بانک «کارگشایی» از آغاز تا امروز:
بانکی که دیگر کارگشا نیست
پیش از این دریافت وام ضروری در بانک کارگشایی یک روزه بود و این بانک با شرایطی آسان در قبال وثیقه مقداری طلا به نیازمندان، تسهیلات قرض‌الحسنه پرداخت می‌کرد. بانک ملی ایران در آخرین گزارشی که از عملکرد بانک کارگشایی منتشر کرده تعداد تسهیلات قرض‌الحسنه پرداخت شده در این بانک را در چهارماه ابتدای امسال ۸۵ هزار فقره اعلام کرده که حدود ۶۹ هزار و ۵۰۰ فقره آن به ارزش یک هزار و ۱۵۰ میلیارد ریال برای رفع نیازهای ضروری متقاضیان بوده و تعداد ۱۵ هزار و ۹۷۶ فقره آن هم به ارزش یک‌هزار و ۶۹۱ میلیارد ریال به تسهیلات عقدجعاله اختصاص داشته است. بانک کارگشایی که بیش از ۹۰ سال از تاسیس آن می‌گذرد، تشکیلاتی زیر نظر بانک ملی است که با هدف پرداخت سریع تسهیلات خرد و رفع نیازهای مالی ضروری متقاضیان تاسیس شده است. فلسفه وجودی بانک کارگشایی همان‌گونه که از نام آن پیداست، کمک به متقاضیان برای تامین نیازهای خرد آنهاست؛ اما گویا این روزها با افزایش تورم و گرفتاری‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، این بانک کارگشا هم دیگر آنچنان که باید کارگشا نیست و به دلیل کمبود منابع، گره چندانی از کار گره بسته مردم نیازمند باز نمی‌کند یا بهتر است بگوییم نمی‌تواند باز کند.
بانک کارگشایی، در سال ۱۳۰۵ با تصویب مجلس شورای ملی تحت عنوان «موسسه رهنی دولتی» تاسیس شد و پس از تشکیل بانک ملی در سال ۱۳۰۷ به عنوان یکی از واحدهای این بانک دولتی به بانک کارگشایی تغییر نام یافت. هدف از تشکیل این بانک، کارگشایی برای متقاضیانی بود که به وام‌های ضروری و خرد نیاز داشتند.
سازوکار پرداخت وام قرض‌الحسنه و ارزان‌قیمت در بانک کارگشایی بر مبنای ترهین طلای ساخته شده با عیار ۱۷ و ۱۸ و جواهرات بود. همچنین پرداخت تسهیلات جعاله برای رفع احتیاجات ضروری نیز در این بانک پیش‌بینی شده بود. در حال حاضر بانک کارگشایی با سه شعبه در تهران، ۱۰ شعبه و ۳۹ دایره در سایر استان‌ها مشغول ارائه خدمت است. در بیش از ۹۰ سالی که از تاسیس بانک کارگشایی می‌گذرد، این تشکیلات دولتی یکی از مراجعی بود که وقتی دست مردم نیازمند از همه جا کوتاه می‌شد با به رهن گذاشتن طلاهای خانگی خود با شرایطی آسان، وام ارزان‌قیمت از آن دریافت می‌کردند، اما این روزها تقاضاهای فراوان برای دریافت وام خرد برای امور ضروری، دست این بانک را برای پرداخت فوری وام قرض‌الحسنه بسته است. تا پایان سال گذشته، ضوابط دریافت وام از بانک کارگشایی به این صورت بود که به ازای هر ۴۳ گرم طلا، ۳ میلیون تومان و هر ۱۴۳ گرم طلا، ۱۰ میلیون تومان وام جعاله در این بانک قابل پرداخت بود. متقاضی وام هم باید تمام مبلغ وام را به اضافه ۴درصد کارمزد و ۷درصد حق نگهداری طلای ترهین شده پس از یک سال به صورت یکجا پرداخت می‌کرد که با شرایطی تا یک سال دیگر هم قابل تمدید بود؛ اما در حال حاضر وام قرض‌الحسنه بانک کارگشایی با سود ۱۸ درصد و ۲درصد کارمزد پرداخت می‌شود که اخیرا زمان انتظار برای دریافت آن به دلیل تقاضای زیاد و کمبود منابع به چهار ماه افزایش یافته است.
بنابر برخی برآوردها در حال حاضر روزانه بین ۲۰ تا ۵۰ هزار نفر برای دریافت وام قرض‌الحسنه به این بانک مراجعه می‌کنند و اغلب دست‌خالی بازمی‌گردند. از سوی دیگر با افزایش سرسام‌آور قیمت طلا در بازار آزاد، قیمت هر ۴۳ گرم طلا برای دریافت مبلغ ۳ میلیون تومان در حدود ۴۳میلیون تومان و قیمت ۱۴۳ گرم طلا برای دریافت ۱۰ میلیون تومان وام جعاله در حدود ۱۴۳ میلیون تومان می‌شود که به عنوان وثیقه برای وام‌های یاد شده به هیچ وجه رقم منطقی به نظر نمی‌رسد. البته در آخرین اطلاعاتی که بانک ملی منتشر کرده میزان تسهیلات قرض‌الحسنه بانک کارگشایی در ازای ترهین طلاآلات برای هرنفر حداکثر یک فقره سند ۲۰ میلیون ریالی در ازای ترهین ۵۰ گرم طلا در هر قرار داد و تسهیلات جعاله تا سقف ۱۰۰میلیون ریال در ازای ترهین ۱۰۰گرم طلا اعلام شده است. مدت زمان بازپرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه و جعاله کارگشایی هم در یک قسط و حداکثر تا یک سال تعیین شده است. زمان انتظار چهار ماه برای دریافت این وام هم که برای امور ضروری است، یادآور مثل «نوشدارو بعد از مرگ سهراب» است.
شرایط دریافت وام در بانکی که قرار بود در کمترین زمان و راحت‌ترین شرایط وام ضروری بدهد هم سخت شده است. براساس اطلاعات دریافت شده، مستاجران برای دریافت وام باید به همراه صاحبخانه خود به اداره پست مراجعه کنند و تاییدیه کدپستی دریافت کنند.
همچنین طبق اطلاعات دریافتی چنانچه گیرنده وام در موعد مقرر نتواند وام خود را بازپرداخت کند مشمول ۶درصد جریمه تاخیر می‌شود و تمدید وام پس از یک سال هم امکان‌پذیر نیست. با همه این شرایط سخت، متقاضیان ترجیح می‌دهند این سختی‌ها را به جان بخرند و وام ضروری را دریافت کنند؛ اما پس‌انداز طلایی خود را حتی‌الامکان نفروشند، زیرا به فلز زرد بیش از اسکناس‌های رنگارنگ و بدون پشتوانه اعتماد دارند و تلاش می‌کنند تا جایی که بتوانند این کالای مرجع را در پستوی خانه‌های خود نگه دارند.
