دکتر پویا جبل‌عاملی

گاه شده که اقتصادخوانده‌ها در برابر این پرسش قرار بگیرند که وضعیت فلان بازار چه می‌شود؟ پاسخ نگارنده جز این نیست که اقتصادخوانده‌ها مجهز به ابزاری هستند که آنان را در پیش‌بینی بازار یاری می‌دهد، اما اگر در مقام مقایسه با یک فعال بازار باشید، بی‌تردید آن فعال شناخت عملی بهتری از زیر و بم آن فلان بازار و نوسانات آن دارد و تحصیل علم آن شناخت شهودی را منتقل نمی کند.

برای روشن شدن بهتر موضوع به این مثال توجه کنید. پس از انتشار خبر مرگ اسامه بن لادن، به عنوان یک تحول سیاسی- امنیتی مهم که به طور بالقوه قادر به تاثیرگذاری بر بازار‌های مختلف بود، این پرسش مطرح شد که قیمت‌ها در بازار چگونه تغییر خواهند کرد. مساله اصلی آن است که پدیده‌های سیاسی این چنینی در اغلب اوقات چند وجهی هستند و یک اقتصادخوانده که شناخت عملی از یک بازار ندارد در بهترین حالت می‌تواند این وجوه را شناسایی کند، اما پیش‌بینی این که کدام وجه می‌تواند بر بازار غلبه کند شاید بیش از همه کار فعال بازار باشد. در مورد مثال اخیر، شاید در نظر اول گمان رود که دنیا بدون اسامه امن‌تر خواهد بود و مثلا در بازار ارز، دلار آمریکا با بالا رفتن ضریب امنیت ایالات‌متحده، قوی‌تر شود، اما جالب است بدانید که بلافاصله پس از خبر مرگ بن لادن، دلار برای چندین ساعت در برابر ارزهای دیگر افت کرد، چرا؟ علت آن بود که در یک مقطع زمانی کوتاه، وجه دیگری از این خبر بر بازار تاثیر گذاشت و آن ریسک ناشی از عملیات تلافی‌جویانه از سوی القاعده بود. هر چند پس از آن مقطع کوتاه ارزش دلار افزون شد. در واقع خبری که ذاتا ارمغان آور امنیت بیشتر بود، در مقطعی کوتاه جوی دیگر را بر بازار مستولی کرد. یک فعال خبره بازار، بیش از هر کس دیگر می‌تواند این مقاطع زمانی و واکنش بازار را بشناسد.

بنابراین فارغ از پیام آشکار هر پدیده و خبر غیر اقتصادی برای بازار، علل ضمنی که حتی شاید بر ضد پیام اصلی باشد می‌تواند بر نوسانات بازار هر چند در کوتاه‌مدت تاثیرگذار باشد و از این منظر پیش‌بینی فعال بازاری که تجربه بیشتری در یک بازار خاص دارد و آگاهی بیشتری نسبت به واکنش‌های پیشین بازار، بی‌تردید از یک اقتصادخوانده بهتر می‌تواند دست به پیش‌بینی نوسانات بزند.

با این وجود نباید از نظر دور داشت که علل اقتصادی فراتر از پدیده‌های غیراقتصادی بر روندهای بلندمدت بازارها تاثیرگذار هستند و از این منظر یک اقتصادخوانده که شاید نتواند آن چنان در پیش‌بینی نوسانات دست بالایی داشته باشد، می‌تواند روند‌های بلندمدت را بهتر ارزیابی کند. باز به بازار دلار رجوع کنیم.

نوسانات بازار را علل مختلفی است، اما می‌توان گفت روند نزولی بلند مدت ارزش دلار به خاطر سیاست‌های تسهیل پولی است که فدرال رزرو برای دوری از رکود در پیش گرفته است؛ بنابراین فارغ از آنکه چه پدیده‌های دیگر غیراقتصادی در دنیا حادث شود و موجب نوسان در بازار شود، روند نزولی بلندمدت دلار به علت این دلیل اقتصادی پرقدرت، احتمالا ادامه می‌یابد تا زمانی که فدرال رزرو از این سیاست دست بشوید یا بانک‌های مرکزی دیگر در دنیا سیاست‌های انبساطی پر قدرت تری را اتخاذ کنند؛ بنابراین باید بین نوسانات و روندهای قیمتی در یک بازار مشخص تفکیک قائل بود و برای ارزیابی روندها بیش از همه بر دلایل واقعی اقتصادی تمرکز کرد و از این جهت آنچه علم پیش پای یک تحلیل‌گر می‌گذارد، برای پیش‌بینی بازار سودمند خواهد بود.