۴۵۰ شرکت در صف انتظار 《پرداخت‌یاری》
بیش از یک دهه است که پرداخت الکترونیکی و کارتی در شبکه بانکداری ایران فعال شده و دیگر کمتر کسی با پول نقد (حداقل در شهرهای بزرگ) سر و کار دارد. مهاجرت از پول نقد به پرداخت الکترونیک، بانک مرکزی را موظف به ایجاد نهادی نظارتی برای ساماندهی به فعالیت شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات و درگاه پرداخت اینترنتی کرده‌است.
این نهاد نظارتی که شاپرک (شبکه الکترونیکی پرداخت کارت) نام دارد؛ از سال ۹۰ قوانین زیادی برای شرکت‌های فعال در صنعت پرداخت وضع کرده است. در بهمن ماه ۹۶ به دنبال نیاز حوزه مالی به بستر امن پرداخت، قانونی برای سهولت فعالیت کسب و کارها به نام سند پرداخت‌یاری تدوین و در شهریور سال ۹۷ فعالیت رسمی خود را با امضای ۶ استارت‌آپ حوزه مالی آغاز کرد.
پرداخت‌یاری قواعدی را بر تسهیل رابطه بین شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت با شرکت‌های پرداخت الکترونیک (PSP) و بانک مرکزی ایجاد کرده است. براساس این سند، پرداخت‌یاران امکان تراکنش‌های بدون کارت را برای پذیرندگان خود فراهم کرده و به طور غیرمستقیم به شبکه شاپرک ارسال می‌کند. از نظر فعالان حوزه فناوری‌های مالی، پرداخت‌یاری را می‌توان مدل رابط بین درگاه‌های پرداخت الکترونیک با PSPها و دریافت تسویه دانست.
با نزدیک شدن به دوسالگی چارچوب پرداخت‌یاری هنوز بیش از 450 شرکت در صف امضای توافق‌نامه مانده‌اند و تنها ۱۵۰ شرکت، وارد پرداخت‌یار شاپرک و بانک مرکزی شده‌اند که از این تعداد فقط ۳۰ پرداخت‌یار به صورت روزانه فعال هستند.
خلاقیت کسب و کارها در حصار مدل پرداخت‌یاری
فعالان صنعت پرداخت، ایراد بزرگ مدل پرداخت‌یاری را عدم جامعیت آن می‌دانند. سند پرداخت‌یاری به جای آنکه مثل یک راهنما، جاده کسب و کار را امن کند، تنها یک مدل پرداخت را پوشش می‌دهد و بسیاری از کسب و کارها را ناخواسته از این چارچوب خارج می‌کند.
همچنین پایداری سیستم، تداوم خدمات و سرعت بالا برای کسب و کارهای حوزه پرداخت بسیار مهم است، اما تاخیرهای شاپرک در اصلاح مدل پرداخت‌یاری برای فعالان فین‌تک دردسرساز شده است.
محمد مهدی شریعتمدار، مدیرعامل استارت‌آپ «جیبیت» در این باره به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: نبود زیرساخت‌های مناسبی که تمام کسب‌وکارها را زیر پرچم پرداخت‌یاری جمع کند، مشکلات متعددی برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند و حتی صاحبان کسب و کار را نگران از بین رفتن تجارتشان می‌کند. وی گفت: یکی دیگر از دلایل عدم مهاجرت فین‌تک‌ها به مدل پرداخت‌یاری، مشکلاتی از قبیل تعریف پذیرندگان و اختلال در فرآیند عملیات تسویه است.
مدیر عامل جیبیت مشکلات داخلی شرکت‌ها را در کنار ضعف زیرساخت‌ها، از علل اصلی تعلل فین‌تکی‌ها در پیوستن به پرداخت‌یاری می‌داند.
قانون درست، اجرای غلط
با گذشت دو سال از فعالیت رسمی‌مدل پرداخت‌یاری این طرح هنوز چنان که پیش‌بینی می‌شود توسعه نیافته است و نمی‌توان در خصوص موفقیت یا عدم موفقیت آن حکمی‌صادر کرد.
در ادامه، این فعال حوزه فناوری مالی به خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: قوانینی که بانک مرکزی تنظیم کرده، خوب و شفاف است، اما مثل هر طرح و محصول اولیه دیگری که ممکن است در مرحله اجرا دچار اختلال شود؛ باید بازنگری و اصلاح شود.
مدل فعلی پرداخت‌یاری، برای درگاه‌های موجود و اجبار مهاجرت به این مدل، روش مناسبی نیست چون کسب و کارهای ارائه‌دهنده خدمات پرداخت باید بتوانند با نوآوری و خلاقیت راهی برای پوشش فعالیت خود در مدل پرداخت‌یاری پیش از به خطر افتادن منبع درآمدشان، پیدا کنند.
به دست آوردن اعتبار در ازای از دست دادن نوآوری
این فعال حوزه مالی در ادامه می‌افزاید: با وجود انتقاداتی که به این مدل داریم؛ پرداخت‌یاری شاپرک، اعتبار زیادی برای شرکت ما داشته است. به رسمیت شناخته شدن از سوی شاپرک به عنوان شرکت فعال و قرار گرفتن در یک چارچوب خاص بسیار ارزشمند است.
با این حال این مدل پرداخت‌یاری برای ما مثل سایرین، به شدت محدودکننده بوده و کسب کار ما را تحت‌تاثیر قرار داده است. محدودیت‌های پرداخت‌یاری در نگهداشت منابع انسانی برای ما مشکل ایجاد می‌کند. زیرا منابع انسانی دائما به دنبال نوآوری و خلق مدل‌های جدید و همسو با نیاز بازار هستند که به نظر می‌آید با مدل فعلی پرداخت‌یاری این مساله‌شدنی نیست.
جیبیت در سال ۹۹ سودآور می‌شود
جیبیت یک پلت‌فرم خدمات مالی و پرداختی آنلاین است که از سال ۹۶ با تمرکز خدمات بر حوزه مالی فعالیت می‌کند. این استارت‌آپ در ابتدا فعالیت خود را به کیف پول الکترونیک اختصاص داده بود. اما از ابتدای سال ۹۹، به خدمات بنگاه به بنگاه برای پذیرندگان بزرگ و شرکت‌های خدمات پرداخت و مالی رو آورده است.
شریعتمدار در این راستا رشد جیبیت را بسیار خوب ارزیابی می‌کند و می‌گوید: تا مردادماه امسال، زیان انباشته خود را جبران کرده و تا پایان سال به سودآوری خواهیم رسید. همچنین حجم گردش مالی و تعداد تراکنش‌ها در شبکه ما، نسبت به سال‌های گذشته بیشتر شده و توانسته‌ایم به شرکت‌های بزرگ و سرشناس، خدمات دهیم. انتخاب جیبیت در بازار رقابت، مدیون سرعت بالای انجام تراکنش بر ثانیه و ارائه روشهای متنوع انجام تراکنش روی یک پلت‌فرم یکپارچه، همچنین خلق خدمات و راهکارهای جدید برای کسب و کارهای بزرگ است.
