علیرضا کدیور

بورس تهران تنها پس از گذشت ۶ روز کاری از معاملات خود در سال ۸۹، بازدهی خیره‌کننده ۸/۴ درصدی را برای سرمایه‌گذاران رقم زده؛ بازدهی که تحت تاثیر رشد دسته جمعی قیمت سهام شرکت‌ها در صنایع مختلف شکل گرفته است. اما نکته قابل توجه در خصوص بازدهی ۶ روزه بورس در سال جاری، وقوع آن پس از رشد چشمگیر قیمت‌ها در زمستان و به ویژه اسفندماه ۸۸ است. هرچند بورس در سال ۸۸ به واسطه عواملی چند از جمله رشد قیمت‌های جهانی و رکود بازارهای رقیب داخلی به خصوص بازار پول شاهد ثبت میانگین بازدهی ۴/۵۷ درصدی بود، اما جهش قیمت‌ها در روزهای ابتدایی امسال به دلیل ثبات شرایط داخلی و خارجی چندان توجیه‌پذیر نیست. حال در این شرایط و پس از ثبت بازدهی‌های ۲/۱۱ درصدی در زمستان و ۵/۶ درصدی در اسفندماه سال گذشته، نه‌تنها بورس تهران شاهد ثبات قیمت سهام نیست، بلکه با هیجانی بیش از روزهای پایانی سال ۸۸، جهش قیمت‌ها را نظاره‌گر است. از سوی دیگر چند عامل تاثیرگذار کلان بر بورس از جمله نحوه اجرای طرح تحول و بسته سیاستی- نظارتی بانک مرکزی هنوز قطعی نشده‌اند که این دو عامل می‌تواند تاثیر بسزایی بر روند حرکت شاخص بورس در سطح کلان و روند حرکت قیمت سهام در سطح خرد داشته باشند.

اما به نظر می‌رسد در شرایطی که از دید کارشناسان(با توجه به پیش‌بینی ثبات قیمت‌های جهانی) دلیل قابل قبولی برای رشد قیمت سهام وجود ندارد، انگشت اتهام در پرونده رشد هیجانی قیمت‌ها یک بار دیگر متوجه محدودیت‌های حاکم بر معاملات سهام در بورس تهران است. در واقع محدودیت ناچیز نوسان روزانه قیمت، حجم مبنا، دستورالعمل رفع گره معاملاتی و... سرمایه‌گذاران را به جای تصمیم‌گیری بر مبنای ارزندگی قیمت به سمت تحلیل سهام بر مبنای صف و سوء استفاده از محدودیت‌های فوق‌الذکر سوق می‌دهد. این شرایط سبب می‌شود پس از چند روز رشد متوالی قیمت سهام و به دلیل رکود بازارهای رقیب از جمله بازار مسکن و پول، نقدینگی به سمت بازار سهام سوق پیدا کند. شرایطی که بیش از پیش تنور صف‌های خرید را داغ‌تر می‌کند و در نهایت قیمت سهام پس از رشد حبابی با زیان سهامداران خرد و خریداران دیرهنگام پایان می‌یابد.

حال در این شرایط سازمان بورس می‌تواند برای تداوم حرکت بازار سهام و حفظ سطح نقدشوندگی فعلی، با آزادسازی و رفع محدودیت‌های حاکم، فشار هیجانی فعلی را تخلیه کرده و مانع رشد حبابی قیمت سهام شود. شرایطی که پیش از این در سال ۸۲ و ۸۳ گریبانگیر بورس تهران شد و شاخص بورس اکنون پس از گذشت بیش از نیم دهه و با وجود دستکاری نحوه محاسبه شاخص، در حال تجربه سطوح قبلی خود شده است. شرایطی که در آن سال‌ها زمینه‌ساز قهر طولانی مدت سهامداران خرد و ثبت خاطراتی ناخوشایند برای این دسته از سهامداران شد و اکنون یک بار دیگر در صورت تغییر عوامل تاثیرگذار سیاسی و اقتصادی می‌تواند زمینه‌ساز فرار درازمدت سهامداران حقیقی از بازار سرمایه شود.