محمدصادق جنان صفت

بازار ارز ایران روزهای تاریخی را سپری می‌کند. چند ویژگی بازار ارز در روزهای گذشته را می‌توان تشخیص داد: کاهش ارزش ریال ایران نسبت به ارزهای معتبر با شدتی قابل اعتنا مهمترین این رویدادها بود. سردرگمی تصمیم‌سازان اقتصادی و مجادله سیاسی میان برخی اقتصاددانان مجلس و دولت از دیگر ویژگی‌های‌ روزهای گذشته بود. در چنین وضعی بود که برخی تصمیم‌های مهم در حوزه سیاسی - اقتصادی اتخاذ و شرایط را از التهاب به سوی ابهام کشاند. رییس بانک مرکزی ایران که بالاترین مقام اجرایی و سیاست‌گذاری در بازار ارز است، در روزهای سپری شده برخی نکات را یادآور شده که محل اعتناست و باید به آن توجه کرد.

محمود بهمنی، رییس کل بانک مرکزی ضمن تکرار وعده‌های قبلی مبنی بر اینکه قیمت ارزهای معتبر کاهش می‌یابد، اما حرف تازه‌ای نیز بر زبان آورد. او برای نخستین بار به آنچه کارشناسان و اقتصاددانان بارها بیان کرده و توصیه می‌کردند که بازار ارز باید تثبیت شود، نزدیک شد. بهمنی به این نتیجه رسیده است که جلوگیری از ایجاد التهاب و تنش در بازار ارز و اتخاذ سیاست‌های تثبیت کننده در حال حاضر حتی از کاهش نرخ برابری ارزها در برابر ریال اهمیت بیشتری دارد. اگر وی و سایر مسوولان دولتی به این باور رسیده باشند که اراده‌گرایی و دیکته به بازار ارز حتما به نتایج دلخواه آنها منجر نمی‌‌شود، گام بزرگی برداشته شده است. در این صورت دیگر لزومی ندارد که یک مقام ارشد دولتی، رسانه‌ها و نهادهای خصوصی و برخی نمایندگان را متهم کند که آنها موجب افزایش قیمت ارزهای معتبر شده‌اند. روزهای نه چندان روشن در بازار ارز را دیده و شاهد پیامد‌های منفی آن بر شهروندان بوده‌ایم، اما باقی‌ماندن در گذشته دردی را دوا نمی‌کند و باری از اندوه و حسرت نمی‌کاهد و باید به آینده نگاه کرد و بازار ارز را به آرامش واقعی رساند. در این صورت چه باید کرد؟

دانش اقتصاد و تجربه جامعه بشری نشان می‌دهد که به لحاظ تکنیکی و سیاست‌های اقتصادی برگرداندن آرامش به بازار ارز کار دشواری نیست و برای ایجاد تعادل در آن می‌توان از دانش و تجربه انباشت شده استفاده کرد. آنچه اما می‌ماند و بسیار دشوار و سخت است، متقاعد شدن مسوولان سیاسی - اقتصادی برای استفاده از این تجربه و دانش بشری است. واقعیت این است که مقام‌های مسوول ایران در دولت و بانک مرکزی آرزوهایی در حوزه‌های گوناگون دارند و می خواهند بخشی از آرزوهایشان را با استفاده از جادوی ارز به دست آورند. به طور مثال می‌خواهند شهروندان چشم و گوش خود را در برابر تغییرات نرخ ارز بسته و تقاضایی برای خرید ارز نداشته باشند یا اینکه بازار کالا را با ارزی که به طور نسبی و با دستکاری ارزان شده است، متعادل و قیمت‌ها را در اندازه‌ای که می‌خواهند به تعادل برسانند. رییس کل بانک مرکزی نیک می‌داند این آرزوهای بزرگی است که اندام و جسم بازار ارز توانایی حمل آن را ندارد و نمی‌توان به شهروندان اندرز داد که ارز نخواهید یا به طرف عرضه دستور داد که از ظرف توانایی‌هایش خارج شود. روزهای آرامش در بازار ارز زمانی می‌رسد که همه متغیرهای تاثیرگذار بر نرخ دلار با این بازار سازگار شوند.