توسط سازمان بنادر و دریانوردی انجام می‌شود
ارائه تسهیلات ویژه به فعالان صنایع دریایی
در زمینه توسعه زیرساخت و تجهیز بنادر با دانش و تکنولوژی روز چه مواردی را دست اقدام دارید؟
در زمینه توسعه زیرساخت‌های بنادر، با اتکا به مهندسان مشاور و پیمانکاران داخلی می‌توانیم بزرگ‌ترین پروژه‌های بندری را اجرا کنیم. یکی از نمونه‌های بارز این پروژه‌ها توسعه پایانه کانتینری بندر شهید رجایی است که با ۱۴۰۰ متر اسکله، قابلیت پهلوگیری کشتی‌هایی با ظرفیت ۱۸ هزار و ۴۰۰ TEU (معیاری برای اندازه‌گیری حجم کانتینرها معادل ۲۰ فوت (۱/ ۶ متر) را دارا بوده که تقریبا معادل ظرفیت بزرگ‌ترین کشتی‌های کانتینری دنیا است. به‌طور طبیعی، طراحی چنین اسکله‌هایی از نظر سازه‌ای و سایر مشخصه‌ها برای پذیرش این کشتی‌ها یکی از پیچیده‌ترین کارهای مهندسی در حوزه زیرساخت‌های بندری است که با اتکا به توان مهندسان مشاور و پیمانکاران داخلی اجرا می‌شود. در زمینه تجهیزات بندری هم توانستیم گام خوبی برای اتکا به توان داخلی در تجهیز بنادر به مدرن‌ترین تجهیزات برداریم. در حال حاضر بیشتر نیاز بنادر در بخش تجهیزات بندری و دریایی را از طریق توان تولیدکنندگان داخلی تامین می‌کنیم و وضعیت بنادر کشور از نظر تجهیزات به گونه‌ای است که با پیشرفته ترین و مدرن‌ترین بنادر دنیا قابل رقابت هستند. یکی از معیارهای مهم ارزیابی کیفیت عملیات در بنادر تجاری میزان تخلیه و بارگیری انواع محموله‌ها از انواع کشتی‌ها است. به لحاظ اینکه در بنادر تجاری کشور از نظر دارا بودن ظرفیت و تجهیزات غنی هستیم توانسته‌ایم میزان تخلیه و بارگیری قابل رقابت با بنادر دنیا را ارائه کنیم به‌طوری که هیچ دموراژی ناشی از فرآیند عملیات تخلیه کشتی‌ها به صاحبان کالا تحمیل نشده، بلکه موارد قابل توجهی داریم که صاحبان کالا توانسته‌اند پاداش تسریع در تخلیه را از کشتیرانی‌ها دریافت کنند که حاکی از توانمندی، قابلیت و استفاده از زیرساخت‌ها و روبناهای مدرن بندری است.
در رابطه با مدرن سازی بنادر، پروژه هوشمندسازی را در دست اقدام داریم که زیرساخت‌های آن تا حدی آماده شده و به زودی شاهد رونمایی از بستر یکپارچه تبادل اطلاعات در بنادر خواهیم بود. متعاقب آن سامانه جامع بندری توسط مشاوران داخلی تهیه و جایگزین سامانه‌های مدیریتی موجود در بنادر می‌شود که قابلیت بسیار بالاتری خواهد داشت. بسته‌ای که به عنوان هوشمندسازی بنادر در کمیته هوشمندسازی و دولت الکترونیک سازمان بنادر و دریانوردی مصوب شده به گونه‌ای خواهد بود که بنادر کشور از نظر قابلیت بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات به جایگاه بسیار ویژه و قابل توجهی ارتقا پیدا می‌کنند.
در بخش تجهیزات بندری به چه صورت از توانمندی‌های داخلی استفاده می‌شود؟
ما برای تامین انواع جرثقیل‌ها شامل جرثقیل‌های موبایل ساحلی، جرثقیل‌های کشتی به ساحل، کانتینری و جرثقیل‌های دروازه‌ای که در محوطه‌های کانتینری کاربرد دارند و سایر تجهیزات بنادر از توان سازندگان داخلی استفاده می‌کنیم. از نظر ناوگان عملیاتی بنادر هم برای تامین شناورهایی که وظیفه پهلوگیری و جداسازی کشتی‌ها را بر عهده دارند از توان داخلی استفاده می‌شود. همچنین سایر انواع شناورهایی که برای وظایف حاکمیتی کاربرد دارند شامل شناورهای جست‌وجو و نجات دریایی، شناورهای مخصوص مقابله با آلودگی دریایی و شناورهایی که برای سایر عملیات مربوط به ایمنی دریایی کاربرد دارند نیز با استفاده از توان سازندگان داخلی تامین می‌شوند.
در زمینه ایجاد مشوق‌ها برای ورود بخش خصوصی چه برنامه‌ای دارید؟
در این زمینه برای معرفی تجهیزات مورد نیاز سازمان بنادر و دریا نوردی یک فراخوان سراسری داده‌ایم تا سازندگان داخلی از جزئیات ادوات و تجهیزات موردنیاز سازمان مطلع شوند. از طرف دیگر، با انعقاد تفاهم‌نامه با معاونت علمی و فناوری ریاست جهموری از ظرفیت‌ها و تسهیلاتی که از آن طریق مخصوصا برای شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم شده، استفاده می‌کنیم. اخیرا یک وبینار (رویداد آنلاین) برای ارائه جزئیات بیشتر نیازها به شرکت‌های دانش‌بنیان با مشارکت معاونت علمی و فناوری ریاست جهموری برگزار کردیم. در فرآیند به کارگیری توانمندی‌های داخلی، مکانیزم‌هایی برای حمایت از توسعه ناوگان دریایی، تجهیزات بندری، تولیدکنندگان، مشتریان برون‌سازمانی و متقاضیان ساخت تجهیزات بندری و دریایی در بخش‌خصوصی داخلی داریم. سازمان بنادر برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی به متقاضیان، تسهیلات از محل وجوه اداره شده با شرایط بسیار مناسب پرداخت می‌کند و با اعطای یارانه، بخشی از سود تسهیلات را هم خودمان تقبل می‌کنیم.
اولویت پرداخت تسهیلات و حمایت در این زمینه به چه گونه‌ای است؟
در کمیته وجوه اداره شده سازمان بنادر و دریانوردی با توجه به بررسی و ارزیابی حوزه‌های مختلف دریایی و بندری و نیاز بازار، اولویت تقاضاها را تعیین می‌کنیم. مثلا یکی از حوزه‌هایی که نیاز به پشتیبانی و حمایت ویژه برای توسعه بهتر دارد، حوزه مسافربری و گردشگری دریایی است. در این بخش بیشترین میزان مساعدت‌ها را نسبت به متقاضیان و سازندگان داریم و بیشترین میزان یارانه را برای به روزرسانی ناوگان مسافری دریایی (جابه‌جایی مسافر بین جزایر و بنادر کشور و بنادرجنوبی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس) اعطا می‌کنیم. بخش دیگری را نیز برای ناوگان گردشگری که در نوار ساحلی شمال و جنوب کشور استفاده می‌شوند، اختصاص داده‌ایم. این حوزه را به عنوان یک اولویت جدی برای اعطای مکانیزم‌های حمایتی در دستور کار داریم. البته برای انواع شناورهای باری و تجاری نیز که قرار است جایگزین ناوگان سنتی شوند هم مکانیزم‌های حمایتی در نظر گرفته شده است. برخی صنایع مانند تولید کانتینر با توجه به اینکه کانتینر در حمل‌ونقل دریایی بیشترین سهم را دارد، مشمول حمایت می‌شوند. بنابراین حمایت از تولید کانتینر در داخل و راه‌اندازی خط تولید کانتینر در کشور و حمایت از شرکت‌های کشتیرانی که متقاضی خرید کانتینر هستند نیز بخشی از برنامه‌های سازمان است. از سایر شقوق حمل‌ونقل که مرتبط با حمل‌ونقل دریایی هستند نیز حمایت می‌کنیم. مثلا برای افزایش میزان سهم حمل‌ونقل ریلی از کالاهایی که به بنادر وارد یا از آن خارج می‌شوند، از شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی برای تولید و سفارش واگن ساخت داخل با اعطای تسهیلات حمایت می‌کنیم. در این زمینه با شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران هماهنگی‌هایی برای حمایت شرکت‌های اپراتور ریلی داشته‌ایم.
تسهیلات وجوه اداره شده سازمان بنادر یکی از فعال‌ترین حوزه‌هایی است که متقاضیان می‌توانند برای سفارش‌های ساخت شناور خود در نظر بگیرند و مکانیزم آن نیز به‌صورت غیرحضوری است. متقاضیان از طریق سایت سازمان می‌توانند اسناد و مدارک خود را بارگذاری کرده و در صورت انطباق با اولویت‌ها، برای اعطای تسهیلات به بانک‌های عامل معرفی می‌شوند.
حجم سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده در بنادر چه میزان بوده و در این زمینه چه اقداماتی قرار است صورت بگیرد؟
برای سالجاری در بخش عمرانی اعم از پروژه‌های احداثی و تعمیرات اساسی ۳۲۴ پروژه را در دست اجرا داریم که اعتبار آنها مبلغ ۷۸۹۵ میلیارد ریال است. در زمینه تجهیزات دریایی و بندری که برای تخلیه و بارگیری کالا در اماکن بندری یا فعالیت‌های پهلودهی یا جداسازی کشتی‌ها در بنادر استفاده می‌شوند، ۴هزار و ۳۳۱ میلیارد ریال و ۳۰۰ میلیون یورو منابعی است که برای تامین ۴ فروند کشتی لایروب، ۴ دستگاه جرثقیل دروازه ای، ۱۰دستگاه RTG، ۱۱ فروند یدک‌کش، ۵۱ دستگاه ماشین آتش‌نشانی و ۲۳ فروند شناور آتشخوار یعنی در مجموع برای ۱۳۶ پروژه تجهیزاتی اختصاص داده‌ایم.
مهم‌ترین اقدام در زمینه توسعه زیرساخت‌ها و تجهیز بنادر در سال ۹۹، طرح توسعه بندر شهید رجایی بوده که ظرفیت کانتینری بندر شهید رجایی را ۱/ ۲ میلیون TEU افزایش داده و به حدود ۸ میلیون TEU خواهد رساند. اعتبار این پروژه به تنهایی ۱۱ هزار ۸۳۰ میلیارد ریال است که در سالجاری۲۸۹۰ میلیارد ریال برای آن پیش‌بینی شده است. بخش مهمی از این پروژه طی سالجاری به بهره برداری خواهد رسید.
طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار هم یکی از پروژه‌های مهم ما است که اعتبار اولیه آن ۳۴۱ میلیون دلار بوده و برای سالجاری ۱۶۴۰ میلیارد ریال اعتبار برای تکمیل بخش‌های باقی‌مانده این پروژه پیش‌بینی شده است.
در توسعه گردشگری دریایی هم اقدامات مهمی در سالجاری در دستور کار داریم؛ از جمله بندر گردشگری و مسافری چمخاله در استان گیلان که اعتبار کل آن ۵۰۰ میلیارد ریال بوده و سالجاری ۱۵۰ میلیارد ریال برای آن منابع اختصاص دادیم. همچنین برای سایر زیرساخت‌های گردشگری دریایی در نوار ساحلی شمال و جنوب در مجموع برای سالجاری ۱۰۰ میلیارد ریال پیش‌بینی کردیم.
حجم تخلیه و بارگیری از ابتدای سال تاکنون چه میزان بوده و این میزان نسبت به سال گذشته چه تغییری داشته است؟
به‌طور کلی شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد جهانی و تجارت بین الملل که مبنای حمل‌ونقل دریایی است تاثیرات منفی بسیار سنگینی گذاشته و شاهد هستیم در سراسر دنیا حجم جابه‌جایی کالا به‌واسطه کاهش تجارت بین‌المللی کاهش یافته و پیش‌بینی می‌شود که حجم حمل‌ونقل دریایی در سالجاری به نزدیک به یک میلیارد تن در جهان تنزل پیدا کند. به‌طور طبیعی کشور ما نیز از این موضوع مستثنی نیست ضمن اینکه تحت شدیدترین تحریم‌های ممکن بر تجارت خارجی و صنعت حمل‌ونقل دریایی از جانب آمریکا قرار داریم. این عوامل باعث شده که شاهد کاهش فعالیت‌های حمل‌ونقل دریایی و تخلیه و بارگیری در بنادر کشور باشیم. در سالجاری و از ابتدای سال تاکنون در مجموع ۳۶میلیون و ۸۷۸ هزار و ۱۳۳ تن تخلیه و بارگیری انواع محموله‌های باری در بنادر تجاری کشور انجام شده که نسبت به سال گذشته ۳/ ۲۷ درصد کاهش پیدا کرده است. البته در پایان سال گذشته که دومین سال تحریم را پشت سر گذاشتیم و در ماه‌های پایانی سال نیز با موج شیوع کرونا مواجه شدیم و با این وجود با ۱۵۰ میلیون تن تخلیه و بارگیری توانستیم ۵/ ۷ درصد نسبت به سال ۹۷ در این زمینه افزایش داشته باشیم. خوشبختانه هیچ توقفی در روند فعالیت‌های ناوگان و بنادر نداشته و شاهد فعالیت ورود و خروج کشتی‌ها و تخلیه و بارگیری محموله‌های آنها در تمامی‌بنادر کشور هستیم. بالغ بر ۴ میلیون تن انواع کالاهای اساسی در بنادر شمال و جنوب در انبارها موجود است و همزمان بالغ بر یک میلیون تن محموله‌هایی که در انتظار ورود و تخلیه هستند. بخش عمده کالاهای اساسی در بندر امام خمینی است که همواره حدود ۳ میلیون تن کالاهای اساسی در انبارهای آن وجود دارد و به مرور به مراکز توزیع منتقل می‌شود.
حجم کشتی‌های ورودی به کشور در فاصله ۲ سال از وقوع تحریم‌ها چه میزانی بوده است؟
بلافاصله بعد از تحریم‌ها از اردیبهشت و خرداد سال ۹۷، به یک‌باره تمام تردد خطوط کشتیرانی کانتینری خارجی (حدود ۲۷ خط) به بنادر کشور به‌ویژه بندر شهید رجایی متوقف شد و از آن به بعد برای حمل‌ونقل کانتینری عمدتا ناوگان و شرکت‌های داخلی وارد عمل شدند. در زمینه کالاهای اساسی محدودیت خاصی وجود ندارد و با توجه به اینکه مواد غذایی مشمول تحریم نیستند، عمده کشتی‌های فله بر حامل کالاهای اساسی، کشتی‌های خارجی هستند که به بنادر ما تردد می‌کنند.
با توجه به اینکه بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور مطرح بوده آیا برنامه ویژه‌ای برای توسعه آن دارید؟
در اولین مرحله توسعه، ظرفیت بندر چابهار بالغ بر ۴ برابر افزایش یافت و از ۲ میلیون به ۵/ ۸ میلیون تن رسید. اخیرا بندر چابهار به محدوده منطقه آزاد چابهار ملحق شد. این موضوع مزیت‌های جدیدی را برای این بندر تعریف کرده و بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری چابهار می‌توانند از تسهیلات و مزایای مناطق آزاد بهره ببرند. در زمینه بندر چابهار علاوه بر طرح‌های توسعه‌ای، طرح‌های سرمایه‌گذاری متنوعی توسط بخش خصوصی پیشنهاد داده شده که بعضا در مرحله اجرا هستند. اپراتور بین‌المللی هندی طرف قرارداد ما برای تجهیز و بهره‌برداری در قالب قرارداد BOT ده‌ساله تعهد همکاری دارد. در این مرحله قرارداد بهره‌برداری موقت آنها در حال اجرا شدن بوده و متعاقب آن ۸۵ میلیون دلار تجهیزات توسط طرف هندی تامین می‌شود. در قالب تفاهم‌نامه ترانزیتی بین هندوستان، افغانستان و ایران موسوم به تفاهم نامه چابهار، شرایطی فراهم شده که ۳ کشور تمام تلاش خود را برای انتقال کالاهای صادراتی و وارداتی بین دو کشور هند و افغانستان از طریق بندر چابهار به‌صورت حمل ترکیبی خشکی و دریایی به‌کار گرفته‌اند. در حال حاضر، زمینه برای استفاده سایر کشورها از ظرفیت‌های بندر چابهار فراهم شده و کشورها و بازارهای سواحل اقیانوس هند شامل شبه قاره هند، سواحل شرقی آفریقا و دریای عمان می‌توانند از طریق بندر چابهار به افغانستان و حوزه قفقاز و آسیای میانه متصل شوند. از طرف دیگر عملیات ریل‌گذاری خط‌آهن چابهار زاهدان که اخیرا با حضور وزیر راه شروع شد، می‌تواند این بندر را در آینده از طریق ریل به کشورهای پیرامونی متصل کند. آینده بندر چابهار در حمل‌ونقل دریایی کشور بسیار روشن و امید بخش بوده و به تناسب رشد تقاضا برای جابه‌جایی کالا از طریق این بندر و نیاز به افزایش ظرفیت، عملیات فاز دوم توسعه بندر چابهار را آغاز خواهیم کرد و با تکمیل فاز دوم ظرفیت بندر را به بالغ بر ۳۰ میلیون تن خواهیم رساند.
