گفت‌وگو با یک تولیدکننده سازه‌های فلزی
راهکارهای نوین برای مقاوم‌سازی ساختوساز
بنابراین در سال ۱۳۸۵ وارد عرصه صنعت ساختمان شد و سه سال بعد در زمینه تولید و اجرای سازه‌های LSF (Light Steel Frame به معنای قاب‌های سبک فولادی سرد نورد) به عنوان یکی از فناوری‌های نوین ساختمانی خودش را به صنعت ساختمان معرفی کرد. او اعتقاد دارد سیستم‌های ساختوساز مانند ساختمان‌های اسکلت بتنی و فلزی اگر چه در ذات خود در برابر زلزله مقاوم هستند، اما با توجه به مسائلی مانند نبود ماشین‌آلات استاندارد و نیروهای متخصص در بخش اجرا، قادر نخواهند بود ساختمان‌های باکیفیت را به ارمغان بیاورند و این اتفاق به آن معناست که هر ۳۰ سال یک بار کشور را می‌سازیم و دوباره تخریب می‌کنیم؛ تخریبی که علاوه بر نابودی ثروت ملی، منجر به نابودی محیط‌زیست بر اثر نخاله‌های ساختمانی می‌شود. علاوه بر این وزن بالای ساختمان‌های موجود باعث شده تا در برابر نیروی زلزله آسیب‌پذیر باشیم. او البته از مسوولانی که به سیستم‌های صنعتی بی‌توجه هستند، به شدت انتقاد می‌کند و معتقد است هر زلزله بزرگی که در کشور به وقوع می‌پیوندد، یک درصد از رشد اقتصادی کشور می‌کاهد و برای جلوگیری از این اتفاق باید با استفاده از علم روز صنعت ساختمان، به تراژدی زلزله‌ها پایان دهیم. در ادامه گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» را با محمد ناصر زنگنه، مدیر عامل شرکت هوشمند سازه آروین آرا می‌خوانید که به موضوعات و چالش‌های صنعت ساختمان مانند آسیب‌های نگاه سنتی به ساخت و ساز می‌پردازد.
از چه سالی و چرا وارد صنعت ساختمان و تولید و اجرای سازه‌هایLSF شدید؟
پس از زلزله بم تصمیم گرفتیم بر اساس سوگندنامه مهندسی اقدامی برای بهبود کیفیت ساخت و ساز انجام دهیم، چرا که احساس می‌کردیم رسالت حرفه‌ای ما به چالش کشیده شده است؛ متوجه شدیم به دلیل مسائلی مانند نبود ماشین‌آلات و نیروهای متخصص امکان اینکه ساختمان را بر اساس استاندارد‌ها بسازیم، وجود ندارد. کمااینکه بسیاری از ساختمان‌های مهندسی‌ساز هم در زلزله بم تخریب شده بودند؛ همین امروز هم که ساختمان بتنی می‌سازیم، با بدترین روش ستون‌ها ساخته می‌شوند. در واقع بتن این ستون‌ها توسط کارگران از بالا با بیل دستی ریخته می‌شود و طبیعی است که در طول مسیری که این بتن تا رسیدن به انتهای ستون طی می‌کند، به دلیل برخورد با میلگرد‌های پرتراکم دانه‌بندی آن از هم می‌پاشد. حال اگر حتی تمامی سقف و دیوارها را به هم به صورت صنعتی اجرا کنیم باز هم به دلیل ضعف ستون‌ها، این ساختمان در زلزله روی ساکنان آوار می‌شود. این در حالی است که هر زلزله بزرگ علاوه بر مرگ هموطنان، تا یک درصد رشد اقتصادی را کاهش می‌دهد و بخش زیادی از مردم مناطق زلزله‌زده دچار مشکلات عدیده‌ای برای کسب‌وکار می‌شوند. این مشکل در مورد ساختمان‌های فلزی هم به خاطر مسائلی مانند جوش‌های غیراستاندارد یا نصب نادرست بادبند در بسیاری موارد حادثه‌ساز بوده است. بنابراین از سال ۱۳۸۵ فعالیتمان را آغاز کردیم و در سال ۱۳۸۸ رسما با تولید و اجرای سازه‌های LSF با نام شرکت «هوشمند سازه آروین آرا» وارد عرصه ساخت و ساز شدیم.
چرا این فناوری را انتخاب کردید؟
قبل از اینکه پاسخ این سوال را بدهم لازم می‌دانم به نکته مهمی اشاره کنم. نیروی زلزله مانند باران برای زمین باید اتفاق بیفتد. صفحات تکتونیکی زمین باید حرکت کنند و با زلزله‌ها انرژی زمین تخلیه شود، در غیر این صورت زمین نابود می‌شود. بنابراین مساله اساسی این است که چگونه با این پدیده طبیعی برخورد کنیم. نیرو مساوی است با جرم ضرب در شتاب؛ بنابراین تنها راه‌حل این است که جرم را کاهش دهیم که منجر به کاهش نیروی زلزله شود. این کاهش وزن چنانچه اتفاق بیفتد، از زلزله در امان خواهیم بود و از طرفی از نظر اقتصادی به صرفه بیشتری می‌رسیم و از هدررفت منابع طبیعی در ساختمان و متعاقب آن ایجاد زباله‌های ساختمانی جلوگیری می‌کنیم. امروز شاهدیم که منابع طبیعی با صرف انرژی بسیار بالا تبدیل به مصالح شده و در مرحله بعد با هزینه بسیار بالا تبدیل به ساختمان می‌کنیم و از آنجا که ساختمان‌های ما کیفیت و دوام بالایی ندارند، بعد از ۳۰ سال ساختمان را تخریب و نوسازی می‌کنیم و به ناچار نخاله‌های بسیار زیادی را در محیط زیست رها می‌کنیم. طبق مطالعه ما بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته سراغ ساخت و سازهای صنعتی رفته‌اند که یکی از مهم‌ترین سیستم‌ها LSF است که مناسب‌ترین سیستم برای کشور ما به شمار می‌رود. برای تولید سازه‌های LSF با دو روش مواجه بودیم. روش آهنگری و روش CAD/ CAM که ما روش دوم را انتخاب کردیم. چون در روش آهنگری نظارتی بر آن وجود ندارد، فولاد بیشتری مصرف می‌شود و به طور کلی مشکلات متعددی به همراه دارد. ما این تجربه را داریم که در کشورهایی مانند ارمنستان، عراق، افغانستان و روسیه در شرایط دمای ۲۵ درجه زیر صفر ساختمان می‌سازیم؛ در کشوری مثل روسیه علاوه بر پارامتر‌هایی مانند کیفیت و دوام باید حداقل فولاد مصرف شود و سیستم LSF به بهترین نحو انتظارات را برآورده می‌کند.
برخی از شرکت‌هایی که سیستم LSF را اجرا می‌کنند، دچار اشتباهاتی می‌شوند و این اتفاق را ممکن است به پای ضعف این سیستم بنویسند.
ممکن است هر ساختمانی که اجرا می‌شود، ضعف‌هایی داشته باشد اما این ضعف ناشی از سیستم نیست، بلکه عوامل طراحی، اجرا و مهم‌تر از همه کارفرمای ناآگاه این مشکلات را رقم می‌زند. وقتی کارفرما با وجود نوسانات قیمت هیچ گونه انعطافی در قیمت‌ها اعمال نمی‌کند، طبیعی است که سازنده از کیفیت کم کند تا به تعهدش عمل کند و کارفرمای ناآگاه نمی‌داند با این تصمیم چه بلایی سر ساختمان می‌آورد. این در حالی است که اغلب کارفرماها به دنبال پایین‌ترین قیمت هستند و طبیعی است که پایین‌ترین قیمت منجر به کمترین کیفیت شود. موضوع دوم مهندسان مشاور هستند که باید جزئیات پایدار برای سیستم‌های جدید عرضه کنند، اما خیلی از این افراد با تکنولوژی‌های روز آشنا نیستند؛ بنابراین سازنده مجبور است هم تولید کند، هم نقش کارفرما را بر عهده بگیرد و هم نقایص مشاور را جبران کند. البته منکر این نیستم که برخی مجریان هم از دانش لازم برخوردار نیستند و معتقدم به طور کلی در ابتدای ورود هر تکنولوژی این مشکلات طبیعی است. کما اینکه روزی که تیرچه و بلوک هم به عنوان یک نوآوری وارد کشور شد، مشکلاتی وجود داشت. به هر حال آماده‌ایم که به مدیران و کارفرماها مشاوره بدهیم.
چند سال پیش مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به عنوان متولی صنعتی‌سازی، سازهای با سیستم LSF را در داخل مرکز به عنوان پایلوت اجرا کرده بود که برخی از افراد انتقادات زیادی به شیوه اجرای آن وارد کردند. نظر شما در این خصوص چیست؟
قبل از هر چیز لازم است به این نکته اشاره کنم که اگر قرار است انتقادی در مورد اجرای یک فناوری مطرح شود، باید از طرف اشخاصی صورت بگیرد که جزو این صنف هستند. بنابراین اینکه کسی بیرون از صنف شروع به انتقاد کند، مانند قوانین کشورهای دیگر جرم مرتکب شده است. در مورد مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی معتقدم این مرکز تمام سعی خود را می‌کند و با وجود تمام ضعف‌ها باید به جایگاهش احترام بگذاریم و در این رابطه ما در جهت تقویتش هر کاری لازم باشد، انجام می‌دهیم. افراد زبده در این مرکز کم نیستند و ممکن است به خاطر نبود امکانات هم اشتباهاتی در فرآیند اجرایی رخ دهد.
امروز یکی از دغدغه‌های موجود، ساخت خانه برای طبقات محروم و کم‌برخوردار است. شما در این زمینه اقدامی داشته‌اید؟
سال ۱۳۸۷ طرح پژوهشی را با هماهنگی سازمان ملل برای خانه‌دار کردن قشری که نه شغل دارند و نه مسکن دنبال کردیم که بر اساس آن افراد بتوانند بدون هیچ گونه تخصصی خودشان خانه استاندارد بسازند. هدف سازمان ملل این بود که این ساختمان‌ها با نرخ ارزان تمام شود. برای اینکه به این هدف برسیم، بعد از مطالعات طرحی را آماده کردیم که بر اساس آن قطعات منفصل را در اختیار مردم قرار دهیم تا با کنار هم قرار دادن این تکه‌ها بر اساس نقشه‌ای که در اختیار آنها قرار می‌گیرد، خانه بسازند. این اتفاق علاوه بر اینکه آنها را خانه‌دار می‌کرد، باعث می‌شد تا حرفه یاد بگیرند بنابراین از نظر شغل هم به آنها کمک می‌کرد. ما طرح را با همکاری یک شرکت نیوزیلندی که شریک ماست، به سازمان ملل ارائه کردیم. طرح را پذیرفتند و عنوان کردند که باید این طرح را به صورت پایلوت اجرا کنید. به همین دلیل دنبال گرفتن یک پروژه رفتیم و نهایتا سازنده‌ای را که قرار بود یک پروژه ۳۰ واحدی را با قیمت هر متر مربع ۳۰۰ هزار تومان در میدان اصلی مهران بسازد، متقاعد کردیم که این ۳۰ واحد را با قیمت ۲۷۰ هزار تومان بسازیم و او بدون اینکه هیچ کار دیگری انجام دهد، به ازای هر متر مربع سود ۳۰ هزار تومانی نصیبش شود. ما افراد بیکار، چوپان و بی‌سواد را طبق طرح جمع کردیم تا پروژه مورد نظر را اجرا کنیم. زمان قرارداد شش ماه بود که ما ظرف دو ماه کار را به اتمام رساندیم. همین که این ساختمان‌ها تمام شد بسیاری از مسوولان شهر مانند آتش‌نشانی، ساختمان را با انواع مدل‌ها آزمایش کردند که خوشبختانه از همه آزمایش‌ها سربلند بیرون آمدیم. این پروژه با طرح مسکن مهر مصادف شد و موضوع به حاشیه رفت.
تاکنون برای بازسازی مناطق زلزله‌زده با فناوری LSF ساختوساز داشته‌اید؟
زمانی که زلزله ورزقان به وقوع پیوست ما به بنیاد مسکن تمام استان‌های معین آذربایجان شرقی برای اجرای پروژه برای زلزله‌زده‌ها با سیستم LSF مراجعه کردیم اما حتی در روستای پدری و مادری شریک من با گفتن جمله‌هایی مانند اینکه «مردم این ساختمان‌ها را نمی‌پسندند» و «ما خودمان برنامه‌ریزی لازم را برای نوسازی مناطق زلزله‌زده داریم» اجازه ساختوساز ندادند و جالب اینکه هر پروژه‌ای را که پای خیرین و کمک‌های مردمی مانند ماسه، سیمان و ... مجانی در میان بود، به پیمانکاران مشخص واگذار می‌کردند و ساکنان روستاهایی که از تیررس خیرین فاصله داشتند و در مناطق صعب‌العبور بودند، به حال خود رها شده بودند. بعد از شش ماه که از زلزله گذشت و برف همه مناطق آذربایجان را سفیدپوش کرد و کسی حاضر به ساختوساز در این مناطق نشد، با ما تماس گرفتند که کمک کنید تا مردم در سرما نمانند. ما هم با توجه به وظیفه‌ای که در قبال هموطنان داشتیم، با همکاری خود ساکنان ظرف دو ماه یک روستا را بازسازی کردیم و جالب اینکه برخی ساختمان‌هایی که در روستاهای مجاور به صورت نیمه‌کاره با ستون‌های قطور توسط برخی سازنده‌ها ساخته شده بود، در اثر پس‌لرزه روی ساکنان آوار می‌شد و همان ساکنان می‌گفتند برای ما هم از این مدل ساختمان بسازید. حتی شایعه کرده بودند که این ساختمان‌ها را آمریکایی‌ها ساخته‌اند. در واقع مردم به این درک رسیده بودند که صنعتی‌سازی چه مزیتی دارد، اما مسوولان و کارشناسان بنیاد مسکن چنین نگاهی نداشتند.
در زمینه ترویج فناوری LSF اقدامی داشته‌اید؟
مرکز آموزش عالی علمی -کاربردی هوشمند سازه (فناوری‌های نوین ساختمان) از سال ۱۳۸۹ فعالیت خود را آغاز کرده است. این مرکز تحت پوشش دانشگاه جامع علمی- کاربردی و شرکت هوشمند سازه و تاییدیه وزارت راه و شهرسازی به صورت تخصصی در زمینه رشته‌های مرتبط با بخش ساختمان و مسکن اقدام به پذیرش و آموزش دانشجو می‌کند. براساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، توجه به تامین تکنسین و فارغ‌التحصیلان کاربردی از اهم برنامه‌های مرکز است. از دیگر اهداف مرکز، ارتقای آموزش‌های علمی و کاربردی با رویکرد صنعتی‌سازی در ساختمان و توسعه فناوری‌های نوین ساختمان در رشته‌های کاردانی و کارشناسی است. به همین منظور ارتباط بین دانشگاه و کارگاه و حضور دانشجویان در کارخانه همواره مورد دقت نظر بوده است. همچنین استفاده از استادان دارای تجربه کاری و کارگاهی و اجرایی در کنار تخصص علمی نیز در دستور کار قرار داشته است. این مرکز در سال ٩٨ به عنوان ۱۰ مرکز برتر دانشگاهی کشور انتخاب شد و در حال حاضر در دو مقطع کاردانی و کارشناسی در رشته‌های عمران، معماری و مدیریت دانشجو می‌پذیرد.
