تلاش ماشین‌سازی اراک برای تغییر رویکردها
احداث کارخانه بزرگ «نوآوری» در غرب کشور
ماشین‌سازی اراک در سال ۱۳۴۶ در استان مرکزی تاسیس شد. در آن زمان این استان هیچ زمینه صنعتی نداشت و بیشتر کشاورزی‌محور بوداما به‌خاطر موقعیت جغرافیایی آن در کریدور مرکز ایران و نزدیکی به تهران، این کارخانه به عنوان صنعت مادر و بزرگترین سازنده تجهیزات پالایشگاهی، پتروشیمی، گاز، نیروگاهی، سد، سیمان، معادن و ... ساخته و طراحی می‌شود. از همان ابتدا این مجموعه در اندازه‌های بین‌المللی در زمینی به مساحت ۱۳۴ هکتار شکل گرفت و در سال ۱۳۵۰ راه‌اندازی شد.
ماشین‌سازی اراک در ۵ واحد اصلی تولید خود را آغاز کرده است؛ یکی گروه ساخت و تجهیزات ماشین‌سازی است که در طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی تجهیزات نفت، گاز، پتروشیمی و نیروگاهی فعالیت می‌کند. ماشین‌سازی اراک در ساخت ۸ یا ۹ پالایشگاه داخل کشور و در قریب به اتفاق پتروشیمی‌ها در ۲۲ فاز از ۲۴ فاز در عسلویه نقش اساسی داشته است.
بخش دیگر این مجتمع واحد ساخت دیگ بخار بوده و به عنوان اولین و بزرگترین طراح و سازنده دیگ‌های بخار و آب‌گرم در ایران و خاورمیانه، تولید دیگ‌های بخار فایرتیوپ را در سال ۱۳۵۰ با انتقال تکنولوژی از شرکت جان تامسون انگلستان آغاز کرده است. با افزایش سهم تولید داخلی این تجهیزات و بومی‌سازی کامل تکنولوژی آن، ماشین‌سازی اراک توانسته به عنوان یکی از شرکت‌های صاحب‌نام دانش فنی در دنیا مطرح شود.
این شرکت در زمینه صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، صنایع معدنی و فولاد، تاسیسات حرارتی و دیگ‌های بخار، ریخته‌گری آلیاژی و آهنگری، نیروگاه‌ها و انرژی‌های تجدیدپذیر، پل، سازه‌های فلزی و تاسیسات بندری فعالیت دارد و قدم‌های متعددی در زمینه بومی‌سازی قطعات صنعتی در کشور برداشته است. به گفته جعفر صفری، مدیرعامل شرکت ماشین‌سازی اراک، بزرگترین استراتژی این شرکت این است که با برنامه‌ریزی و مهندسی، از شرکت ساخت تجهیزات به هلدینگ بزرگی برای انجام پروژه‌های EPC وEPCF در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و نیروگاهی و معدنی کشور تبدیل شود. این شرکت، اولین کارخانه نوآوری غرب کشور را با هدف توسعه فرآیند کسب و کار، تجمیع منابع، تسهیل رشد کسب و کارها ایجاد کرده است.
ایجاد اولین کارخانه نوآوری غرب کشور در این شرکت که سبب ایجاد و زایش تعداد زیادی استارت‌آپ و شرکت دانش‌بنیان می‌شود، توسعه جدی و فرهنگ نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان در استان وکشور را به همراه خواهد داشت. این کارخانه در نتیجه تفاهم‌نامه مشترکی بین معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، ماشین‌سازی اراک و پارک علم و فناوری استان مرکزی راه‌اندازی شده است. صفری به عنوان مدیر ارشد در حوزه صنعت معتقد است دولت باید با تسهیلات، تشویق و حمایت، انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری را در کشور ایجاد کند. همچنین از طریق سیاست‌هایی همچون تامین منابع مالی، ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری، تعدیل محیط کسب‌وکار، اصلاح قانون کار می‌تواند در تقویت بخش‌خصوصی در اقتصاد و جهش تولید نقش داشته باشد تا جهش تولید در کشور انجام شود.
برای آشنایی بیشتر با این مجموعه بزرگ صنعتی کشور و اقدامات صورت گرفته در آن با وی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
با توجه به تغییرات سریع فناوری‌ها در جهان و ایران شرکت ماشین‌سازی اراک چه راهکاری برای به‌روز بودن و حفظ جایگاه خود دارد؟
بسیاری از محصولاتی که ما تولید می‌کنیم همیشه مشتری‌های خود را دارد. تولیدات جدید در بخش ساخت ولوها شامل توسعه گیت ولوها ایکس مستری ولهد (Wellhead) و تجهیزات سرچاهی و محصولاتی از این قبیل است. همچنین ساخت بال ولوها از سایز۲ اینچ تا ۵۶ اینچ در کلاس‌های ۳۰۰، ۶۰۰، ۹۰۰ برای نفت، گاز و پتروشیمی بالاخص گاز که بسیار حیاتی است و سالانه حدود ۲۵۰ میلیون دلار نیاز بازار است، در برنامه ساخت ماشین‌سازی اراک قرار دارد. در بحث صنایع دانش‌بنیان ماشین‌سازی اراک ۱۰محصول دانش‌بنیان دارد که خوشبختانه تماما در داخل ماشین‌سازی طراحی و ساخته می‌شود. همچنین این مجموعه با همکاری شرکت‌های معتبر خارجی برای طراحی، ساخت و نصب زباله‌سوزهای شهری، بیمارستانی و صنعتی مطابق استانداردهای زیست‌محیطی اروپا اقدام کرده است و طراحی و ساخت پمپ‌های پروسسی نیز از جمله اقدامات فنی و مهندسی این شرکت در آینده نزدیک خواهد بود، اما تغییرات اساسی و بنیادی در ماشین‌سازی اراک این است که این شرکت سازنده تجهیزات Fixed Equipment پکیج‌های پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها بوده و هست. ولی اکنون استراتژی آن انجام پروژه‌ها به صورتEPC و EPCF و پکیجی شامل طراحی، ساخت و نصب Aتا Z پروژه است که خوشبختانه بستر آن در مجموعه فراهم شده و پروژه‌های سیراف و دنا که در اختیار ماست با این هدف است و تلاش می‌کنیم تا ماشین‌سازی اراک از تجهیزات‌ساز به یک مجموعه‌ساز تبدیل شود.
همان‌طور که اشاره شد بزرگترین استراتژی ماشین‌سازی اراک این است که با برنامه‌ریزی و مهندسی درست، از تجهیزات‌ساز تبدیل به هلدینگ بزرگی جهت انجام پروژه‌های EPC وEPCF در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی و نیروگاهی و معدنی کشور شود.
در کل استراتژی شرکت ماشین‌سازی اراک این است که با توجه به تغییر و تحولات آنی در دنیا، با یک مهندسی مجدد (Reengineering) در ساختار و سازمان به سرعت به دانش‌های روز دست پیدا کند و ارتباط سازمانی و ارگانیک با واحدهای دنیا برقرار شود و بستر صادراتی خود را گسترش داده و ۳۰ تا ۴۰ درصد از ظرفیت کاری ماشین‌سازی را برای صادرات به بازارهایی مثل عراق سوریه و کشورهای عربی و همسایه اختصاص دهد.
به عنوان یک شرکت مادر در حوزه صنعت چه اقدامی برای حمایت از صنایع کوچک انجام داده‌اید؟
واحد مادرتخصصی ماشین‌سازی اراک تلاش می‌کند با برون‌سپاری به فعالیت‌های تولیدی خود شتاب دهد و با توجه به پتانسیل بالای صنعتی در استان مرکزی و علاقه‌مندی شرکت ماشین‌سازی به همکاری با واحدهای صنعتی کوچک و متوسط استان مرکزی در مسیر تکمیل و توسعه زنجیره تامین همواره پیش‌قدم بوده و تعامل با سایر صنایع استان از سیاست‌های این مجموعه مادرتخصصی است. این عمل همواره رفتار مثبت از سوی مجموعه مادرتخصصی ماشین‌سازی اراک در راستای ارتقای مسوولیت اجتماعی خود و حمایت از صنایع کوچک‌تر بوده است و امیدواریم الگویی برای سایر شرکت‌های بزرگ باشد تا همین مسیر را دنبال کنند.
شرکت ماشین‌سازی اراک قدم‌های خوبی در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان برداشته است و در این حوزه از سیستم سنتی جدا شده و به سمت محصولات دانش‌بنیان تغییرجهت می‌دهد و شتاب‌دهنده‌ها و شرکت‌های جدیدی که از این مجموعه خارج می‌شوند، قطعا در آینده می‌توانند بخشی از اقتصاد کارخانه و کشور را رقم بزنند.
حمایت مجموعه صنعتی بزرگ ماشین‌سازی اراک از جوانان تحصیلکرده با رویکرد نوآوری اتفاق خوبی است که در قالب کارخانه نوآوری روی داده است و حمایت این شرکت معظم از نوآوری موفقیت بزرگی برای اقتصاد دانش‌بنیان محسوب می‌شود.
ایجاد اولین کارخانه نوآوری غرب کشور در این شرکت که سبب ایجاد و زایش تعداد زیادی استارت‌آپ و شرکت دانش‌بنیان می‌شود، توسعه جدی و فرهنگ نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان در استان وکشور را به همراه خواهد داشت. کارخانه نوآوری شرکت مادرتخصصی ماشین‌سازی اراک در نتیجه تفاهم‌نامه مشترکی بین معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، ماشین‌سازی اراک و پارک علم و فناوری استان مرکزی راه‌اندازی شده است و هدف از راه‌اندازی این واحد، توسعه فرآیند کسب‌وکار، تجمیع منابع، تسهیل رشد کسب‌وکارها و افزایش شانس موفقیت آنها است.
این کارخانه نوآوری ضمن در اختیار قرار دادن فضای اشتراک کاری، امکان تعامل و همفکری مجموعه کارآفرینی را فراهم آورده و پاسخگوی تمامی نیازهای حوزه کسب و کار اعم از مشاوره بازار، مربیگری، مشاوره محصول، ارزیابی، جذب سرمایه‌گذار و ... خواهد بود.
ظرفیت تولید محصولات شرکت به تفکیک محصولات چیست؟
ظرفیت تولیدی کل شرکت برابر با حدود ۱۱۰ هزار تن در گروه محصولات مختلف است؛ محصولات گروه متالورژی با ظرفیت کل ۲۴ هزار و ۵۰۰ تن شامل انواع فلنج، بانداژ، انواع مقاطع فولادی، گلوله در سایزهای مختلف، قطعات ریخته‌گری و قطعات فورجینگ است. محصولات گروه ساخت تجهیزات با ظرفیت کل ۱۹هزار و۴۲۳ تن شامل انواع مبدل، انواع مخازن تحت فشار، انواع برج تقطیر، انواع رآکتور، مخازن کروی و گلبرگ‌های مخازن، انواع واگن و مخازن سیار حامل انرژی، تجهیزات پالایشگاهی و پتروشیمی مانند خنک‌کننده هوا، ریفورمر و تفکیک‌گر است.
محصولات گروه پل و سازه‌های فلزی با ظرفیت کل ۲۲ هزارو ۳۰۰ تن شامل اسکلت فلزی سازه‌های نمایشگاهی، جرثقیل دروازه‌ای، دستگاه اسکلت فلزی ساختمانی، پل فولادی، دریچه سد و انواع اسکلت فلزی صنایع پتروشیمی است.
چه اقداماتی در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان در مجموعه صورت گرفته است؟
شرکت ماشین‌سازی اراک با درک ضرورت ورود به اقتصاد دانش‌بنیان، دارای محصولات دانش‌بنیان متعددی از جمله برج‌های طرح افزایش ظرفیت تولید بنزین، مبدل‌های حرارتی با جنس تیتانیوم، تفکیک‌گرهای ۲ فازی و ۳ فازی، تفکیک‌گرهای با جنس اینکونل، پل قوسی بزرگ کارون ۴، سازه گنبدی (قوسی) سقف سالن نمایشگاه شهر آفتاب تهران، کریسمس تری، ولهد (Wellhead) و شیرهای دروازه‌ای سرچاهی (Gate Valve) است. علاوه بر انجام این طرح‌ها، دارای طرح‌های نوآورانه جدیدی در مرحله تحقیق و توسعه از جمله بال ولو (شیرهای توپی)، ایجاد کارخانه نوآوری آفتاب (کارنا)، بوژی قطار با سرعت ۲۰۰ کیلومتر در ساعت، تولید چرخ یکپارچه قطار (منوبلوک)، تولید سولفات آهن، تصفیه فاضلاب، تجهیزات معدنی، دیگ بخار ۵۵ تُن و توربلاتورهای فلزی دیگ‌های بخار است. از جمله سایر فعالیت‌های مرتبط با حوزه دانش‌بنیان می‌توان به ارتباط با دانشگاه‌ها و تعریف پروژه‌های متعدد جهت استفاده از ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها و همچنین همکاری و حمایت از شرکت‌های کوچک صاحب دانش فنی مانند شرکت هوپاد ماشین به منظور تجاری‌سازی محصولات این شرکت‌ها اشاره کرد.
موانع و مشکلات پیش‌روی شرکت چیست؟
مشکلات پیش‌روی ما شامل نوسانات نرخ ارز و اثرگذاری بر نحوه خرید مواد اولیه، تورم شدید کالاهای موردنیاز مصرفی و عمومی پروژه‌های شرکت، نداشتن نقدینگی و توان پرداخت در بدنه کارفرمایان و مشتریان شرکت، اثرات گسترش ویروس کرونا بر ساعات کاری شرکت و افزایش هزینه‌های ناشی از فاصله‌گذاری اجتماعی بر نیروی انسانی، مشکلات بودجه عمرانی کشور و اثرگذاری بر جذب سفارش‌های جدید، مشکلات و موانع قانونی اخذ گریدهای شرکت نظیر قانون منع مداخله و قوانین گمرکی و مشکلاتی است که بانک‌ها برای تولیدکننده ایجاد می‌کنند.
به عنوان مدیر ارشد در حوزه صنعت و با توجه به سوابق اجرایی قبلی، راهکار شما برای جهش تولید در شرکت چیست؟
دولت باید با تسهیلات، تشویق و حمایت، انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری را در کشور ایجاد کند. همچنین از طریق سیاست‌هایی همچون تامین منابع مالی، ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری، تعدیل محیط کسب وکار و اصلاح قانون کار می‌تواند در تقویت بخش خصوصی در اقتصاد و جهش تولید نقش داشته باشد. اعمال سیاست‌های حمایتی از سوی دولت و حذف مقررات و بخشنامه‌های غیرضروری و دست و پاگیر در جهش تولید می‌تواند موثر باشد. حمایت از ساخت داخل و مقابله با واردات کالاهای دارای مشابه داخلی یکی از راه‌های اصلی جهش تولید است؛ در این زمینه سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی بسیار مهم است. همچنین تلاش شود که با ایجاد ثبات و آرامش در بازار از نقدینگی سرگردان در کشور در حوزه تولید استفاده شود.
مساله دیگر تحریم‌هاست که باید ضرب تحریم‌ها گرفته شود و تعدیل تحریم‌ها در این زمینه کمک می‌کند، همچنین حمایت از واحدهای بزرگ صنعتی بسیار مهم است، زیرا که نیاز اساسی جهانی شدن و توسعه ملی در گروی حمایت از واحدهای صنعتی عظیم و مادرتخصصی است، بنابراین برای رفع مشکلات تولید داخلی و جهش تولید علاوه بر انجام اصلاحات اساسی در محورهای اصلی بانکی، ارزی، مالیاتی و خصوصی‌سازی، باید مسوولان به این موضوع که تنها راه نجات کشور اعتماد به ظرفیت‌های بی‌نظیر داخلی است نیز باور داشته باشند.
