چه کسی واکسن را کشف کرد؟
نابودگر کرونا
اوگور شاهین: این واکسن، کرونا را نابود می‌کند و به پاندمی پایان می‌دهد
عکس: FAZ.net
اما یکی از نکاتی که در مرکز توجه رسانه‌ها قرار گرفته، این است که یکی از جایزه‌های علمی که در رزومه پروفسور ترک‌تبار، اوگور شاهین دیده می‌شود؛ «جایزه مصطفی(ص)» است که توسط ایران هر دو سال به برترین دانشمندان جهان اسلام تعلق می‌گیرد. جایزه‌ای که دو سال پیش به‌دلیل روش نوین او در تولید واکسن سرطان، به وی تعلق گرفت و همین روش نوین او، اکنون دلیل موفقیت این واکسن بوده است. به‌نظر می‌رسد برخلاف رویه معمول در داخل کشور، این‌بار جایزه مصطفی گزینه مناسبی را برای قدردانی شناسایی کرده بود.
پیشینه زوج دانشمند
اوگور شاهین، دانشمندی ۵۵ ساله است که در سال ۱۹۶۵ در شهر اسکندرون ترکیه متولد شد. پدر او پس از جنگ جهانی دوم درحالیکه پسرش چهار ساله بود؛ از ترکیه به آلمان مهاجرت کرد تا به‌عنوان کارگر در کارخانه فورد در شهر کلن مشغول به کار شود. او دکترای خود را با درجه عالى در سال ۱۹۹۲ با پایان‌نامه‌ای در مورد ایمونوتراپی سلول‌های سرطانی دریافت کرد. اوگور در کلن وارد دانشگاه پزشکی شد و پس از آن برای تخصص به هامبورگ رفت و در بیمارستان‌های این شهر مشغول به‌کار شد. پروفسور شاهین درحال‌حاضر استاد ایمونولوژی در دانشگاه ماینتس آلمان و ساکن همین شهر است. همچنین وی به همراه همسرش، اوزلم تورچی بنیان‌گذار شرکت پزشکی دانش‌بنیان بایون‌تک (BioNTech) در آلمان است. پروفسور شاهین در آبان ماه سال گذشته به‌دلیل پژوهشی که در ارتباط با «اثر طراحی و ارزیابی بالینی واکسن‌های درمانی ضد سرطان بر پایه mRNA» انجام داده بود، برگزیده سومین جایزه مصطفی(ص) در حوزه علم و فناوری زیستی و پزشکی شد.
اوزلم تورچی، همسر اوگور شاهین و بزرگ‌شده کشور آلمان است. او فرزند یک پزشک ترکیه‌‌ای است که به همراه خانواده خود از استانبول به آلمان مهاجرت کردند. شاهین و تورچی که هردو از فرزندان مهاجر ترک به آلمان هستند در سال ۲۰۰۰ با یکدیگر آشنا شدند و در سال ۲۰۰۱ با هم ازدواج کردند. این زوج به‌دلیل علاقه فراوان به بیماریهای عفونی و همچنین تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان، شرکت تحقیقاتی دارویی گانیمد را تاسیس کردند. فعالیت اصلی آنها در این شرکت در راستای انجام تحقیقات در زمینه تولید پادتن برای مقابله با سرطان بود. با وجود گرفتاری‌های مدیریتی یک شرکت دارویی، این زوج محقق هیچ‌گاه دست از تحقیق برنداشتند. این زوج در طول این سال‌ها در دانشگاه‌های آلمان نیز همزمان تدریس می‌کردند. تلاش‌های آنها تا جایی ادامه داشت که خانم تورچی به ریاست فدراسیون اروپایی مبارزه با سرطان نیز منصوب شد. پس از هفت سال شراکت با چند شرکت دارویی، آنها موفق شدند در سال ۲۰۰۸ شرکت دانش‌بنیان بایون‌تک را تاسیس کنند. این شرکت درحال‌حاضر به یکی از موفق‌ترین شرکت‌های دارویی آلمان تبدیل شده است.
به گفته روزنامه «ولت ام زونتاگ»، اوگور شاهین و همسرش درحال‌حاضر در میان ۱۰۰ ثروتمند برتر آلمان قرار دارند. ارزش جاری شرکت دارویی بایون‌تک در تالار بورس نیویورک از ۶/ ۲۱ میلیارد دلار تجاوز کرد. درحالی که ارزش آن تا یک سال پیش تنها ۶/ ۴ میلیارد دلار بود.
پایان پاندمی با واکسن
شاهین اخیرا با دیلی میل مصاحبه کرده و به برخی سوالات پاسخ داده است. مدیر ارشد اجرایی شرکت بایون‌تک معتقد است این واکسن ویروس را نابود می‌کند و به پاندمی پایان می‌دهد. این محقق جهان اسلام نسبت به تاثیرگذاری آن بسیار خوش‌بین است و ادعا می‌کند این واکسن ویروس کرونا را نابود می‌کند و پاندمی را پایان می‌دهد. او در این باره می‌گوید: اگر سوال این است که آیا این پاندمی با واکسن پایان می‌یابد، پاسخ سوال من مثبت است. البته هنوز سوالات بدون جوابی درباره این واکسن وجود دارد؛ مثلا با توجه به آنکه بیشتر داوطلبان آزمایش بالینی افراد جوان و سالم بوده‌اند، آیا این واکسن برای افراد مسن نیز کارآمد است یا خیر؟
به گفته شاهین، کل اطلاعات مربوط به مرحله سوم آزمایش بالینی سه هفته دیگر فراهم و پیش‌بینی می‌شود این واکسن از بیمار شدن افراد جلوگیری کند؛ اما این محقق اعتراف می‌کند قابلیت واکسن برای جلوگیری از آنکه ویروس در فرد منتقل نشود و انتقال آن به دیگران تا یک سال دیگر مشخص نخواهد شد.
قویترین گزینه برای واکسن کووید- ۱۹
به گزارش شبکه تلویزیونی دویچه وله، پروفسور شاهین قویترین گزینه برای تولید واکسن کووید-۱۹ است. این شبکه در گزارش خود به پژوهشی بسیار دشوار که کل دنیا در انتظار موفقیت آن است اشاره دارد. شرکت بایون‌تک با همکاری یک شرکت آمریکایی به نام فایزر(Pfizer) درحال تولید یک واکسن موثر بر ضدکرونا است، که توجه مردم جهان به آن معطوف است و انتظار می‌رود که ۱۰۰ میلیون دُز از این واکسن تا پایان سال ۲۰۲۰ تولید و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار داده شود. در ادامه این خبرگزاری آلمانی اشاره می‌کند که ایالات متحده آمریکا برای خرید واکسن مورد انتظار، حدود دو میلیارد دلار به بایون‌تک و فایزر متعهد شده است؛ این شرکت‌ها خطر سرمایه‌گذاری را پذیرفته‌اند. این تحولات، ارزش سهام شرکت بایون‌تک را به بیش از ۲۰ میلیارد یورو رسانده و ناگهان اوگور شاهین در آلمان میلیاردر شد.
پژوهش‌ها و اقدامات شاهین در تولید نسل جدیدی از واکسن‌ها بی‌مثال بود. زیرا درحالیکه دنیا برای تولید انبوه واکسن روی DNA کار می‌کرد، او برای نخستین بار از mRNA یا آر.ان.ای پیام رسان برای تولید واکسن کمک گرفت. تولید واکسن با استفاده از mRNA نسل چهارم و نسل آخر واکسن‌ها است که در این روش به جای دستکاری ژن سلول که عوارض خطرناکی دارد و حتی سرطان‌زایی آن اثبات شده، آنتی‌ژن ویروس در ریبوزوم سلول تولید می‌شود که عوارض کمتر و سرعت بالاتری در تولید واکسن را دارد.
پروفسور شاهین پیش‌تر در مورد پژوهشی اخیر خود گفته بود: «ما و بسیاری از همکارانمان معتقدیم که mRNA به‌طور خاص برای ساخت واکسن بیماریهای همه‌گیر مناسب است. ما همچنین از فناوری‌‌های مبتنی بر RNA که ایمن بودن و مصونیت‌زایی آن در علائم انکولوژی به تایید و ثبت رسیده، استفاده می‌کنیم.»
جایزه مصطفی(ص) برای کاشف واکسن
جایزه مصطفی(ص)، یک جایزه علم و فناوری ایرانی است که هر دو سال یک بار به دانشمندان برتر جهان اسلام اعطا می‌شود. این جایزه به نام حضرت محمد، پیامبر اسلام و به‌دلیل تاکید بسیار او بر علم‌آموزی، به نام یکی از القاب او، مصطفی، به معنای برگزیده نام‌گذاری شده‌است. برگزاری جایزه‌ای علمی در سطح جهانی توسط ایران، تحت‌عنوان جایزه مصطفی(ص) در سال ۹۱ به تصویب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی رسید. راه‌اندازی این جایزه ابتدا توسط پارک علم‌و فناوری پردیس انجام شد، اما پس از آن بنیاد علم و فناوری مصطفی(ص) برگزاری این جایزه را عهده‌دار شد. این جایزه به افراد شاخصی با زادگاه کشور‌های اسلامی تعلق می‌گیرد که اثری نوآورانه در مرز‌های دانش و در حوزههای علم و فناوری ارائه کرده باشند و همچنین زمینه‌ساز بهبود زندگی بشریت شوند. به این ترتیب برگزیده‌های این جایزه از دانشمندان طراز اول جهان در رشته‌های مختلف هستند؛ به‌طوری که حتی در عناوین غیر رسمی از جایزه مصطفی(ص) به‌عنوان نوبل اسلامی یاد می‌شود.
این جایزه در چهار موضوع «علم و فناوری‌زیستی و پزشکی»، «علم و فناوری ارتباطات و اطلاعات»، «علم و فناوری نانو» و «اثر برتر علمی در تمامی زمینه‌های علم و فناوری» اهدا می‌شود. تمامی زمینه‌های علم و فناوری شامل حوزههای آموزشی یونسکو، علوم طبیعی، ریاضیات و آمار، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مهندسی ساخت و تولید، کشاورزی، جنگل‌داری، شیلات و دامپزشکی، بهداشت و رفاه و همچنین علوم‌شناختی و اقتصاد و بانکداری اسلامی است. داشتن تابعیت یکی از ۵۷ کشور اسلامی شرط لازم برای مدعیان این جایزه در سه حوزه مربوطه است. مبلغ این جایزه دو سالانه ۵۰۰ هزار دلار آمریکا است که از راه‌هایی چون وقف دارایی‌های موسسات بزرگ اقتصادی و دانش‌بنیان، صاحبان سرمایه، یا عموم علاقه‌مندان برای رشد علمی جوامع اسلامی تامین می‌شود. نامزد‌های جایزه توسط دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر، انجمن‌های علمی و فناوری و مراکز رشد، آکادمی‌های علوم کشور‌های اسلامی، پارک‌های علم و فناوری یا از سوی سایر دانشمندان و شخصیت‌های علمی برجسته به دبیرخانه جایزه معرفی می‌شوند. آثار رسیده به دبیرخانه جایزه مصطفی در دو مرحله ارزیابی و داوری می‌شوند. در مرحله اول کمیته‌های داوری مقدماتی مدارک و صلاحیت آثار را از نظر ویژگی‌های عمومی بررسی کرده و آثار دارای صلاحیت را به مرحله بعدی داوری می‌فرستند. در مرحله نهایی، در هر یک از حوزههای جایزه، یک گروه داوری هفت‌نفره از محققان و دانشمندان برجسته بین‌المللی آثار نهایی را داوری و اثر برگزیده را با توجه به شاخص‌های «ویژگی‌های برجسته اثر»، «دامنه نفوذ» و «ویژگی‌های صاحب اثر» انتخاب می‌کنند. فراخوان نامزدی جایزه مصطفی(ص) ۲۰۲۱ چندی پیش منتشر شد و نامزد‌ها برای معرفی و ارسال آثار این دوره تا دهم شهریور ۱۳۹۹(سی‌ویکم آگوست ۲۰۲۰) فرصت داشتند. طبق برنامه زمان‌بندی این جایزه اسامی برگزیدگان این دوره در آبان‌ماه ۱۴۰۰ اعلام می‌شود.
توضیحات شاهین در نشست استپ
در خردادماه امسال شاهین در نشست مشترکی با دیگر دانشمندان جهان اسلام(نشست استپ)، اخبار خوشی از موفقیت واکسن کرونا داد. نشست استپ امسال با تمرکز کرونا و با حضور کارشناسان بیماریهای عفونی و استادان دانشگاه و متخصصانی از کشور‌های سنگاپور، آلمان، فرانسه، آمریکا، مالزی، هند، ژاپن، پاکستان، کانادا، چین، آذربایجان، بنگلادش، اردن، عمان، ایتالیا، اندونزی، ترکیه، عراق، کره‌جنوبی، قزاقستان و ایران برگزار شد. مجموعه نشست‌های استپ به‌عنوان نشست‌های تبادل علم و فناوری بین دانشمندان جهان اسلام به‌عنوان تسهیلگر و زمینه‌ساز تبادل تجربیات نخبگان جهان اسلام برگزار می‌شود. در این نشست‌ها تلاش می‌شود که از فرصت حضور دانشمندان مسلمان در حل مسائل و چالش‌های جهان اسلام استفاده شود. او در این نشست که به همت پژوهشگران ایرانی برگزار شد، پیش‌بینی کرد که واکسن در مردادماه فاز ۲ را با موفقیت پشت‌سر خواهد گذاشت. نشست استپ، تسهیلگر ارتباط میان دانشمندان جهان اسلام است. پروفسور شاهین در نشست استپ گفت: «به‌زودی واکسن کرونا در دسترس همگان خواهد بود. درحال‌حاضر با دو شرکت برای توسعه در حال همکاری هستیم. اگر بتوانیم واکسنی داشته باشیم، مقدار یک کیلو از آن برای صد میلیون نفر است که تولید آن یک ماه زمان لازم دارد؛ اما اگر دوز پایین‌تر باشد، می‌توانیم به افراد بیشتری خدمت‌رسانی کنیم.» وی همچنین در این رابطه بیان کرد که ما بسیار مشتاقیم واکسنی تولید کنیم که در دسترس همه کشورها باشد و بر این اساس با سازمان‌های مختلفی از جمله سازمان بهداشت جهانی صحبت‌هایی شده است که این واکسن رایگان در دسترس همه باشد.
صحبت‌های پروفسور شاهین در تهران
اوگور شاهین: جایزه مصطفی(ص) برای من ارزش زیادی دارد و از شنیدن اینکه برگزیده این جایزه شدم، احساس غرور می‌کنم. این جایزه می‌تواند به‌عنوان الگو برای دانشمندان جهان اسلام شناخته شود. ایران برای علم و دانشمندان جهان ارزش زیادی قائل است. ما می‌توانیم با دانشمندان تمام کشورها تبادلات علمی خوبی داشته باشیم و من وقتی در این چند روز که به دانشگاه‌های ایران سر زدم بیشتر به این امر راغب شدم.
