پویش اقتصاد برای آینده ایران
کاندیداهای محترم دوره سیزدهم ریاست‌جمهوری و مردم آگاه و ذی‌حق ایران
با عرض سلام و احترام؛
در پویش «اقتصاد برای آینده ایران» تلاش داریم در جهت شفافیت بیشتر برنامه‌های کاندیداهای محترم ریاست‌جمهوری و افزایش آگاهی مردم که ذی‌حقان این کشور هستند، برای انتخاب بهتر و براساس احساس مسوولیت اجتماعی اقتصاددانان، اهم مسائل اقتصادی کشور، علل پیدایش و تداوم آنها، موانع پیش‌رو و تصمیمات سخت برای رفع آنها را یادآوری کنیم و از کاندیداهای محترم سوال بپرسیم: «به‌نظر شما، اولویت‌بندی مسائل اساسی اقتصادی کشور چگونه است و برنامه‌های عملی شما برای حل آنها چیست؟»
تا با پاسخ آنان و مشخص شدن برنامه‌هایشان و با امکان‌سنجی تحقق آن برنامه‌ها، مردم سنجش بهتری از صلاحیت آنان برای تصدی این پست مهم را داشته باشند.
در این زمینه لازم است بر چند نکته تاکید کنیم:
۱- مسائل اقتصادی کشور بسیارند و در این پویش بر مهم‌ترین مسائلی که می‌توانند به حل سایر مسائل کمک کنند و همچنین طی یک دوره چهار ساله بتوان به آنها پرداخت، تمرکز شده است.
۲- طبق اصل اصیل اقتصاد، همواره یک بده‌بستان بین اهداف اقتصادی وجود دارد و یک سیاستمدار باید بتواند با قید محدودیت منابع، تصمیم بهینه را اتخاذ کند. به‌عنوان مثال اجرای یک سیاست ممکن است رشد اقتصادی ایجاد کند؛ اما موجب تورم شود. تصمیم سخت به این معنی است که بهبود یک متغیر اقتصادی ممکن است به وخامت متغیر دیگری منجر شود. بنابراین لازم است کاندیدای محترم، اولویت‌بندی خود را برای مسائل اساسی اقتصاد، تصریح و متعاقب آن، بسته سیاستی خود را برای حل آن مسائل ارائه کند.
با پاسخ روشن کاندیداها به پرسش اساسی فوق، مردم می‌توانند بر مبنای اولویت‌های خود، کاندیدای مورد نظرشان را انتخاب کنند. برای مثال اگر افزایش حمایت یارانه‌ای دولت، در نهایت به خلق پول و تورمی منجر شود که نهایتا مردم باید هزینه آن را پرداخت کنند، با این آگاهی بهتر می‌توانند دست به انتخاب بزنند.
۳- ممکن است اجرای یک سیاست در کوتاه‌مدت موجب فشار بیشتر بر مردم شود؛ اما در میان‌مدت و بلندمدت موجب افزایش رفاه پایدار شود. معمولا کاندیداها به‌منظور کسب رای بیشتر، تلاش‌می‌کنند با طرح شعارهای عامه‌پسند، توجه مردم را به رفاه زودگذر جلب کنند. بنابراین باید مردم هوشیار باشند تا در انتخاب خود تشخیص دهند.
۴- معمولا کاندیداهای ریاست‌جمهوری کلی‌گویی می‌کنند و راه‌حل مشخصی برای حل مسائل مشخص ارائه نمی‌کنند تا بتوان راه‌حل آنان را ارزیابی و آنان را وادار به پاسخگویی کرد.
۵- هم مسائل اقتصادی کشور تا حد زیادی شناخته‌شده هستند و هم کم یا بیش روی راه‌حل‌های آن اتفاق‌نظر وجود دارد؛ اما موانع اجرایی متعددی پیش‌روی یک رئیس‌جمهور وجود دارد. از این رو رئیس‌جمهور باید توانایی مواجهه با این موانع را داشته باشد و در هماهنگ‌سازی ارکان قدرت برای سیاستگذاری و مدیریت کلان کشور توانا باشد. اینکه به‌عنوان مثال رئیس‌جمهور بیان کند که هسته سخت قدرت اجازه انجام اصلاحات را نمی‌دهد، پذیرفتنی نخواهد بود.
۶- تاکید می‌شود که این پویش مستقل از هر جناح سیاسی و کاندیدای خاصی است و صرفا نظرات علمی اقتصاددانان را برای بهبود شرایط اقتصادی کشور منعکس می‌کند و هیچ‌کس حق سوءاستفاده از آن را ندارد.
لذا اهم رئوس سیاست‌ها و اقدامات مهمی را که در سال‌های آینده برای بهبود وضعیت اقتصاد کشور باید توسط دولت و حاکمیت انجام گیرد و قوه مجریه به‌عنوان مسوول باید بتواند بر آنها فائق شود، در ادامه ذکر خواهیم کرد.
برای بهبود وضعیت اقتصادی باثبات در سال‌های آینده چاره‌ای جز گام نهادن در این مسیر پیشرفت نداریم و چهار سال آینده قسمتی از این مسیر مهم است. در این پویش پس از بیان اهم رئوس سیاست‌ها، برای اینکه راه‌حل مشخصی از پاسخ کاندیداها را دریافت کنیم، چند پرسش اساسی پرسیده می‌شود تا آنها با پاسخ صریح و شفاف به آن پرسش‌ها (که حل آنها بیشتر به قدرت و اراده شخص رئیس‌جمهور و همراه کردن حاکمیت مرتبط است) خود را در معرض انتخاب مردم قرار دهند و خود مردم ناظر بر رفتار فرد منتخب، در چهار سال دوره ریاست‌جمهوری باشند. کشور ما و رئیس‌جمهور به لحاظ اقتصادی، برای سال‌های آینده باید در مسیر زیر گام بردارد:
۱- افزایش رشد اقتصادی و اشتغال پایدار.
۲- کاهش نرخ تورم به تک‌رقمی و سپس تورم زیر ۵ درصد.
۳- کاهش فقر و بهبود توزیع درآمد.
۴- حفظ ارزش پول ملی.
۵- افزایش نرخ مشارکت اقتصادی زنان.
۶- کاهش فساد و ایجاد شفافیت.
۷- ایجاد امنیت اقتصادی و کاهش ریسک و هزینه مبادله.
۸- ایجاد و تقویت بسترها و ساختار رقابتی اقتصاد و هموارسازی نظام انگیزشی طبیعی بر فعالیت‌های اقتصادی و بهبود قدرت رقابت‌پذیری اقتصاد ایران در زنجیره تولید ارزش جهانی.
۹- انضباط مالی و پولی.
۱۰- تعامل سازنده با دنیا، دیپلماسی قوی و رفع تحریم.
۱۱- تنظیم کردن اقدامات سیاسی در جهت اهداف اقتصادی و حداکثر‌سازی رفاه اجتماعی.
۱۲- استفاده بهینه و پایدار از منابع طبیعی و سرمایه‌ای.
۱۳- هماهنگ‌سازی همه اجزای قدرت کشور در جهت اهداف بهینه اقتصادی.
۱۴- قانع کردن مردم برای اندیشیدن به عواقب بلندمدت برنامه‌های رفاه زودگذر و پذیرش سختی برنامه‌هایی که رفاه بلندمدت دارند.
۱۵- تقویت عدالت در تصویب و اجرای قوانین و مقررات.
۱۶- زدودن سیطره سنت‌گرایی تجددستیز از نظام اقتصاد سیاسی کشور.
۱۷- تقویت جایگاه قوه مجریه.
گرچه ما اقتصاددانان می‌دانیم که چه سیاست‌ها، اقدامات اقتصادی و غیراقتصادی و بده‌بستان‌های ایجابی لازم است که در این مسیر حرکت کنیم؛ اما انجام آنها در گرو اقدامات عملی مشخص و برداشتن موانع و سدهای پیش رو و تدبیر کشورداری است که تحقق آن را سخت و پیچیده می‌نماید و از هر شخصی بر نمی‌آید.
بنابراین در ادامه، در قالب پرسش‌هایی از کاندیداهای محترم، برای صراحت و شفافیت برنامه و اقدام عملی آنها پرسیده می‌شود که برای گام نهادن در این مسیر شما به‌عنوان رئیس‌جمهور چگونه می‌خواهید اقدام کنید؟ و در عمل تاچه حد خودتان را برای رفع این مسائل توانمند می‌دانید؟
۱- در بین اهداف عمده اقتصادی (رشد اقتصادی، اشتغال کامل، کاهش تورم به تک‌رقمی و ثبات قیمت‌ها، بهبود توزیع درآمد و کاهش فقر و توسعه پایدار زیست‌محیطی)، کدام یک از اولویت بیشتری برای شما برخوردار است؟ یا کدام ترکیب را انتخاب می‌کنید؟
۲- برای ایجاد رشد اقتصادی و اشتغال، به جز به‌کارگیری سیاست‌های متعارف اقتصادی، اجرا، هماهنگی، کاهش زمینه‌های فساد و رانت، شناسایی و مدیریت تعارض منافع، کاهش ریسک‌های اقتصادی و سیاسی، تشویق انگیزه‌های تولید، شایسته‌سالاری، اصلاحات در نظام بانکی و نظام مالیاتی، بهبود فضای کسب‌وکار، کاهش مداخلات قیمتی و آزادی اقتصادی، تعامل با دنیا و مقررات زدایی از تولید و... مهم هستند. شما چه برنامه اجرایی برای حل این موارد و حصول به رشد‌های اقتصادی ۶ درصدی و بالاتر دارید؟ یا حل کدام یک از موارد فوق را جزو اولویت کاری خود می‌دانید؟
۳- می‌دانیم چاپ پول برای تامین کسری بودجه‌های مداوم و تسهیلات و اعتبارات تکلیفی به بانک‌ها، نبود قدرت قانونی کافی بانک‌‌مرکزی برای نظارت قوی بر بانک‌ها و در کل سلطه عام مالی، موجب تورم است. شما در عمل چگونه می‌خواهید بر این مشکل فائق شوید؛ درحالی‌که نیازمند انضباط و شفافیت مالی و پولی، خرج نکردن از خلق پول، دادن قدرت قانونی کافی به مقام پولی و در افتادن با هسته سخت قدرت و جلوگیری از کژمنشی‌ها و فساد نهادهای مختلف پولی و مالی است؟
۴- درحال‌حاضر اکثر منابع تامین بودجه و تکالیفی که دولت به بانک‌ها برای تامین اعتبار خارج از ارقام سند بودجه می‌کند، از جیب طبقه متوسط و کم‌درآمد (مالیات و مالیات تورمی) و نه ثروتمندان، تامین می‌شود. شما چگونه می‌خواهید نظام مالیاتی را اصلاح کنید؟ که: اولا از ثروتمندان مالیات بیشتری گرفته شود و ثانیا مالیات منبع اصلی این خرج‌ها باشد و نه خلق پول. این خود روی بهبود توزیع درآمد نیز اثر دارد.
۵- آیا می‌توانید اصلاحات ساختاری را در بودجه با توجه به فشارها و تضاد منافعی که وجود دارد، انجام دهید؟ که کسری بودجه و تورم کاهش و بودجه کارآمدتر شود. آیا می‌توانید نظام سنجش بهره‌وری عوامل تولیدی را که در اختیار دولت و شرکت‌های دولتی است، برای اصلاح بودجه مستقر کنید؟
۶- برای به اتمام رساندن طرح‌های نیمه‌تمام چه برنامه‌ای دارید؟ و چه مکانیزمی می‌خواهید پی بگیرید که طرح‌های جدید بموقع به پایان رسند؟
۷- ثبات اقتصاد کلان یک مولفه مهم و تعیین‌کننده در سرمایه‌گذاری، تولید و کلا برنامه فعالان اقتصادی است. چگونه می‌توانید شرایطی را فراهم کنید که قیمت‌ها و نرخ ارز (که با چرخه‌های تکراری شوک ارزی مواجه بوده‌ایم) براساس مکانیزم بازار تعیین شود و بدون دخالت مستقیم دولت، نوسانات شدید آن گرفته شود؟
۸- می‌دانیم قسمتی از تورم سال‌های اخیر ناشی از تحریم است؛ چگونه می‌خواهید تحریم را از میان بردارید؟ یا اقتصاد را از نو در معرض تحریم‌های جدید قرار ندهید؟ تحریم غیراز اثر بر تورم، روی تولید ملی و ثبات اقتصادی، انتقال فناوری، سلامت و درمان، فقر و رفاه و... هم آثار عمیق گذاشته است.
۹- ایران یکی از پایین‌ترین نرخ‌های مشارکت اقتصادی زنان (۱۴درصد)را دارد که خود موجب فقر است. چه راهکاری برای افزایش نرخ مشارکت زنان دارید؟ اولویت شما اشتغال کدام گروه هدف است؟
۱۰- می‌دانیم که نبود امنیت اقتصادی و سیاسی و ریسک‌های بالا موجب کاهش سرمایه‌گذاری است، (به‌طوری‌که که طی سال‌های قبل نرخ سرمایه‌گذاری خالص منفی شده است) چگونه می‌خواهید امنیت اقتصادی ایجاد کنید و ریسک را کاهش دهید که هم امکان رشد سرمایه‌گذاری بیشتر فراهم شود و هم از فرار سرمایه به خارج جلوگیری شود؟
۱۱- عموم مردم به دنبال کنترل و دخالت بیشتر دولت هستند؛ درحالی‌که این دخالت‌ها هم جنبه‌های رقابتی اقتصاد را خدشه‌دار می‌کند و هم سبب بزرگ‌تر شدن هزینه‌های دولت و کسری بودجه و تورم و ناکارآیی و سردرگمی فعالان اقتصادی است. چگونه می‌توانید آنها را راضی کنید که با دخالت و پول‌پاشی اوضاع بدتر می‌شود و دولت باید فقط با سیاستگذاری و تنظیم قواعد بازی و توزیع مجدد طی نظام مالیاتی و یارانه، بازارها را با ثبات کند؟
۱۲- آیا برنامه‌ای برای اصلاح قیمت حامل‌های انرژی دارید؟ چگونه عمل می‌کنید که منافع آن بیشتر از عوارض آن باشد؟
۱۳- برای اصلاح ساختار بانک‌ها و صندوق‌های بازنشستگی چه برنامه‌ای دارید؟
۱۴- برای مدیریت منابع آبی کشور، در سطح فضای منطقه‌ای و در سطح فعالیت‌های اقتصادی، خصوصا برای پروژه‌های اقتصادی جدید، چه برنامه عملی دارید؟
۱۵- عوامل غیراقتصادی متعددی (مانند سیاست خارجی و نحوه بازی در منطقه و دنیا، نظام قضایی، نظام انگیزشی و پاداش و تنبیه، تضاد و جنگ قدرت باندها و جناح‌های مختلف، مشارکت ندادن احزاب و اندیشمندان مختلف در تصمیم‌گیری‌ها، ناهماهنگی بین نهادهای مختلف حاکمیت، دخالت‌ها، مصوبات مختلف و لحظه‌ای سردرگم‌کننده و احیانا متناقض، حکمرانی ضعیف، انحصارات، مجوز‌ها و امضاهای طلایی، تفکر غالب در اولویت نبودن اقتصاد، سیطره سنت‌گرایی تجددستیز، ترجیح منافع باندی و گروهی بر منافع اجتماعی مردم در بین مسوولان و گسترش فساد) بر اقتصاد کشور سایه افکنده‌اند. شما به‌عنوان رئیس‌جمهور چگونه می‌توانید آنها را در جهت بهبود اوضاع اقتصادی و رفاه مردم همسو کنید؟
۱۶- برای اینکه بتوان رفتار فعالان اقتصادی را در یک اقتصاد نوین و پیچیده، کنترل و هدایت کرد، باید انگیزه‌های فردی را به رسمیت شناخت که آن هم بیشتر بر منفعت شخصی استوار است. سپس با همین مکانیزم (مشوق‌ها و تنبیهاتی که بر نفع شخصی آنها اثر می‌گذارد) رفتار آنها را به سمت بهینه اجتماعی و هدفمند هدایت کرد. دولت شما چقدر به این مقوله واقف است؟ و چگونه در بخش‌های مختلف می‌خواهد آن را اجرایی کند تا کمتر به توصیه‌های اخلاقی و ارزشی در کنترل فساد، سرپیچی‌ها و کژمنشی‌ها بپردازد؟ این مورد می‌تواند مبنای علمی برای کاهش فساد، قاچاق کالا و ارز و هر نوع رفتار انحرافی از قوانین و مقررات باشد.
۱۷- برای عملکرد مطلوب اقتصادی نیازمند یک تیم اقتصادی قوی، هماهنگ و با استراتژی توسعه‌ای مشخص علمی است. چه شاخص‌هایی برای انتخاب تیم اقتصادی خود (رئیس سازمان برنامه و بودجه، رئیس بانک‌‌مرکزی، وزیر اقتصاد، وزیر صمت، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و دیپلماسی اقتصادی) در نظر دارید؟ این تیم را معرفی کنید. چه مکانیزمی برای استفاده پیوسته از پتانسیل کارشناسی موجود در سطح کشور دارید؟
۱۸- در پایان برای متعهد ماندن بر وعده‌های خود و پاسخگویی به مردم، چه مکانیزمی را برای رصد و پایش این وعده‌ها توسط رسانه‌ها و اقتصاددانان مستقل پیشنهاد می‌دهید؟
کاندیداها، به‌منظور هماهنگی و آگاهی‌رسانی به مردم، می‌توانند پاسخ مشخص خود به پرسش‌های بالا را برای انتشار به ایمیل دکتر یعقوب اندایش (Andayesh۲۳۰@gmail.com) ارسال کنند. وی مسوول روابط عمومی پویش «اقتصاد برای آینده ایران» است.
