علیرضا کدیور

بورس تهران در پایان هفته گذشته برخلاف انتظار اکثر کارشناسان توانست مرز ۲۰ هزار واحد را پشت سربگذارد. رشد شاخص کل مترادف با افزایش سطح عمومی قیمت سهام و در نهایت رشد ارزش بازار شرکت‌های بورسی است. هر چند پیش از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها تصور می‌شد بورس به عنوان بازاری که عمدتا شرکت‌های مصرف‌کننده انرژی در آن قرار گرفته از یک سو به دلیل افت سودآوری شرکت‌ها و از سوی دیگر به واسطه افزایش بازده انتظاری سرمایه‌گذاران، بیش از سایر بازارها دچار افت شود؛ اما برخلاف این انتظار، شاخص بورس پس از هدفمندی یارانه‌ها، با رشد دوهزار واحدی از سطح ۱۸ هزار به ۲۰ واحد افزایش پیدا کرد و ارزش بورس نیز در فاصله سه هفته گذشته، بیش از ۶ هزار میلیارد تومان رشد را تجربه کرد.

در این میان، اصلی‌ترین دلیل این جهش خیره‌کننده بورس از دید کارشناسان، عملکرد فراتر از انتظار شرکت‌های بورسی در دوره ۹ ماهه عنوان می‌شود؛ دلیلی که تنها می‌تواند توجیهی برای منطقی نشان دادن رشد شاخص باشد؛ چرا که این عملکرد پیش از این از سوی تحلیل‌گران و فعالان بورس رصد شده بود و در نتیجه این عامل نمی‌تواند علت اصلی جهش شاخص بورس طی هفته‌های اخیر باشد.

اما دلیل واقعی یکه‌تازی و جهش بدون رقیب بورس نسبت به سایر بازارها طی سال‌جاری و هفته‌های اخیر، رکود اعمال شده بر بازارهای دیگر به دلایل مختلف است. اعمال سیاست‌های رکودی در بازار مسکن از طریق ایجاد محدودیت در ارائه تسهیلات خرید مسکن، کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت و فرو بردن بازار پول در رکود در کنار حضور قدرتمندانه دولت در بازارهای طلا و ارز به واسطه دارا بودن ذخایر در جهت کنترل این بازارها، در عمل تنها گزینه بورس را پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است. گزینه‌ای که به دلیل محدودیت‌های حاکم بر آن، پایین بودن سهام شناور آزاد و عدم تمایل سرمایه‌گذاران حقوقی و عمده به فروش سهام به‌رغم گذر قیمت‌ها از ارزش واقعی، امکان حرکت سریع آن به سمت حبابی شدن را گوشزد می‌کند. در این میان، حرکت خزنده و آرام برخی از این بازارها برای خروج از سیطره دولت طی هفته‌های گذشته، می‌تواند زنگ خطری برای بورس محسوب شود.

افزایش نرخ سود اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی حتی به صورت غیررسمی، افزایش نامحسوس قیمت‌ها در بازار مسکن و فاصله گرفتن قیمت سکه طلا از ارزش واقعی آن (با توجه به قیمت جهانی طلا و نرخ ارز) که در بطن خود انتظار افزایش نرخ ارز از سوی فعالان اقتصادی را گوشزد می‌کند، جملگی نشانه‌هایی از عرض‌اندام رقبای فراموش شده بورس برای جذب نقدینگی سرگردان هستند. در این میان، باید توجه داشت به دلیل عمق کم بورس تهران و پایین بودن درصد سهام شناور آزاد، جلوگیری از سقوط یکباره بورس از طریق تزریق نقدینگی توسط نهادهای بزرگ و بعضا شبه دولتی کار چندان دشواری نیست؛ هر چند تجربه نشان داده است، قیمت سهام در درازمدت حتی با تزریق نقدینگی به سمت ارزش واقعی حرکت می‌کند.