محمدصادق جنان‌صفت

رییس‌جمهور محترم بر اساس واقعیت‌های موجود در حوزه قیمت، مصرف، واردات و یارانه پرداختی به حامل‌های سوخت به ویژه بنزین، تصمیم گرفته است که کار ناتمام دولت‌های قبلی را کامل کرده و یارانه انرژی را از وضعیت فعلی خارج کند. او حق داشته است بگوید که برای جبران افزایش قیمت یارانه‌های سوخت پس از آزادسازی قیمت‌ها به برخی دهک‌های کم درآمدتر رقمی بابت جبران پرداخت خواهد کرد.

وزارت امور اقتصادی و دارایی به عنوان سازمان و دستگاه مجری و نظریه‌پرداز، این خواست رییس دولت را با استناد به مدل‌های اقتصادی- ریاضی تئوریزه و آمار به مجلس ارایه کرده است.

پیش از این نیز مرکز آمار ایران با عرضه پرسش‌نامه‌هایی که گفته شد روی آن کار کارشناسی قابل توجهی شده، شهروندان را ترغیب کرد که این فرم‌ها را دریافت و اطلاعات درخواستی در آنها را به مرکز آمار دهند تا مبنای پرداخت یارانه‌ نقدی شود. تا اینجای کار همه چیز درست به نظر می‌رسد. اما روز گذشته خبری از جزییات راستی‌آزمایی پرسش‌نامه‌های اطلاعات اقتصادی خانوار منتشر شد که اعداد و ارقام چند متغیر در آن وجود دارد. به گزارش خبرگزاری فارس، ۳۰ درصد از اطلاعات «دارایی‌های افراد»، ۵۰درصد اطلاعات «درآمد حقوق و مزایا» و ۲۰درصد اطلاعات مربوط به «وام‌های دریافتی» نادرست بوده است.

دقت در مهم‌ترین متغیر آزمون شده که «درآمد حقوق و مزایا» است و براساس منطق اقتصادی باید پایه‌ای برای پرداخت یارانه باشد و ۵۰درصد آن نادرست است، نشان می‌دهد که اجرای نقدی کردن یارانه‌ها براساس این آمار غیرواقعی ناصواب و ضد عدالت است.در صورتی که مدیران و طرفداران اجرای نقدی کردن یارانه سوخت(که بخش جدایی‌ناپدیر هدفمند کردن یارانه سوخت است) ادعا کنند آمار و ارقام راستی آزمایی شده در پرسش‌نامه‌ها، مبنای پرداخت نقدی یارانه‌ها نخواهد بوده باید به صورت شفاف بگویند که برپایه کدام آمار، مستحقان دریافت یارانه‌ را شناسایی خواهند کرد. جزییات نتایج راستی آزمایی پرسش‌نامه‌های اطلاعات اقتصادی خانوار از طرف دیگر این ادعا را که استقبال شهروندان نوعی رفراندوم بوده است ، خدشه‌دار می‌کند.

آیا باید شهروندان را سرزنش و نکوهش کرد که چرا اطلاعات غلط درباره درآمد، حقوق و مزایا داده‌اند؟ واقعیت این است که این رویدادی است که در هر جامعه دیگری ممکن است رخ دهد و اصولا چنانچه به اکثر افراد بگویید که اگر درآمدتان از اندازه‌ای کمتر باشد، پولی به شما پرداخت خواهد شد، احتمالا این کار را انجام می‌دهند. با توجه به اینکه لایحه نقدی کردن یارانه‌ سوخت امروز در مجلس مطرح می‌شود و دولت اصرار دارد که یک فوریت آن را از مجلس بگیرد، احتیاط در این باره ضروری است. بدون اینکه قصد خدشه‌ وارد کردن به نیت دولت و کار کارشناسی وزارت اقتصاد باشد، یادآور می‌شویم که یا این آمار عجیب، ضرورت تجدیدنظر در نحوه تقسیم یارانه‌ها اجتناب‌ناپذیر است.پرداخت یارانه نقدی به همه گروه‌های درآمدی از منابع آزادسازی قیمت سوخت شاید بیشتر به عدالت نزدیک باشد.نه تنها تامل در آمار غیر دقیق ما را به این نتیجه می رساند، بلکه استدلال های منطقی فراوانی نیز به نفع این حکم می توان ارائه کرد.