پازل بازار نفت و سهم ایران
با این حال و به‌رغم توافق تولیدکنندگان بزرگ نفتی برای مشارکت در کاهش تولید، سطح ذخایر نفتی کشورهای OECD (تجاری و استراتژیک) در حدود ۶ درصد و سطح ذخایر روی آب کشتی‌ها نیز در حدود ۲۰ درصد بالاتر از متوسط ۵ ساله آن است. قیمت پایین نفت باعث شده تا سطح بدهی برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند عمان تا سطح ۹۰ درصد تولید ناخالص داخلی آنها رشد داشته باشد. اگر در بحران‌های قبلی، تنها کشورهای نفتی خلیج فارس بودند که برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت، تلاش می‌کردند، این بار روسیه نیز به‌صورت جدی به این جمع پیوسته و خواهان کنترل عرضه بازار در شرایط پیش‌رو است. میزان بدهی و زیان شرکت‌های بزرگ نفتی نیز به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده و برخی از آنها مانند بی‌پی، شل، شورون و اکسون موبیل قصد دارند تا ۱۵ درصد از نیروهای خود را تعدیل کنند. در این شرایط پیچیده اما، این امید وجود دارد تا نفت ایران به بازار باز گردد. البته شاید دقیق‌تر باشد که بگوییم این امید تنها برای ایرانیان وجود دارد و احتمالا سایر بازیگران بازار علاقه‌ای به این موضوع نداشته باشند.
برای آنکه توصیف بهتری از وضعیت بازار داشته باشیم، بازگشت تولید ایران به سقف ۸/ ۳ میلیون بشکه در روز (فقط شامل نفت خام) را در سه سناریوی احتمالی بررسی خواهیم کرد. در هر سه سناریو پیش‌بینی می‌شود تا در بهترین حالت سطح تقاضای بازار به میزان سال ۲۰۱۹ باشد. البته باید این نکته را متذکر شد که اوپک تقاضای کمتر از ۹۹ میلیون بشکه در روز را برای ۲۰۲۱ پیش‌بینی می‌کند.
سناریوی اول: در این حالت فرض می‌شود که همه کشورها با بهبود تقاضا برای نفت بخواهند در سقف تولید سالهای اخیر خود تولید کنند و از جمله لیبی که برنامه دارد به سقف 4/ 1 میلیون بشکه در روز خود باز گردد. ایران و ونزوئلا نیز در این سناریو این امکان را پیدا خواهند کرد تا با رفع کامل تحریم‌های آمریکا به سقف تولید 8/ 3 و 3/ 2 میلیون بشکه‌ای خود دست پیدا کنند. در این وضعیت بازار نفت با حدود 4 میلیون بشکه نفت مازاد در روز مواجه می‌شود که امکان جذب آن را نخواهد داشت. از این رو این سناریو اساسا مطلوب بازار نفت نخواهد بود.
سناریوی دوم: در این حالت ونزوئلا می‌تواند با رفع بخشی از مشکلات تحریمی، تا سطح 3/ 1 میلیون بشکه مورد نیاز پالایشگاه‌های خود تولید کند، ولی ایران به سقف 8/ 3 میلیون بشکه در روز خود می‌رسد. در این وضعیت رفع تحریم‌های ایران موجب شوک قیمتی در بازار شده و مانع افزایش قیمت نفت از سطح 40 دلار خواهد شد و انتظار می‌رود تولید نفت آمریکا در این حالت از 11 میلیون بشکه در روز فراتر نرود (سقف تولید آمریکا در اواخر 2019 حدود 13 میلیون بشکه در روز بود) و عربستان نیز برای کنترل وضعیت بازار 500 هزار بشکه کاهش تولید سال 2019 خود را حفظ خواهد کرد، ولی روسیه و لیبی و سایر کشورها به سقف تولید خود خواهند رسید. در مجموع در این شرایط عرضه بازار در حد 7/ 99 میلیون بشکه مورد نیاز بازار خواهد بود. این سناریو برای شرکت‌های نفتی آمریکایی به معنای ادامه مشکلات فعلی آنها خواهد بود و برای سایر کشورهای نفتی به معنای تداوم نفت 40 دلاری.
سناریوی سوم: در این حالت، دولت آمریکا برای یک شرایط یک تا دو ساله، علاقه‌ای به بازگشت نفت ایران و ونزوئلا به بازار ندارد و ترجیح می‌دهد شرکت‌های نفتی آن در سایه رشد قیمت‌های نفت به بالای 50 دلار، سقف 13 میلیون بشکه‌ای خود را تولید کنند و البته سایر کشورها مانند عربستان و روسیه نیز با این سناریو همراه خواهند بود؛ خصوصا آنکه به‌نظر می‌رسد دولت آینده آمریکا علاقه‌مند به مشارکت دادن برخی کشورهای منطقه مانند عربستان در مذاکره با ایران باشد. در این شرایط بازگشت نفت ایران به بازار منوط به مذاکرات مجدد یک تا دو سالهای خواهد بود که همزمان با آن، رشد تقاضای یک تا دو درصدی بازار نیز امکان جذب نفت ایران را فراهم کند. در این حالت حتی مهم خواهد بود تا میان ایران و ونزوئلا نیز کدام یک زودتر بتوانند در مذاکرات احتمالی به گشایش‌های نسبی دست پیدا کنند.
