به‌علاوه، کنترل ترازنامه بانک‌ها از دیگر اقدامات بانک‌مرکزی برای کنترل نقدینگی بوده که مدیریت نرخ سود به‌عنوان ابزار اصلى کنترل تورم دنبال خواهد شد. این موضوع نشان می‌دهد که قرار است بانک‌مرکزی با بهره‌گیری از این ابزار، مدیریت تورم را اجرایی کند.

رشد ۴/ ۵ درصدی پایه پولی در ۶ ماه نخست۹۹

بانک‌مرکزی اعلام کرد که رشد پایه پولی در شش ماه نخست سال‌جاری ۴/ ۵ درصد بوده است. به این ترتیب پایه پولی کشور در پایان شهریور ماه به رقم ۵/ ۳۷۱ هزار میلیارد تومان رسیده است که به نسبت مرداد ماه رشد مثبت ۴۳/ ۲ درصدی را ثبت کرده است. این در حالی است که پیش از این عبدالناصر همتی رشد ۵ ماهه پایه پولی را ۹/ ۲ درصد اعلام کرده بود. به این ترتیب رشد ماهانه پایه پولی در مرداد ماه منفی ۴/ ۵ درصد بوده که در شهریورماه به مدار مثبت بازگشته است.

رشد پایه پولی در اسفند ماه سال گذشته یک رکورد تاریخی را ثبت کرد و به رقم ۳۲/ ۷ درصد رسید. اما در سال‌جاری این روند تقریبا نزولی شد به‌طوری که حتی در مرداد ماه رشد منفی ۵ درصد را ثبت کرد. رشد ماهانه مثبت پایه پولی در سه ماه نخست سال‌جاری به‌دلیل استفاده دولت از صندوق توسعه ملی بوده که چون ارز حاصل از منابع صندوق قابل دسترسی نبوده، به‌صورت یکجانبه باعث افزایش ذخایر خارجی و پایه پولی شده است. اما به‌نظر می‌رسد به‌رغم وعده‌های داده شده برای استفاده از منابع صندوق برای تسهیلات کرونا برای وزارت بهداشت و حمایت از بورس، بانک‌مرکزی در مقابل استقراض یکجانبه ایستاده است.

البته بانک‌مرکزی در توضیح کاهش رشد ماهانه پایه پولی در مرداد ماه به تامین کسری بودجه دولت از محل انتشار اوراق مالی و فروش اموال و سهام دولت اشاره کرده که زمینه‌ساز افزایش سپرده‌های دولت نزد بانک‌مرکزی بوده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که احتمالا دلیل رشد ماهانه پایه پولی در شهریور ماه به نسبت مرداد ماه کاهش سپرده‌های دولت نزد بانک‌مرکزی است.

تداوم روند نزولی رشد نقطه‌ای پایه پولی در شهریورماه

از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه پایه پولی در شهریورماه به ۶/ ۲۵ درصد رسیده است. بررسی روند رشد نقطه‌ای پایه پولی نشان می‌دهد که تقریبا در سال ۹۸، از فروردین ماه تا دی ماه روند زیگزاگی داشته به‌طوری که در برخی از ماه‌ها روند اندکی صعودی و در بعضی از ماه‌ها روند اندکی نزولی شده است. اما از دی ماه ۹۸ تا پایان سال گذشته تقریبا روند صعودی بوده است. رشد نقطه‌ای پایه پولی در دی ماه ۹۸، معادل ۹/ ۲۵ درصد بوده که در بهمن ماه ۹۸ به ۶/ ۲۹ درصد رسیده است. این افزایش در اسفند ماه نیز تکرار شده به‌طوری‌که در این ماه رشد نقطه به نقطه پایه پولی به ۷/ ۳۲ درصد می‌رسد که تقریبا یک رشد تاریخی از آبان ۹۱ محسوب می‌شود. اما روند رشد پایه پولی به سال ۹۸ محدود نشده و در سال ۹۹ ادامه پیدا کرده است. رشد نقطه‌ای پایه پولی در فروردین ماه سال‌جاری ۸/ ۳۷ درصد بوده که در اردیبهشت ماه با کاهش ۶/ ۱ واحد درصدی به ۲/ ۳۶ درصد رسیده اما مجددا در خرداد ماه رشد پایه پولی سرعت گرفته به‌طوری که به رشد مثبت ۷/ ۳۹ درصد رسیده که بالاترین رقم رشد نقطه‌ای پایه پولی به حساب می‌آید. بعد از خردادماه، رشد نقطه به نقطه پایه پولی روند نزولی داشته است. آمارها نشان می‌دهد در تیرماه رشد نقطه‌ای آن به ۲/ ۳۸ درصد و مرداد ماه به رقم ۷/ ۲۶ درصد رسیده است. طبق آمار جدید منتشر شده این کاهش تا پایان تابستان نیز ادامه‌دار بوده به‌طوری‌که در شهریورماه رقم رشد نقطه‌ای پایه پولی به ۹/ ۲۵ درصد رسیده است.

تغییرات رشد پایه پولی از دو جهت حائز اهمیت است. اول اینکه به‌عنوان یکی از فاکتور‌های عملکردی دولت می‌توان تغییرات مثبت رشد پایه پولی را نشانه‌ای از بی‌انضباطی دولت و کسری بودجه قلمداد کرد که باعث استفاده از منابع بانک‌مرکزی شده است. از سوی دیگر، اثر تغییرات پایه پولی بر نقدینگی از جهت کنترل تورم مهم است.

رشد ۵/ ۱۵ درصدی نقدینگی

رئیس شورای پول و اعتبار رشد ۶ ماهه نقدینگی را ۵/ ۱۵ درصد اعلام کرد. به این ترتیب در پایان شهریور ماه نقدینگی کشور به عدد ۳/ ۲۸۵۵ هزار میلیارد تومان رسیده که به نسبت مرداد ماه رشد ۵/ ۱ درصدی را ثبت کرده است. این درحالی است که رشد ماهانه نقدینگی در مرداد ماه به نسبت تیرماه حدود ۹/ ۵ درصد بوده است که رکوردی در رشد ماهانه نقدینگی به حساب می‌آید. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد اقدامات بانک‌مرکزی برای کنترل نقدینگی اثر گذار بوده است.

کاهش ۲/ ۱ واحد درصدی نقدینگی در شهریورماه

از سوی دیگر در شهریورماه رشد نقطه به نقطه نقدینگی نیز با کاهش مواجه شده است. پیش از این رئیس شورای پول و اعتبار اعلام کرده بود که رشد ۵ ماهه نقدینگی در سال‌جاری ۳/ ۱۸ درصد بوده است. به این ترتیب رشد نقطه‌ای نقدینگی در مرداد ماه ۵/ ۳۵ درصد و در شهریورماه به ۳/ ۳۴ درصد رسیده است.

نگاهی به روند رشد نقطه‌ای نقدینگی نشان می‌دهد رشد‌های بالای ۳۰ درصد آخرین بار در بهمن سال ۹۳ رخ داده بود. بعد از آن رشد نقطه‌ای نقدینگی به بازه ۲۰ درصد بازگشت. اما از بهمن ۹۸، مجددا به کانال ۳۰ درصدی رجوع کرد. گزارش‌ها نشان می‌دهد در بهمن ماه سال گذشته رشد نقطه‌ای نقدینگی ۳۰ درصد بوده که در اسفند ماه با رشد ۳/ ۱ واحد درصدی به ۳/ ۳۱ درصد رسیده است. این روند صعودی تا پیش از شهریور ماه ادامه داشته است. رشد نقطه‌ای نقدینگی در مردادماه ۵/ ۳۵ درصد بوده که در شهریورماه با کاهش ۲/ ۱ واحد درصدی به ۳/ ۳۴ درصد رسیده است.

ابزار اصلی برای کنترل تورم

همتی وعده کاهش بیشتر رشد نقدینگی را در ماه‌های آتی داده است. رئیس شورای پول و اعتبار اعلام کرده با توجه به تعدیل اصلاح انجام شده در نرخ سپرده قانونی که به خاطر مساعدت به بانک‌ها در پرداخت وام‌های کرونا انجام شده بود و همچنین اقدامات احتیاطى که به‌زودى دنبال خواهد شد، در ادامه سال شاهد تعدیل نرخ رشد نقدینگی خواهیم بود. علاوه بر این برنامه این بانک برای کنترل رشد ترازنامه بانک‌ها را از دیگر اقدامات بانک‌مرکزی برای کنترل رشد نقدینگی اعلام و تصریح کرد: مدیریت نرخ سود به‌عنوان ابزار اصلى کنترل تورم دنبال خواهد شد.