احیای روابط ایران و عربستان و آغاز عصر تنش زدایی؟

همزمان با رسانه ای شدن خبر احیای روابط دیپلماتیک ایران و عربستان و توافق دو بازیگر مبنی بر بازگشایی سفارت خانه ها و تبادل سفرا تا دو ماه آینده، گمانه زنی ها درباره چگونگی و چرایی چنین توافقی که به ناگهانی در سر خط اول اخبار قرار گرفت، افزایش یافت. رایزنی میان ایران و عربستان به شکلی غیر رسمی از دو سال پیش و زیر نظارت شورای عالی امنیت ملی کلید خورد و در دولت سیزدهم ادامه یافت.

آغاز عصر تنش زدایی

تا پیش از این پنج دور گفتگو میان مقام ها و نماینده های تهران و ریاض در سطوح مختلف و در پایتخت عراق، بغداد برگزار شده بود و قرار بر آن بود تا فرستادگان دو کشور در سطوح بالا در دور بعدی گفتگوها مشارکت داشته باشند. با این همه صبح روز جمعه نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی با انتشار پیامی در توئیتر از سفر علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی به کشوری خارجی خبر داد و نوشت که در باب موضوع بسیار مهمی رایزنی خواهد شد که نتایج بسیار دارد. ساعاتی بعد، احیای روابط دیپلماتیک ایران و عربستان خبری شد؛ توافقی که به جای بغداد در پکن، پایتخت چین حاصل شد و همین مقوله سوال های بسیاری را درباره نقش آفرینی چین در تحول اخیر را برجسته تر کرد.

در همین راستا اکوایران با حسین بهشتی پور، تحلیلگر مسائل بین الملل گفتگویی داشت است؛ بهشتی پور در پاسخ به سوال اکوایران مبنی تاثیر احیای روابط دیپلماتیک دو بازیگر بعد از هفت سال و تاثیر ان بر معادلات منطقه ای گفت:« ریاض و تهران، هر دو قدرت بزرگ منطقه ای هستند که در عین حالی که می توانند با یکدیگر همکاری داشته باشند همزمان قادرند به واسطه منافع ملی خود و حوزه های امنیتی و سیاسی تعریف شده شان رقابت سازنده کنند.از همین رو بهبود مناسبات دو بازیگر کمک می کند به تنش زدایی و برقراری صلح و ثبات در منطقه بالاخص در یمن.

شکست پروژه ایران هراسی

بهشتی پور در ادامه ضمن تاکید بر این مقوله که امروز شاهد عصر تازه ای از روابط میان دو قدرت منطقه ای هستیم بر تاثیر احیای روابط دیپلماتیک دو بازیگر بر کشورهای منطقه بالاخص یمن اشاره کرد و گفت که بهبود روابط تهران و ریاض طبیعتا می تواند به تداوم آتش بس کمک کرده و راهی باشد بر پایان این جنگ فرسایشی و بستری گردد جهت تعریف دولتی فراگیر. این کارشناس مسائل بین الملل خاطر نشان کرد، «احیای روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان طبیعتا مورد استقبال تمامی کشورهای حاشیه خلیج فارس، بازیگرانی چون عراق و سوریه و امارات قرار خواهد گرفت. با این همه به باور او این توافق خشم رژیم اسرائیل را برمی انگیزد بالاخص آن که تل اویو بسیار تلاش کرد تا با حمایت ها و تضمین های حمایتی واشنگتن، بستری را برای برقرای رابطه دیپلماتیک با ریاض هموار کند، اما در این مسیر شکست خورد.

اسرائیل همچنین تلاش داشت تا با تکیه بر فرض ایران هراسی، کشورهای منطقه را از ایران دور نگاه داشته، تهران را به عنوان تهدیدی علیه ثبات منطقه معرفی کند، خواسته ای که محقق نشد.اسرائیل همچنین تلاش داشت تا با عادی سازی روابط با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس بالاخص با عربستان ایران را در انزوای بیشتری قرار دهد؛ این رژیم توانست با بخشی از بازیگران عرب چون امارات رابطه دیپلماتیک تعریف کند اما با عربستان خیر. از همین رو می توان گفت که احیای روابط دیپلماتیک میان تهران و ریاض در وهله نخست شکستی برای اسرائیل در منطقه قلمداد می شود.چرا که در شرایط کنونی دیگر اسرائیل قادر نخواهد بود با تکیه بر اهرم ایران هراسی منافع خود در منطقه را پیش ببرد.

رابطه ای شکننده اما موثر

بهشتی پور  در ادامه به نقش شرکت های نظامی و تلاش آنها برای فروش تسلیحات بیشتر به کشورهای منطقه اشاره کرد و گفت، زمانی که تنش ها کاهش یابد و تابوی ایران هراسی فروبپاشد، منافع بسیاری از شرکت های غربی که خواهان فروش سلاح هستند به خطر خواهد افتاد؛ چرا که عادی سازی روابط میان تهران و عربستان می تواند ضمن تنش زدایی در منطقه، بستری را برای انعقاد توافق های امنیتی میان کشورهای و بازیگران خاورمیانه هموار کند و بدین طریق صلح فراگیر را محقق سازد.

 بهشتی پور در پاسخ به سوال اکوایران مبنی بر این که پیمان های امنیتی که بدان ها اشاره شد با توجه به متغیرهای در نوسان منطقه تا چه اندازه قابلیت اجرایی خواهند داشت گفت که در شرایط کنونی شاید نتوان گفت که چنین پیمان هایی اجرایی خواهند شد اما امروز ما به واسطه احیای روابط دیپلماتیک تهران و ریاض شاهد اغاز و شروع خوبی هستیم. با این همه تایید کرد که احیای رابطه دیپلماتیک میان تهران و ریاض، متغیری مستقل نیست بلکه متغیری وابسته است که می تواند تحت تاثیر عوامل و محرک های منطقه ای و فرامنطقه ای قرار بگیرد. به گفته بهشتی پور، از آنجایی که ماهیت منافع ایران و عربستان متفاوت است، طبیعتا نمی توان منکر رقابت میان دو بازیگر در آینده شد، اما این رقابت در فضایی خالی از تنش و در کنار همکاری در حوزه های مختلف می توان بستری برای صلح و ثبات هموار سازد.بالاخص آن که منافع ایران و عربستان در همکاری های بیشتر است.

سیگنال چین برای آمریکا

بهشتی پور در پاسخ به سوال دیگر اکو ایران مبنی بر این که چرا ابتکار عمل رایزنی های صلح میان ایران و عربستان که تحت عنوان نشست های بغداد در عراق برگزار می شد این بار با میانجیگری چین و در پکن به نتیجه رسید نیز گفت«منابع چین اقضا می کند که هم با تهران روابط خوب و مسالمت امیزی داشته باشد و هم با عربستان سعودی.چرا که وزن و تاثیر گذاری اقتصادی ریاض برای پکن از یک منظر با اهمیت است و وزن و تاثیرگذاری ژئوپلتکی، امنیتی و سیاسی تهران از منظری دیگر. از همین رو پکن تلاش کرده این دو رقیب را نزدیک کند، چرا که احیای این رابطه در مسیر و همسو با منافع چین است بدون ان که حساسیت های دو بازیگر تحریک شوند».

این تحلیلگر مسائل بین الملل در پاسخ به این سوال کهکنش پکن حامل چه سیگنالی برای واشنگتن در میانه تنش های حاکم میان دو بازیگر خواهد بود هم گفت که « در شرایط کنونی پکن در حوزه استحفاظی امریکا ورود کرده بالاخص آن که ایالات متحده در خاورمیانه قرت هژمون وده و هست.هرچند امروز میزان تاثیرگذاری اش کاهش یافته. حالا چین نشان داده که کارت های زیادی برای بازی در منطقه خاورمیانه دارد. به بیانی بهتر باید گفت که پکن با چنین اقدامی پیام روشنی برای ایالات متحده ارسال کرد که همانا تاثیر گذاری اش بر تحولات منطقه است.از منظر بهشتی پور، میانجیگری چین در روابط ایران و عربستان و نتیجه بخش بودن چنین ابتکار عملی موجب شده تا اعتبار پکن در منطقه و میان بازیگران منطقه ای افزایش یابد.بهشتی پور در نهایت تاکید کرد که ممکن است در ابتدا تصور شود که رابطه دیپلماتیک میا ن ریاض و تهران با توجه به منافع متفاوت دو بازیگر و متغیرهای مختلف، شکننده و سست است، با این همه اگر ایران و عربستان به حوزه منافع ملی و امنیتی و نفوذ یکدیگر ورود نکنند، بالاخص ریاض، و خطوط قرمز یکدیگر را بپذیرند شاهد موفقیتی بزرگ خواهیم بود.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.