گزارش اختصاصی «دنیای اقتصاد» از اقدامات ژرمن‌ها علیه کرونا
دژ آلمانی مقابل ویروس چینی
چرا در حالی که کرونا در جهان یکه‌تازی می‌کند اوضاع در آلمان به نسبت آرام‌تر است؟ می‌توان یک پاسخ سریع داد و یک پاسخ تحلیلی. پاسخ سریع این است: «دولتمردان خیلی سریع وارد گود شدند و هر آنچه که برای دیگران پسندیدند ابتدا خود انجام دادند.»آنگلا مرکل در همان روزهای نخست ورود این بیماری به آلمان، جلسات مختلفی با فرمانداران ایالتی تشکیل داد و شخصا فرماندهی ستاد بحران را به دست گرفت. تصمیم‌ها درخصوص رعایت فاصله‌گذاری‌ها و محدودیت‌ها اتخاذ و بلافاصله اجرایی شد و در این مسیر استثنایی برقرار نبود. برای نمونه سه هفته پیش که گزارش شد خانم مرکل با پزشکی که نتیجه تست کرونایش مثبت بوده، دست داده است صدراعظم شخصاً برای پیشگیری دو هفته به قرنطینه خانگی رفت، امور را به‌صورت دورکاری پیش برد و با همکارانش روزانه حداقل شش ساعت تماس تصویری داشت تا اوضاع را مدیریت کند و تبعات ویروس کرونا را به حداقل برساند. او در این دوره به دلیل آنکه امکان ارتباط مستقیم تلویزیونی نداشت با پادکست‌هایی مردم را تشویق به خانه ماندن می‌کرد. از نگاه بسیاری از تحلیلگران این اقدام صدراعظم آلمان آب پاکی را روی دست‌های مردم آلمان ریخت ! وقتی صدراعظم هم باید دورکاری کند تا دیگران را به خطر نیندازد تکلیف بقیه معلوم است.
خرق عادت آموزشی
نشانه‌های دیگر که موجب شد مردم آلمان کرونا را جدی بگیرند تعطیلی نظام آموزشی بود. روز یکشنبه پانزدهم مارس (۲۵ اسفند) مصوبه‌های ایالتی ابلاغ و کلیه مدارس و کودکستان‌ها تا پایان تعطیلات عید پاک یعنی نوزدهم آوریل(۳۱ فروردین) تعطیل شدند. تعطیلی مدارس به دلیل اهمیت فوق‌العاده نظام آموزشی، روشن‌کننده بسیاری از ابهامات بود؛ «وضعیت عادی نیست، در خانه ماندن یک اجبار است.» در گذشته و قبل از ظهور کرونا اگر یک دانش‌آموز بدون دلیل موجه از رفتن به مدرسه خودداری می‌کرد پلیس وارد عمل و در برخی موارد حتی از والدین نیز سلب حضانت می‌شد اما این بار دولت پا پیش گذاشت و نظام آموزشی را پنج هفته تعطیل کرد و این تصمیم یعنی کرونا شوخی نیست.
آموزش و ورزش در دوران کرونا
به دنبال این مصوبه مدارس راهکارهای مختلفی برای به حداقل رساندن تبعات منفی این ویروس بر سیستم آموزشی در نظرگرفتند. در این مسیر اپلیکیشن‌هایی معرفی شد تا محتوای آموزشی برای پنج هفته قابل دسترسی باشد. تکالیف شب دانش‌آموزان توسط معلمان برای والدین با ایمیل فرستاده می‌شود، بچه‌ها ملزم به انجام تکالیف هستند و صبح روز بعد تکالیف انجام شده توسط والدین به‌صورت ایمیل به معلم‌ها برگردانده می‌شود. بحث ورزش هم داستان خودش را دارد. معلم‌های ورزش چالش‌های مختلفی را به بچه‌ها معرفی می‌کنند، بچه‌ها چالش را انجام و در صورت تمایل فیلم چالش را برای معلم خود ارسال می‌کنند. مثلا چالش روپایی با توپ فوتبال یا چالش توپ تنیس روی میز با راکت از محبوب‌ترین چالش‌های این روزهای کودکان مدرسه‌ای است. برای کودکان زیر سن مدرسه هم امکاناتی مثل ورزش آنلاین یا رقص و موزیک در سایت‌هایی چون یوتیوب برقرار است. تلویزیون برنامه‌های بیشتری تدارک دیده و سایت‌های برنامه‌های آموزشی در رقابت با یکدیگر هر روز برنامه ویژه‌ای تدارک می‌بینند.
بخش‌های اداری در دوران کرونا
مصوبه تعطیلی، وضعیت نظام اداری را نیز دگرگون کرد. به دنبال این مصوبه، به شرکت‌ها، ادارات و سازمان‌ها دو روز زمان داده شد تا خود را برای برقراری شرایط دورکاری آماده کنند.
ادارات دولتی هم با به حداقل رساندن نیروها، شرایط دورکاری کارمندان را فراهم کردند و به کارمندان فاقد لپ‌تاپ، لپ‌تاپ قرض دادند تا از خانه کارکنند. به‌عنوان مثال یک اداره دولتی در ایالت نورد راین وستفالن، تعداد کارمندان را از ۱۲۰۰ نفر به صد نفر تقلیل داد یا بانک‌ها تقریبا دو سوم نیروهای خود را به خانه فرستادند تا از خانه با مشتریان ارتباط تلفنی بگیرند و امور بانکی مشتریان را از خانه مدیریت کنند. اداره امور اتباع خارجه که یکی از شلوغ‌ترین و پررفت‌و‌آمدترین اداره‌های دولتی است نیز به دورکاری پناه برده است. با توجه به بسته شدن مرزهای آلمان و نبودن پرواز، بسیاری از افراد که با ویزای توریستی برای دیدن خانواده وارد آلمان شدند حال با سر رسید تاریخ ویزا امکان بازگشت به کشور محل اقامت خود را ندارند و باید با ایمیل ویزاهای خود را تمدید کنند، یک متن چند خطی همراه با ارسال عکس پاسپورت و ویزا! از این طریق می‌توانند تا پایان ماه می (اواسط خرداد) در آلمان اقامت داشته باشند. مساله توریست‌ها که با تور یا کسب و کارهایی که با ویزای نمایشگاهی به آلمان آمدند متفاوت است. این افراد به دلیل بسته بودن هتل‌ها و اقامتگاه‌های توریستی پیش‌تر آلمان را ترک کرده‌اند. ضمن اینکه یک هفته پیش از ابلاغ این مصوبه کلیه نمایشگاه‌ها در آلمان تعلیق شدند.
کسب و کار در دوران کرونا
مصوبه ایالتی دولت آلمان کلیه اماکن تفریحی و توریستی نظیر رستوران‌ها، کافه‌ها، بارها، کلوپ‌ها، دیسکوها، سینماها، سالن‌های تئاتر، باشگاه‌های ورزشی و استخر‌ها را به مدت پنج هفته تعطیل کرد و برای نقض‌کنندگان قانون جرایم سختی در نظر گرفت. قدم زدن در سطح شهر جدیت مساله را برایتان روشن‌تر می‌کند وقتی می‌بینید حتی تمام زمین‌های بازی کودکان در پارک‌ها با نوار قرمزو سفید بسته وبه عبارات هشداری آذین شده است. اجتماع بیش از دونفر که اعضای یک خانواده و ساکن یک منزل مشترک نباشند ممنوع است اما قدم زدن در خیابان‌ها و پارک‌ها ممنوع نیست.
وضعیت خرید مایحتاج: در آلمان تنها سوپرمارکت‌ها، داروخانه‌ها و بعضا نانوایی‌ها به روال سابق باز هستند. از ۷ صبح تا ۹ شب. مقابل درب ورودی اغلب سوپرمارکت‌های بزرگ یک نفر چرخ‌های خرید را ضدعفونی می‌کند و اگر دستکش نداشته باشید به شما دستکش می‌دهد. برخی سوپرمارکت‌های بزرگ هم سیستم آنلاین شاپ دارند و خرید با کردیت کارت از خانه نیاز به بیرون رفتن را مرتفع می‌کند. فروشگاه‌های بزرگ لوازم خانگی نظیر ایکیا، مدیا مارکت، ساتورن و... تا تاریخ نوزدهم آوریل تنها اجازه فروش آنلاین دارند.
مغازه‌های سطح شهر، کافه‌ها، رستوران‌ها و... نیز از این قاعده استثنا نیستند.
تا اینجا می‌توان گفت فعالیت‌های تفریحی، اقتصادی، اجتماعی و آموزشی آلمان تا تاریخ نوزدهم آوریل (۳۱ فروردین) تعطیل است و چنانچه موسسه رابرت کخ وضعیت را مجددا اضطراری اعلام کند قرنطینه تمدید خواهد شد. احتمالا ترم پاییز دانشگاه‌ها هم به دلیل تعطیلی‌ها این روزهای دانشگاه با تاخیر آغاز می‌شود. در این مورد هم وزارت آموزش به‌طور جداگانه‌ای تصمیم خواهد گرفت.
مراجعه به پزشک در دوران کرونا
در این دوران یک پیام بهداشتی در دوران کرونا شنیده می‌شود: «اگر ته گلوتون یه جوری بود بیمارستان بی‌بیمارستان.» در واقع این پیام نقطه عطف سیاست‌گذاری وزارت سلامت آلمان در مواجهه با کرونا است؛ منع کردن شهروندان از حضور فیزیکی در بیمارستان‌ها. این سیاست که مخالفان بسیاری هم دارد از نگاه موافقان به روند کنترل این بیماری کمک کرده است. وزارت بهداشت اطلاعیه داده است: چنانچه علائم سرماخوردگی داشتید با پزشک خانوادگی‌تان تماس بگیرید! خانه را ترک نکنید و همراه با خانواده در قرنطینه بمانید. دمنوش‌های گرم مصرف کنید و چنانچه دچار مشکل حاد تنفسی شدید با اورژانس تماس بگیرید. تست کرونا تنها در صورت درخواست پزشک خانوادگی امکان انجام دارد. این به آن معنی است که پزشک خانوادگی بعد از تشخیص تلفنی برای آزمایشگاه مربوطه نامه‌ای ارسال می‌کند مبنی بر نیاز مبرم تست کرونا. بعد یک آمبولانس فرد را به آزمایشگاه می‌برد و پس از اعلام نتیجه تست در صورت مثبت از سایر اعضای خانواده هم تست گرفته می‌شود و در صورت لزوم مراحل انجام بستری در بیمارستان پیگیری می‌شود. ساده نیست اما با این ترفند کوچک ممانعت از حضور در بیمارستان و مشاوره تلفنی منحنی‌های آماری رشد تصاعدی نداشته است. بیمارستان‌ها و تخت‌های آی‌سی‌یو در اختیار بیماران حاد قرار گرفته و جوان‌ترها که توان مقابله با این بیماری را دارند، خوددرمانی با نظارت پزشک انجام می‌دهند. البته سالمندان و بیماران خاص از این قاعده مستثنی هستند.
آینده اقتصاد آلمان؟
آلمان همیشه به سیاست مازاد بودجه معروف بود اما در عصر کرونا قدرتمندترین اقتصاد قاره اروپا و چهارمین اقتصاد بزرگ جهان بر مبنای۸۶/ ۳ تریلیون دلار تولیدناخالص داخلی اسمی هفته گذشته با تصویب بزرگترین بسته حمایتی از اقتصاد و سلامت به پیشواز مقابله با رکود اقتصادی ناشی از گسترش ویروس کرونا رفت. این بسته حمایتی ۳/ ۳۵۳ میلیارد یورویی بزرگترین بسته حمایتی درطول تاریخ آلمان است که با هدف پوشش حداکثری سلامت شهروندان و کمک به ادامه حیات شرکت‌های کوچک و متوسط و البته غول‌های اقتصادی در شرایط حال حاضربه تصویب پارلمان آلمان رسیده و بودجه آن در اختیار دولت‌های ایالتی قرارگرفته است. بر اساس مصوبه دولت آلمان که بخش‌های بزرگی را در بر می‌گیرد واجدان شرایط می‌توانند در اولین فرصت فرم‌های تقاضا را به‌صورت اینترنتی تکمیل و ارسال کنند. ظرف ۴۸ساعت تاییدیه پرداخت به‌صورت یک ایمیل به متقاضیان اعلام و پس از ۲۴ ساعت مبلغ درنظر گرفته شده در حساب بانکی شرکت یا افراد واریز می‌شود. این مکانیزم محصول توجه به زیرساخت‌های دیجیتالیزه کردن امور یا به تعبیری دولت الکترونیک است. موضوعی که از مدت‌ها قبل بارها بر اهمیت آن توسط آنگلا مرکل تاکید شد تا جایی که پسوند «دیجیتال‌سازی و ابتکار» به ادامه نام وزارت اقتصاد و انرژی اضافه شد.
جامع هدف کمک‌ها
این کمک شامل چه کسانی یا چه شرکت‌هایی می‌شود؟ اگر از قطب‌های بزرگ صنعتی آلمان مثل فولکس واگن بزرگترین شرکت خودروسازی جهان یا غول‌هایی چون «دایملر» و «بی‌ام‌و» و چگونگی دریافت کمک‌های دولتی در شرایط بحران کرونا صرف‌نظر کنیم، توجه خاص دولت آلمان متوجه بنگاه‌های کوچک و متوسط اقتصادی و همین طور فریلنسرهای خرد(خویش‌فرماها)است. کسانی که به اصطلاح رایج خودشان رئیس خود هستند و کسب و کار جمع و جوری با تعداد محدودی کارمند یا بدون کارمند مهیا کرده‌اند. از این رو ۵۰ میلیارد یورو تنها به این بنگاه‌ها اختصاص خواهد یافت.
چه کسانی واجد شرایطند؟
بر پایه مصوبه بوندس تاگ آلمان که توسط اولاف شولتز وزیر فدرال فاینانس به وزارت خانه‌های ایالتی ابلاغ شده کلیه بنگاه‌های کوچک و متوسط باید به لحاظ اقتصادی و داد و ستد فعال باشند و تا ماه مارس ۲۰۲۰ (اواسط فروردین) اعلام ورشکستگی نکرده و حداکثر تا ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ میلادی(میانه دی) به ثبت دادگاهی رسیده و شماره مالیاتی دریافت کرده باشند.
ساز‌و‌کار به چه صورت است؟
این بسته حمایتی در این بخش شرکت‌ها را به سه طبقه تقسیم کرده است. در قالب این دسته بندی به شرکت‌های با یک تا پنج کارمند ۹ هزار یورو، شرکت‌های تا ۱۰ کارمند ۱۵ هزار یورو و شرکت‌های تا ۵۰ کارمند ۲۸ هزار یورو پرداخت حمایتی می‌شود. استفاده از کمک فوق شرط پرداخت مالیات ارزش افزوده را ندارد و چنانچه ترازنامه شرکت‌ها در پایان سال مالی سود نشان دهد استفاده‌کنندگان را ملزم به پرداخت مالیات ۳۰ درصدی خواهد کرد. این بند از مصوبه تضمین‌کننده این دیدگاه قدیمی در آلمان است که شهروندان در آلمان از دو مقوله نمی‌توانند فرار کنند ۱) مالیات ۲) مرگ.
طنازی در وب‌سایت‌های دولتی
آلمان‌ها در ایران به آدم‌های جدی و منضبط معروف هستند لحن آنها جدی است طبیعتا نامه‌های اداری نیز بر این خشکی می‌افزاید و ادبیات فاینانس می‌تواند تکمیل‌کننده این زبان بدون انعطاف باشد، اما کرونا باعث شده در این حوزه نیز آنها ترک عادت کنند. وب‌سایت وزارت فدرال خزانه‌داری یا فاینانس آلمان که مرجع کمک‌ها به کسب و کارها است تلاش دارد این روزها روحیه بخشی را به فعالان اقتصادی فراموش نکند. آنها تصمیم گرفته‌اند در در میان جملات خشک فاینانسی از عبارات طنز استفاده کنند. جملاتی مثل: «هنر نباید بی‌نون شود» یا «هنرمند نباید از نون خوردن بیفته» یا در جای دیگری برای روحیه دادن به شرکت‌های کوچک گفته شده «کوچک زیباست!» و...
تساهل در پرداخت مالیات‌های علی‌الحساب
اقدام دیگر وزارت فاینانس یا همان وزارت دارایی و خزانه‌داری در جهت کمک به مشاغل نوپا و کوچک اعلام تساهل در پرداخت مالیات‌های علی‌الحساب است که به منظور جلوگیری از ورشکستگی شرکت‌ها اتخاذ شده است. متقاضیان می‌توانند موعد پرداخت مالیات‌های علی‌الحساب را تا حداکثر سه ماه افزایش دهند که در این راستا اداره مالیات مربوطه در استان‌های مختلف تصمیمات متفاوتی اتخاذ خواهد کرد.
کسب‌و‌کارهای جدید قربانی کرونا نخواهند شد!
نکته حائز اهمیت در این بسته حمایتی نگاه خاص وزیر فدرال فاینانس آلمان به استارت‌آپ‌ها‌ست. اولاف شولتز در جریان یک کنفرانس خبری در برلین حمایت قاطع دولت آلمان از استارت‌آپ‌ها را با اختصاص دومیلیارد یورو بودجه حمایتی اعلام کرد. در این راستا کلیه استارت‌آپ‌های واجد شرایط می‌توانند با بزرگترین بانک توسعه‌ای آلمان (kFW) ارتباط برقرار کرده و با توجه به موارد خاص خود تسهیلات بانکی مورد نظر را دریافت کنند. به گفته وی اقتصاد آلمان با استارت‌آپ‌ها گره خورده است و با هدف فعال نگه داشتن این بخش امکان آن فراهم شده که تازه تاسیس‌ها بتوانند سرمایه ثبتی خود را از بانک‌های توسعه‌ای تامین مالی کنند.
بودجه نامحدود برای تولید واکسن
از روزهای نخستین ورود کرونا به آلمان، دولت تدابیر ویژه‌ای را در جهت حمایت همه‌جانبه از بیمارستان‌ها، پزشکان، پرستاران و کادر درمان بیمارستانی در نظر گرفت. شاهد این مدعا اختصاص بودجه ۸/ ۲ میلیارد یورویی برای تامین مالی تجهیزات بیمارستانی شامل ونتیلاتور یا همان دستگاه‌های تهویه هوای بیمارستانی و تخت‌های آی‌سی‌یو و... است. اگرچه بیمارستان‌های آلمان تا پیش از وقوع بحران پاندمیک کرونا ۲۸ هزار تخت آی‌سی‌یو داشتند اما بر اساس مصوبه جدید دولت این تعداد باید دوبرابر شود. بر پایه آخرین آمار تا لحظه نگارش این گزارش تعداد حال حاضر تخت‌های آی‌سی‌یو به ۴۰ هزار تخت رسیده و تلاش برای رسیدن به هدف دوبرابر کردن تخت‌ها همچنان در دستور کار دولت است. علاوه بر کمک ۸/ ۲ میلیارد یورویی بالغ بر پنج میلیارد یورو نیز هم اینک در صندوق بیمه درمان دولت موجود است که می‌توان در این راستا به کار گرفت. اقداماتی نظیر استفاده از تاکسی رایگان برای رفت و برگشت به محل کار برای پزشکان و پرستاران و نیز پرداخت شبی ۵۶۰ یورو به ازای هر تخت آی‌سی‌یو که از سایر بخش‌های یک بیمارستان به بخش مراقبت‌های کرونا انتقال یابد از دیگر سیاست‌های تشویقی دولت برای مبارزه با این پاندمی است. همین طور بودجه نامحدودی در اختیار محققان و دانشمندان انستیتوهای تحقیقاتی برای ابداع واکسن و داروی کرونا از محل ۵۵ میلیارد یورویی بخش سلامت قابل تخصیص است.
فروش ماسک ممنوع! فکر مسافرت نباشید
تاکنون بیش از ۳۷ میلیون عدد ماسک بیمارستانی وارد آلمان شده و داروخانه‌ها جز در موارد خاص اجازه فروش ماسک به افراد عادی را ندارند چراکه تمام توان تولید ماسک به سمت بیمارستان‌ها سوق داده شده است. دولت هم در برابر این پرسش که چرا ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده به اندازه کافی در دسترس نیست اعلام کرده است که «شما وقتی در خانه می‌مانید نیازی به ماسک و موادضدعفونی‌کننده ندارید. اجازه دهید این اقلام در اختیار خط مقدم مبارزه با کرونا در بیمارستان‌ها باشد!» تخت‌های آی‌سی‌یو به چهل هزار تخت افزایش یافته و بیمارانی از ایتالیا هم پذیرش شده‌اند چون کمبودی در کار نیست.
مقررات عبور و مرور به جدیت دنبال می‌شود و قوه قهریه با درنظر‌گیری جریمه‌های مالی از ۲۵ یورو(۴۳۰ هزار تومان) تا ۵۰۰ یورو (۸ میلیون ۵۰۰ هزار تومان) به دنبال مقابله با افزایش تلفات ناشی از کرونا است. در برخی ایالت‌ها رقم جریمه تا سقف ۲۵هزار یورو (حدود ۴۳۰میلیون تومان) در نظر گرفته شده است. در واقع در این ایالت‌ها جریمه نقض مقررات قرنطینه ممکن است تا این سطح افزایش یابد. تشخیص میزان جریمه بسته به نقضی که رخ داده بر عهده پلیس است. اما یکی از نمونه‌هایی که می‌تواند جریمه ۲۵هزار یورویی به دنبال داشته باشد تکرار نقض محدودیت‌ها از سوی برخی کسبوکارها است. در تازه‌ترین اظهارنظر آنگلا مرکل یادآور شده است که شرایط پاندمیک تعطیلات نمی‌شناسد. اشاره او به آغاز تعطیلات عید پاک است در واقع او با این پیام صریح شهروندان آلمانی را از ملاقات با یکدیگر، سفر و... در وضعیت فعلی برحذر کرده است.
روحیه ژرمن‌ها از پس کرونا بر می‌آید؟
نگاهی به ساختار اقتصادی آلمان نشان می‌دهد روحیه ژرمن‌ها با اقتصاد همخوانی دارد که از آن به‌عنوان یک لیبرالیسیم اجتماعی یاد می‌کنند البته برخی نیز این اقتصاد را آمیزه‌ای از رویکردهای سوسیالیستی و لیبرالیستی می‌دانند. آلمان پس از جنگ جهانی دوم بازگشت به آرامش اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را ذیل این رویکرد و با انضباطی منحصر‌به‌فرد محقق کرد. تا امروز نیز این اقتصاد موفقیت‌های بزرگی کسب کرده است. اگرچه آنگلا مرکل با ظرافت خاص و شیبی ملایم درصدد چشاندن مزیت‌های اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد به پارلمان است اما موانع بزرگی پیش‌رو دارد که سرعت به نمایش گذاشتن عقاید آزادش را کند کرده و امروز با بروز بحران‌هایی نظیر کرونا تقریبا از اولویت‌هایش خارج شده است.
این قطب صنعتی و اقتصادی قدرتمند قاره اروپا بودجه سال ۲۰۱۹ را با ۵/ ۱۳ میلیارد یورو مازاد به تصویب رساند در حالی بسیاری از کشورهای همسایه نظیر فرانسه و ایتالیا با کسری بودجه بالایی مواجه بودند. نرخ بیکاری در پایان سال ۲۰۱۹ بر پایه آمار بانک جهانی ۱/ ۳ درصد و نرخ تورم ۴۹/ ۱ درصد گزارش شده است. به‌طور قطع شش ماهه دوم سال جاری میلادی رشد اقتصادی آلمان همانند کشورهای دیگر روند نزولی خواهد داشت. این واقعیت که آلمان روزهای سختی را پیش‌رو دارد توماس شفر، وزیر فاینانس ایالت هسن را به خودکشی واداشت. در تازه‌ترین اخبار نیز مدیر مالی ایرلاین لوفت‌هانزا بزرگترین ایرلاین آلمان و دومین ایرلاین بزرگ اروپا استعفای خود را به دلایل نا‌معلوم به هیات مدیره این شرکت ارائه کرده است. باید دید بسته حمایتی آلمان مانع از رکود اقتصادی سال ۲۰۲۰ خواهد شد یا خیر؟
