محمدصادق جنان صفت

بازار سکه طلا، تنها چند ساعت کاری آن هم به صورت ناکامل از فرمان و دستور پرهزینه تصمیم‌سازان پولی اطاعت کرد. این بازار پس از آن راه رفته پیش از فرمان را در پیش گرفت و شکاف قیمت سکه دستوری با قیمت سکه آزاد گسترده‌تر شد. رویدادی که هنوز داغ و تب‌دار است، بار دیگر قدرت استقلال بازار- حتی در کوتاه مدت- در برابر خواست سیاستمداران و سیاستگذاران را نشان داد.

افزایش قیمت سکه طلا در بازار ایران با آموزه‌های دانش اقتصاد به خوبی قابل توضیح دادن است: رشد تقاضا برای سکه طلا از رشد عرضه آن بیشتر است و تا این عدم تعادل به نفع تقاضا موجود است، قیمت‌ها در سرازیری قرار نمی‌گیرند. دولت و بانک مرکزی برای جلوگیری از افزایش قیمت سکه طلا در بازار، راهی جز ایجاد توازن در رشد عرضه و تقاضای این کالا ندارند.

آیا بانک مرکزی انبارهایی پر از زروسیم دارد که آن را تبدیل به سکه کرده و با عرضه آن، اشتهای بازار را جواب دهد؟ به نظر نمی‌رسد این گونه باشد و حتی در صورت موجود بودن آن که با هزینه کردن پول نفت به دست آمده، حراج آن غیرمنطقی است. پس باید برای جلوگیری از رشد تقاضا کاری کرد. این اقدام نباید به فرمان تازه باهدف کنترل تقاضا باشد، چون بازار زیرزمینی و بازارسیاه درست خواهد شد. راه‌حل این است که سایر بازارها و گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای ۳۵۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی فعال در جامعه، جذاب شوند. یکی از این بازارها و گزینه‌ها می‌تواند، افزایش نرخ سود سپرده‌گذاری بانک‌ها و تا جایی که ممکن است آزادسازی آن باشد. رییس کل بانک مرکزی در چند ماه سپری شده بارها تاکید کرده است، می‌خواهد این کار را انجام دهد، اما معلوم نیست چرا و کدام سد و مانع اجازه این اقدام را از بانک مرکزی سلب کرده است.

گزینه بعدی برای کاهش فشار تقاضا روی سکه طلا، باز کردن فضای سرمایه‌گذاری در مسکن است. این بازار جذاب چندی است که تحت اراده تصمیم‌سازان با کم تحرکی در بخش تقاضا مواجه شده و دادوستد در آن شتاب کافی ندارد. سرسختی دولت در جلوگیری از افزایش تسهیلات خرید مسکن، می‌تواند و باید کاهش را تجربه کند تا بخشی از نقدینگی سیل‌گونه به این سمت حرکت کند. گزینه دیگر برای اینکه نقدینگی فعال در بازار سکه طلا را به سوی خود جلب کند، تولید کالاهای صنعتی است. بخش تولید اکنون زیر فشار واردات و فروش ناکافی قرار دارد و قیمت‌گذاری دستوری را نیز تحمل می‌کند و انگیزه رشد و توسعه از این بخش سلب شده است. برای اینکه سیل سرازیر شده نقدینگی از بازار سکه طلا تا اندازه‌ای مهار شود، جذاب کردن تولید یک گزینه کارساز خواهد بود.

مهار کردن فشار تقاضا برای سکه طلا با روش‌های غیراقتصادی و دستور و خواهش و تمنا با احتمال موفقیت پایینی مواجه است و این آرزو و اراده به بار نمی‌نشیند. برای آرامش نسبی در بازار سکه طلا که پیامدهای آن به ویژه برای شهروندان عادی نیز قابل لمس است، گزینه‌های یاد شده را آزمایش کنید. راهی جز این متصور نیست و روش‌های غیر اقتصادی حتی اگر موفقیتی ظاهری و کوتاه مدت هم برایشان متصور باشد به پایداری آن نباید دل بست.