مهدی نصرتی

مقام معظم رهبری در سخنرانی نوروزی خود از دولت خواستند که برای سال جاری و سال‌های آتی، رویکرد اقتصادی را در پیش گیرد. شاید در نگاه اول عمده توجه و توقع این باشد که دولت بر روی متغیرهای اقتصادی هدف‌گذاری کند و هدف اصلی خود را بهبود وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی همچون نرخ تورم، اشتغال، رشد اقتصادی و بهبود وضعیت توزیع درآمد در جامعه قرار دهد. هرچند این موضوع درست است، اما تمام مساله نیست و جنبه مهم‌تر موضوع، اتخاذ یک روش و «رویکرد اقتصادی» برای رسیدن به این اهداف است.

یک رویکرد اقتصادی دارای چه ویژگی‌هایی است و با سایر رویکردها چه تفاوتی دارد؟

رویکرد اقتصادی یعنی برخورداری از «بینش اقتصادی» و استفاده از ابزارهای اقتصادی با توجه به مفاهیم و مبانی پذیرفته شده علم اقتصاد برای حل مشکلات و معضلات.علم اقتصاد علم تخصیص بهینه منابع محدود برای نیازهای نامحدود است. شکی نیست که همه دوست دارند همزمان نرخ تورم و بیکاری در پایین ترین حد خود و نرخ رشد اقتصادی و برخورداری از رفاه اجتماعی در بالاترین حد خود باشد. اما بی‌توجهی به واقعیات علم اقتصاد و تجارب مکرر داخلی و خارجی می تواند منجر به نتایج کاملا معکوس شود.به‌طور مثال، قیمت یک مفهوم اساسی و پایه در علم اقتصاد و منعکس کننده میزان کمیابی کالا و مکانیسمی برای تخصیص منابع است. وقتی این متغیر مهم اقتصادی مخدوش باشد بسیاری از بخش‌های اقتصاد دچار اختلال می‌شود.

مساله بنزین و قیمت آن نمونه‌ای از رویکرد غیر اقتصادی به مسائل کشور است. بنزین ارزان به معنی استفاده بیشتر از خودروی شخصی و در نتیجه افزایش مصرف بنزین، افزایش ترافیک و آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، قاچاق سوخت و بسیاری معضلات دیگر است. برای سالیان متمادی برای کاهش مصرف، رویکردهای فرهنگی و استفاده از تبلیغات تلویزیونی و شعار و نصیحت در دستور کار بود و برای برخورد با معضل قاچاق سوخت رویکرد امنیتی و انتظامی اجرا می‌شد.

در یک رویکرد عملگرا و غیراقتصادی، مشاهده می‌شود که روند تولید بنزین عقب‌تر از مصرف است پس احداث پالایشگاه‌های جدید در دستور کار قرار می‌گیرد، این وضع البته منحصر به بنزین نمی‌شود، در سال‌های آتی تولید داخلی برق پاسخگوی نیاز داخلی نخواهد بود در نتیجه تصمیم به ساخت نیروگاه‌های جدید گرفته می‌شود، با روند فعلی مصرف آب با بحران مواجه خواهیم شد پس باید سدهای جدیدی احداث شود. همه اینها حاصل یک نگاه غیراقتصادی به مسائل است.

بنابراین برای داشتن یک رویکرد اقتصادی، توجه و تمرکز بر آمار و ارقام اقتصادی کافی نیست بلکه مفاهیم اساسی اقتصاد همچون عرضه و تقاضا، قیمت، هزینه- فرصت، بازار، سرمایه، نیروی کار، تولید، مصرف، ثروت، آزادی انتخاب و... باید مورد عنایت ویژه سیاست‌گذران قرار گیرد و این موضوعی است که به درستی در پیام رهبری مورد تاکید قرار گرفته است.