واقعیت‌های توافق هسته‌ای اوکراین چیست؟
پس از فروپاشی شوروی در ۱۲ آذر ۱۳۷۰ ( دسامبر۱۹۹۱ ) ، اوکراین به عنوان یکی از جمهوری های شوروی محل استقرار یک سوم از موشک های اتمی بود.
زرادخانه هسته ای که در اوکراین مستقر بود شامل حدود ۱۳۰ موشک بالستیک قاره پیما با برد بین ۵ تا ۱۰ هزار کیلومتر می شد که هر موشک مجهز به ۱۰ کلاهک هسته ای شده بود. در مجموع براساس آنچه منابع غربی تخمین می زدند در حدود ۱۷۰۰ کلاهک هسته ای و ۳۳ بمب افکن دور پرواز که قادر به حمل بمب های هسته ای بودند، در خاک اوکراین مستقر بود. اما باید توجه داشته باشیم که بر اساس سیاست تمرکز گرایی در روسیه ، سویچ اصلی کنترل این سلاح ها در مسکو قرار داشت و کی اف در عمل کنترلی بر آنها نداشت. بنابراین اوکراین حتی اگر می خواست از این سلاح ها استفاده کند، بدون هماهنگی با مسکو نمی توانست.
توافقنامه بوداپست در چهاردهم آذر ۱۳۷۳ (۵ دسامبر۱۹۹۴) بین بیل کلینتون رئیس جمهوری وقت آمریکا ، جان میجر نخست وزیر وقت انگلیس ، بوریس یلتسین رئیس جمهوری وقت روسیه به عنوان سه عضودائمی شورای امنیت سازمان ملل ، و لئونید کوچما رئیس جمهوری وقت اوکراین ، نورسلطان نظربایف رئیس جمهور وقت قزاقستان، الکساندر لوکاشنکو رئیس جمهور فعلی بلاروس به امضاء رسید.
توافقنامه بوداپست فقط در مورد اوکراین نبود بلکه هر سه جمهوری اوکراین ، روسیه سفید و قزاقستان را که محل استقرار سلاح های هسته ای شوروی غیر روسیه بودند، شامل می شد. این توافقنامه شامل سه توافقنامه سیاسی جداگانه با متن یکسان بود. دلیل امضاء شدن آن درپایتخت مجارستان مقر کنفرانس امنیت و همکاری اروپا (۲) بود به منظور ضمانت اجرایی آن این توافقنامه دو هفته بعد در ۱۹ دسامبر ۱۹۹۴ در شورای امنیت سازمان ملل متحد به تصویب رسید.
براساس مفاد این توافق سه کشور بلاروس، قزاقستان و اوکراین در ازای پیوستن به NPT و واگذاری سلاح‌های هسته‌ای خود به روسیه ،تضمین‌های امنیتی از سوی آمریکا ، انگلیس و روسیه دریافت کردند. البته بعدها چین و فرانسه، دو عضو دیگر دائمی شورای امنیت نیز در اسناد جداگانه تضمین‌های به نسبت ضعیف‌تری برای این سه کشور ارائه کردند.
دراین توافقنامه روسیه به همراه آمریکا و انگلیس در مقابل توافق سه کشور اوکراین ، بلاروس و قزاقستان برای دراختیار قرار دادن سلاح های هسته ای مستقر در کشورشان به روسیه جهت از کار انداختن آنها ، و پیوستن این سه کشور به پیمان عدم اشاعه سلاح های هسته ای موسوم به NPT ، تضمین گرفتند که این کشورها موارد مهم ذیل را اجرا کنند:
- استقلال و حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورهای اوکراین، بلاروس و قزاقستان را در مرزهای موجود را به رسمیت بشناسند.
-از بکارگیری هرگونه تهدید یا قدرت نظامی علیه اوکراین، بلاروس، قزاقستان و اوکراین خودداری کنند.
-ازاعمال هرگونه فشار در قالب تحریم های اقتصادی بر اوکراین، بلاروس، قزاقستان برای تاثیرگذاری بر سیاست آنها خودداری کنند.
- درصورتی که هر کدام از سه کشور اوکراین ، بلاروس، قزاقستان «قربانی یک اقدام تجاوزکارانه یا هدف تهدید تجاوزی شوند که در آن از سلاح‌های هسته‌ای استفاده شود» به دنبال اقدام فوری شورای امنیت برای ارائه کمک به آنها باشند.
- به هیچ وجه از سلاح هسته‌ای علیه اوکراین ، بلاروس و قزاقستان استفاده نکنند.
با بررسی مفاد توافقنامه به خوبی می توان دریافت امروز روسیه ناقض این توافق نامه است و نه آمریکا یا انگلیس ، ضمن آنکه بدعهدی آمریکا و انگلیس در دفاع از اوکراین زمانی معنی داشت که آنها هم در حمله به اوکراین مشارکت می کردند. درواقع آمریکا و انگلیس اگر وارد جنگ با روسیه شوند در عمل جنگ جهانی سوم بوجود خواهد آمد و مشخص است که آمریکا و انگلیس نه می خواهند و نه می توانند برای اوکراین ، با مداخله نظامی جنگ جهانی دیگری را به اروپا تحمیل کنند.
اوکراین صاحب اختیار سلاح های هسته ای که در کشورش مستقر شده بود ، نبود . مشکل اوکراین در این بود که تجهیزات هدف یاب موشکی آن بطور کامل در اوکراین ساخته نمی شد. یعنی کارخانجات تولید سلاح هسته‌ای در اوکراین تنها بخشهایی از تجهیزات را می ساختند. تجهیزات اصلی و مکمل در روسیه ساخته می‌شوند. به عنوان نمونه دانشمندان اوکراینی تنها اطلاعات ویژه‌ای در باره‌ی ابزارهایی داشتند که مسدود کننده‌ی قفل‌های الکترومغناطیسی سیلوهای هسته ای بودند. این فقل‌ها در کارخانه‌ی کاملا سری مونولیث در اوکراین ساخته می‌شد، اما کُدهای مربوط به فعال شدن آنها در مسکو تنظیم می‌شدند.
اوکراین با پیوستن به پیمان ان پی تی شرایط بهتری برای سرمایه گذاری در صنعت برق هسته ای پیدا کرد و توانست با کمکهای دریافتی از اروپا و آمریکا ، صنعت برق هسته ای خود را ارتقاء بهتری در مقایسه با گذشته بدهد.
اوکراین حتی اگر می توانست سلاح های هسته ای را برای خود نگهداری کند بودجه کافی و دانش فنی لازم برای نگهداری امن این سلاح ها را در اختیار نداشت تا از تکرار فاجعه چرنوبیل ممانعت کند.
اوکراین حتی اگر مجهز به سلاح هسته ای هم بود بازهم نمی توانست از طریق بکارگیری این سلاحها ازخود در برابر تهاجم روسیه دفاع کند، زیرا روسیه چندین برابر اوکراین سلاح های هسته ای دارد.
بنابراین داشتن سلاح هسته ای نه تنها برای اوکراین نقش بازدارندگی نداشت بلکه موجب تحریک بیشتر روسیه و سایر کشورها علیه امنیت این کشور می شد بویژه اگر موضوع عضویت در ناتو را پیگیری می کرد.
نتیجه:
تصمیم اوکراین برای خلع سلاح هسته ای یک اقدام موجه برای کمک به کاهش تهدید و افزایش امکانات برای توسعه صنعت هسته ای صلح آمیز در این کشور بود. بد عهدی روسیه در زیر پا گذاشتن توافقنامه مهم بوداپست شرایط را برای اوکراین سخت تر کرد اما این کشور با سلاح هسته ای نمی توانست مانع تهاجم روسیه شود. در نهایت سلاح هسته ای نه برای اوکراین و نه برای هیچ کشور دیگر امنیت آفرین نبوده و نخواهد بود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
