بررسی‌ها حاکی از آن است که در دهک اول و کم‌درآمد بالا بودن نرخ تورم «گروه خوراکی‌ها» باعث شده که فشار تورمی بیشتر شود. اما در دهک دهم، تورم گروه «حمل‌و‌نقل» و «مسکن» بیشتر بوده است. باید در این خصوص به این نکته اشاره کرد که ضریب اهمیت تورم خوراکی و حمل‌و‌نقل در گروه‌های درآمدی تفاوت دارد. به‌عنوان مثال، در گروه اول که کم درآمدترین گروه است، بیشترین سبد خانوار از خوراکی‌ها تشکیل می‌شود. در دهک اول، ۴۲ درصد درآمد این خانوارها صرف خرید خوراکی می‌شود. در دهک دهم که معرف خانوارهای پردرآمد است، تنها ۱۷ درصد درآمد خانوارها معطوف خوراکی و آشامیدنی‌ها می‌شود. در مقابل در دهک دهم تنها ۳/ ۴ درصد از درآمد صرف حمل‌و‌نقل می‌شود.

این در حالی است که در دهک دهم ۱۵ درصد هزینه‌ها صرف حمل‌و‌نقل می‌شود. بنابراین این تصویر به ما نشان می‌دهد که افزایش قیمت خوراکی‌ها آسیب بیشتری به گروه‌های کم‌درآمد می‌زند، از سوی دیگر افزایش کالاهای غیرخوراکی و حمل‌و‌نقل تورم گروه‌های پردرآمد را بیشتر متاثر می‌کند. در تیرماه مجموع این بردارهای تورمی باعث شده که سطح تورم ماهانه دارا و ندار بر هم منطبق شود.

توزیع تورم ماهانه در دهک‌ها

مرکز آمار ایران در تیرماه تورم ماهانه را به میزان ۴/ ۶ درصد برای کل کشور اعلام کرده است. این رقم برای دهک اول و دهم بیشتر از سایر دهک‌ها گزارش شده است. سهم تورم ماهانه پردرآمدترین دهک و کم درآمدترین دهک در نخستین ماه تابستان معادل ۲/ ۷ درصد بوده است.

این موضوع شاید این نکته را به ذهن متبادر سازد که آسیب هر دو گروه‌ها از تورم یکسان بوده است. در حالی که تورم بالا اصولا برای گروه‌های کم‌درآمد اثرپذیری بیشتری دارد. بیشترین تورم گروه‌های کم‌درآمد از جانب خوراکی‌ها بوده است. به نحوی که در این گروه ۴/ ۴ واحد درصد از تورم ماهانه به دلیل افزایش قیمت خوراکی‌ها بوده است. این روند می‌تواند شرایط گروه‌های آسیب‌پذیر را سخت کند.

روند افزایشی در تورم خوراکی‌ها

در سال‌های اخیر، سیاست‌ ارز ۴۲۰۰ تومانی برای ثابت نگه داشتن تورم خوراکی‌ها برای گروه‌های کم‌درآمد با شکست روبه‌رو شده است و آمارها نیز تایید می‌کند، تورم خوراکی‌های این گروه روند افزایشی داشته است. در حالی که سهم تورم خوراکی‌ها برای کل دهک‌ها در تیرماه ۲ درصد بوده است این رقم برای دهک اول و کم‌درآمد دوبرابر آن گزارش شده است. از سوی دیگر، کالاهای غیرخوراکی و خدمات کمترین اثر را در تورم ماهانه گروه‌های کم‌درآمد داشته است. به‌عنوان مثال، اثر تورم حمل‌و‌نقل برای تورم ماهانه کل گروه اول تنها ۸/ ۰ واحد درصد بوده است.

این رقم برای دهک دهم به میزان دو برابر و ۹/ ۱ واحد درصد گزارش شده است. این موضوع نشان می‌دهد که گروه‌های کم‌درآمد اصولا به دنبال حمل‌و‌نقل ارزان‌تر بوده‌اند. البته افزایش قیمت مسکن آسیب بیشتری را به گروه‌های کم‌درآمد وارد کرده است. سهم تورم ماهانه دهک اول از بخش مسکن ۹۷/ ۱ درصد بوده که این رقم برای دهک دهم ۸۳/ ۱ درصد ثبت شده است.

از بررسی این آمارها می‌توان دریافت که افزایش قیمت خوراکی‌ها و مسکن برای گروه‌های کم‌درآمد باعث ایجاد یک چالش شده است. اما این افزایش قیمت‌ها اثری بر مطلوبیت گروه‌های پردرآمد جامعه نداشته است. از سوی دیگر، افزایش قیمت کالاهای مصرفی یا حمل‌و‌نقل اثر بیشتری در تورم ماهانه گروه‌های پردرآمد دارد. به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند حفظ یارانه حمل‌و‌نقل اثرگذاری بیشتری بر دهک‌های پردرآمد دارد. نکته قابل توجه این است که در خرداد ماه که تورم ماهانه به میزان ۲ درصد گزارش شده بود، تورم ماهانه دهک اول و دهک دهم نیز به میزان ۷/ ۱ درصد ثبت شده بود.

شکاف عمیق در تورم نقطه‌ای

اگرچه گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که تورم ماهانه دهک اول و آخر به سطح یکسان رسیده است، اما شکاف عمیقی در تورم نقطه به نقطه وجود دارد. در دهک اول تورم نقطه به نقطه تیرماه ۳/ ۲۴ درصد گزارش شده است. رقم تورم نقطه به نقطه برای دهک دهم ۳/ ۳۲ درصد گزارش شده که بیشترین رقم در بین دهک‌های درآمدی است. به بیان دیگر، طی یک سال منتهی به تیرماه متوسط قیمت‌ها برای گروه‌های پردرآمد نسبت به گروه‌های کم‌درآمد بیشتر رشد کرده است.

 در تیرماه شکاف تورم نقطه‌ای بین دهک اول تا دهک آخر معادل ۸ واحد درصد بوده است. این در حالی است که این رقم در خرداد ماه ۶/ ۷ واحد درصد گزارش شده است. در نتیجه براساس نرخ تورم نقطه به نقطه شکاف تورمی در تیرماه نسبت به خرداد ماه بیشتر شده است. براساس گزارش‌های مرکز آمار ایران تورم نقطه به نقطه در خرداد ماه ۵/ ۲۲ درصد گزارش شده که این رقم در تیرماه به سطح ۹/ ۲۶ درصد افزایش یافته است.

فشار تورمی بر دهک‌ها

آمارها نشان می‌دهد که تورم باعث شده که گروه‌های پردرآمد و کم‌درآمد با ظرفیت‌های متعدد از تورم آسیب ببینند. در حالی که بانک مرکزی هدف تورمی را ۲۲ درصد در پایان سال جاری اعلام کرده است، اما آمارهای تورمی نشان می‌دهد که نرخ تورم کل یا تورم متوسط برای تمام دهک‌ها از محدوده هدفگذاری خارج شده است. براساس آمارها نرخ تورم متوسط برای دهک اول به رقم ۲/ ۲۴ درصد و برای دهک دهم به رقم ۹/ ۲۸ درصد رسیده است.

بنابراین لازم است که در شرایط کنونی، سیاست‌های پولی نسبت به تورم هدف تغییر کند. یکی از راهکارهای مهم بهره‌گیری از عملیات بازار باز و جمع آوری نقدینگی در بازار است. البته بانک مرکزی در یک اطلاعیه اعلام کرده است که در حال حاضر عملیات بازار باز با تقاضای قابل توجهی روبه‌رو نیست و این موضوع نشان‌دهنده کافی بودن نقدینگی در بازار است.

از سوی دیگر، یکی از عواملی که باعث روند افزایشی نرخ تورم شده بالا رفتن نرخ ارز است. نوسانات نرخ ارز به دلیل مواردی نظیر عدم بازگشت ارز صادراتی بیشتر از گذشته شده است و در نتیجه این موضوع نیز باعث شده که فشار تورمی بر دهک‌های درآمدی بیشتر شود.