احسان ابطحی در واپسین ساعات منتهی به پایان ضرب‌الاجل مذاکرات هسته‌ای، شاهزاده سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان، به طور اعلام نشده به وین سفر و با جان کری، همتای آمریکایی خود دیدار کرد. سفر ناگهانی فیصل به محل مذاکرات هسته‌ای آن هم در آخرین ساعات این مذاکرات، می‌تواند نشان‌دهنده آخرین تلاش‌های بازیگران ضد توافق برای اثر‌گذاری بر مذاکرات باشد. به طور کلی می‌توان بازیگران پنهان مذاکرات هسته‌ای یا به عبارت دیگر بازیگرانی که در مذاکرات حضور ندارند، اما از طریق لابی‌های فشرده با مذاکره‌کنندگان اصلی تلاش می‌کنند بر مذاکرات اثر‌گذاری داشته‌ باشند را به سه دسته تقسیم کرد. اول بازیگرانی که می‌توان آنان را بازیگران سیاه توصیف کرد. این دسته از بازیگران همه تلاش خود را انجام داده و می‌دهند تا مانع از توافق هسته‌ای شوند. در راس این دسته از بازیگران عربستان سعودی اصلی‌ترین رقیب منطقه‌ای ایران قرار دارد که شمشیر را از رو بسته و به طور علنی مخالفت خود را باهر‌گونه توافق هسته‌ای با تهران اعلام کرده ‌است. سفر دیروز وزیر امور خارجه این کشور به وین آخرین تلاش بزرگ‌ترین رقیب منطقه‌ای ایران برای اثر‌گذاری بر مذاکرات هسته‌ای است. هدف از این سفر را می‌توان در دو سناریو تحلیل کرد. نخست اینکه ریاض از دستیابی به توافق هسته‌ای میان ایران و گروه ۱+۵ مطمئن شده ‌است و در آخرین لحظات به وین رفته تا از همتای آمریکایی خود این تضمین را دریافت کند که نقش منطقه‌ای عربستان و اتحاد دیرینه این کشور با واشنگتن پس از توافق هسته‌ای با ایران تحت‌الشعاع قرار نخواهد گرفت. سخنان دیروز وزیر خارجه امارات متحده عربی و ابراز نگرانی او از نقش «ایران پس از توافق هسته‌ای» نیز بازتاب‌دهنده همین مساله بود. مسلم است که اعراب در دهه‌های گذشته بیشترین منفعت را از تنش در روابط ایران و غرب به دست آورده‌اند و در سال‌های اخیر و با تشدید بحران‌های منطقه‌ای بیشتر هم از این تنش منفعت برده‌اند. به همین دلیل نگرانند که با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک و ژئو استراتژیک ایران نه تنها در منطقه که در کل جهان، پس از عادی شدن روابط ایران و غرب، به دوستان درجه دو آمریکا در منطقه تبدیل شوند.

تحلیل دوم از سفر وزیر خارجه عربستان این است که این کشور دریافته که ایران و غرب در آستانه دستیابی به توافق هسته‌ای هستند و به همین دلیل فیصل به این نتیجه رسیده که حضور فیزیکی او در وین برای ممانعت از دستیابی به توافق ضروری به نظر می‌رسد. این اقدام اگرچه شاید با آداب دیپلماتیک مغایرت داشته باشد و شاید کمتر کشوری دست به این اقدام بزند، اما واقعیت آن است که اعراب اکنون در مرحله‌ای قرار دارند که ابایی از هر گونه اقدام این چنینی برای حفظ منافع خود و تضعیف ایران ندارند.

وضعیت اسرائیل هم در این میان مشخص است. رژیم صهیونیستی همواره نگرانی خود را از دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران اعلام و همواره تلاش کرده ‌است تا مانع هر گونه توافق شود. توافق با ایران برای اسرائیل به منزله تضعیف امنیتی است، موضوعی که تل‌آویو به هیچ عنوان خواستار آن نیست.

بازیگران دیگری هم هستند که نقشی خاکستری ایفا می‌کنند. این بازیگران اگرچه به‌طور علنی مخالفت خود را با توافق هسته‌ای اعلام نمی‌کنند، اما بی‌تردید منافع آنان پس از توافق هسته‌ای به خطر خواهد افتاد. شاید مهم‌ترین نمونه این گونه بازیگران، ترکیه باشد. ترکیه هم مانند اعراب در دهه‌های گذشته از تنش در روابط ایران و غرب بیشترین منفعت را برده‌ است و امروز هم با توجه به بحران‌های منطقه‌ای مانند بحران سوریه و نگرانی از قدرت گرفتن ایران پس از توافق هسته‌ای علاقه زیادی به توافق ندارد. این کشور‌ها نگران این موضوع هستند که با فارغ شدن ایران از پرونده مهم هسته‌ای دست تهران برای اثر‌گذاری در سایر بحران‌های منطقه‌ای تقویت خواهد شد و به همین دلیل از توافق دل خوشی ندارند. با این همه ترکیه به دلیل داشتن روابط اقتصادی و گسترده با ایران به طور علنی مخالفت خود را اعلام نمی‌کند؛ زیرا از واکنش منفی ایران و هزینه زیادی که ممکن است از طرف تهران به او وارد شود، نگران است.

در این میان کشورهای دیگری هم هستند که نقشی سفید بازی می‌کنند. این کشورها مایلند با توافق هسته‌ای از سایر تنش‌ها در خاورمیانه کاسته شود و با بازگشت ثبات در منطقه، وضعیت اقتصادی هم بهبود یابد.

در رأس این کشورها سلطان‌نشین عمان است، کشوری که پیش از مذاکرات اخیر وین میزبان مذاکرات هسته‌ای بود و در سال‌های گذشته همواره نقشی مثبت را در روابط تهران و غرب ایفا کرده است. اخبار غیر‌رسمی در روزهای اخیر هم حاکی از آن بود که یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان سفری محرمانه و غیررسمی به وین داشته و در روزهای اخیر تلاش‌های دیپلماتیک گسترده‌ای برای دستیابی ایران و غرب به توافق هسته‌ای انجام داده ‌است.

امروز در شرایطی آخرین روز مذاکرات هسته‌ای آغاز می‌شود که علاوه‌بر کشورهای ۱+۵ بازیگران پنهان هم تلاش‌های خود را برای اثر‌گذاری بر مذاکرات به حداکثر خود رسانده‌اند. لحظه‌ لحظه‌های امروز، کلیدی و سرنوشت‌ساز هستند. امروز نتیجه نهایی مذاکرات مشخص می کند که آیا بازیگران پنهان و اکثرا سیاه مذاکرات بازهم مانند گذشته موفق خواهند شد تا بازی را بر هم زنند یا آنکه این بار طرف مقابل عاقلانه عمل و به تلاش این لابی ها توجه کمتری خواهد کرد؟