قاتل اصلی فک‌های خزری؛ مانور نظامی یا بیماری ؟

ایرنا : اعلام مرگ ۱۴ قلاده فک خزری از ابتدای سال جاری تاکنون، بر ابهامات در باره علت یا علل مرگ این گونه در حال انقراض در شرایطی که فصل صید هنوز شروع نشده و گردشگری دریایی هم به خاطر شرایط کرونایی رونق نداشته ، افزوده است.

خبر مرگ ۱۴ قلاده فک خزری در سال جاری را مدیرکل محیط زیست مازندران دیروز اعلام و از آن با عنوان « تلفات غیرعادی »  یاد کرده است.

حسینعلی ابراهیمی کارنامی گفت : از ابتدای سال جاری شاهد تلفات غیر عادی فک ها در سواحل دریای خزر در استان مازندران هستیم که تاکنون تعداد آنها به چهارده قلاده رسیده است.

وی افزود : تلفات فوک های خزری در شرایطی اتفاق افتاد، که متوسط تلفات در سال های گذشته سه تا چهار قلاده و عمدتا ناشی از صدمات فیزیکی و گرفتار شدن در تورهای صیادی بوده است.
ابراهیمی کارنامی گفت : از طریق سازمان حفاظت محیط زیست، در حال بررسی اطلاعات از میزان و علل مرگ و میر فک خزری در دیگر کشورهای واقع در سواحل شمالی و شرقی دریای خزر هستیم.
وی همچنین افزود که با هماهنگی انجام شده با معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، قرار شد تیمی متشکل از متخصصین سازمانی برای بررسی و اظهار نظر در خصوص علت تلفات و ارائه راهکارهای اجرایی در کنترل تلفات به منطقه اعزام شوند.

فک خزری به عنوان یکی از کوچک ترین اعضای خانواده فک های دنیا در سال های اخیر با کاهش شدید جمعیت مواجه شده و در آخرین رده بندی جانوران در خطر نابودی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان یک گونه در خطر انقراض جهانی معرفی شده است.

جمعیت این گونه که زمانی بیش از یک میلیون قلاده بود ، طی سه دهه اخیر به خاطر شکار بی رویه صیادان کشورهای حاشیه شمالی دریای خزر بشدت کاهش یافت و به کمتر از یکصد هزار قلاده رسید، ولی مرگ ناشناخته و مبهم آن هم ۱۴ قلاده آن هم در نیمه یک سال تاکنون گزارش نشده بود.

قاتل اصلی ؛ شاید مانور نظامی 

اگر چه مدیرکل محیط زیست مازندران در باره علت تا علل احتمالی مرگ فک های خزری اظهار نظری نکرد ، ولی رییس مرکز حفاظت از فک خزری ایران احتمالات مختلفی را مطرح کرده است ؛ از آنفلوانزای پرندگان گرفته تا مانور نظامی اخیر کشورهای حاشیه شمالی دریای خزر.

دکتر امیرصیاد شیرازی روز جمعه به خبرنگار ایرنا گفت : احتمالات مختلفی را باید در نظر گرفت از جمله آنفولانزای پرندگان، عملیات نظامی، بیماری های ویروسی و میکروبی ، ولی محتمل ترین گزینه برگزاری مانور نظامی است که اخیرا آذربایجان در آب های دریای خزر برگزار کرد.

وی افزود : بیشتر تلفات فک های خزری مربوط به دو هفته اخیر بوده که در سواحل گیلان و مازندران یافت شدند و اغلب هم در سواحل شهرهای جویبار ، محمودآباد، نور  و بابلسر در استان مازندران بود.

رییس مرکز حفاظت از فک خزری ایران  با بیان اینکه روز گذشته نیز چند لاشه فک خزری در فریدونکنار و جویبار  دیده شد ،توضیح  داد: لاشه های پیدا شده بیشتر از یک هفته از زمان مرگشان گذشته است و امکان نمونه برداری میکروبی از این لاشه ها وجود ندارد چون این لاشه ها در آب تلف شدند و با امواج به ساحل رسیدند و این وضعیت انجام  نمونه گیری میکروبی را مختل کرده است . 

وی با اشاره به اینکه  احتمال وجود بیماری میکروبی وجود دارد و منتفی نیست ، گفت : طی  تماس هایی با افرادی که در  آلمان و هلند  بر روی فک خزری تحقیق می کنند گرفته شد ،گزارش کردند که چند فک به علت بیماری آنفولانزای فوق حاد پرندگان تلف شدند.

به دنبال لاشه تازه 

صیاد شیرازی با اظهار این که اگر این آنفولانزا در بین پرندگان مهاجر باشد احتمال آلوده شدن فک ها از این طریق بعید نیست ، افزود : ولی لاشه فک های پیدا شده در سلامت کامل بوده و کاهش وزن نداشتند و با توجه به اینکه روی لاشه های پیدا شده آسیب فیزیکی هم دیده نشده و  اغلب فک های یافت شده در سن ۱۵  تا ۲۰ سال و در اوج قدرت دوره زندگی بودند ، نشان از آن دارد که عامل ناگهانی آنها را ازبین برده است.

وی افزود: در حال حاضر ما به دنبال لاشه تازه هستیم تا بتوانیم از آنها نمونه گیری کنیم زیرا یکی از ماهیگیران گزارش داده است که در عمق آب و به فاصله چند کیلومتری ساحل لاشه هایی را در آب دیده است که در حال حاضر امکان تایید صحت این ادعا وجود ندارد  و نیاز به گشت دریایی است.

رییس مرکز حفاظت از فک خزری ایران با بیان اینکه تایید بیماری میکروبی و ویروسی نیاز به نمونه گیری دارد ، گفت : با توجه به شواهدی که در حال حاضر مشاهده شده است ، علت تلف شدن این فک ها می تواند به خاطر  فعالیت های نظامی باشد.

وی توضیح داد: با توجه به بررسی هایی که انجام شد ، کشور ما در این مدت فعالیت نظامی نداشته است ولی در آب های آذربایجان مانور مشترکی بین آذربایجان ، پاکستان و ترکیه انجام شده است که قرار شد سازمان محیط زیست نامه ای بزند و استعلام بگیرد ابعاد این مانور چه بوده است و چه کارهایی انجام شده است.

صیاد شیرازی با اظهار این که در حال حاضر بین علت های مطرح شده ، گزینه مانور نظامی محتمل تر است ، افزود : در عین حال منتظر هستیم ببینیم می توانیم اطلاعاتی در این خصوص به دست بیاوریم یا خیر؟

وی در عین حال احتمال  مسمومیت حاد را هم مطرح کرد و توضیح داد : ممکن است یک آلودگی شدیدی ناگهان وارد دریا شده باشد که جمعیت زیادی از فک ها را که در منطقه بودند درگیر کرده باشد .

رییس مرکز حفاظت از فک خزری ایران گفت : بیشترین گمان  همان فعالیت نظامی است زیرا اگر انفجاری یا بمبی در داخل آب اتفاق بیفتد می تواند چندین برابر نسبت انفجاری که در خشکی اتفاق می افتد اثرگذارتر باشد ، زیرا امواج بیشتر داخل آب می تواند صدمه بزنند و این باعث می شود حیوانات بر اثر این موج ، در منطقه ای که بودند تلف شدند و در حال حاضر امواج آنها را به سمت سواحل می کشاند .

وی توضیح داد : احتمال اینکه علت تلف شدن بیماری باشد کم است ، زیرا  باید قاعدتا در کشورهای دیگر نیز گزارش تلفات مشاهده می شد ولی در کشور های دیگر یا سواحل شرقی خزر چنین چیزی نبوده است و با توجه به تعداد لاشه که با این شرایط بدنی کشف شدند به نظر می رسد مرگ ناگهانی داشتند.

ریس مرکز حفاظت از فک های خزری خاطر نشان کرد : به هر حال هنوز ابعاد دقیق قضیه مشخص نیست و همه این ها احتمال است و برای نتیجه دقیق باید بررسی های بیشتر و نمونه گیری از لاشه تازه تلف شده انجام شود تا بتوانیم قضیه بیماری را تکذیب یا تایید کنیم که در اسرع وقت اطلاع رسانی خواهد شد.

امیدواریم بیماری نباشد

وی گفت : امیداوریم  علت تلف شدن فک ها بیماری نباشد ، هرچند که مانور اتفاق جالبی نیست ولی حداقل تعداد تلف شدگان محدود است ولی اگر وجود بیماری محرز شود تعداد تلفات فک های خزری افزایش می یابد  و باتوجه به جمعیت فعلی فک خزری شرایط تحمل بیماری وجود ندارد و این گونه نایب تا مرز انقراض پیش خواهد رفت.

صیاد شیرازی با اشاره به اتفاق سال ۲۰۰۰ میلادی که در آن سال به علت بیماری ویروسی ۱۰ هزار لاشه فک در سواحل کشورهای دریای خزر پیدا و شمارش شده بود ، افزود : با توجه به اینکه آلودگی ها  که در بدن جمع می شود به مرور سیستم ایمنی را تضعیف می کند ، بروز آلودگی جدید  تلفات سنگینی را در پی خواهد داشت.

وی ابراز نگرانی کرد : در صورت بروز بیماری ، احتمال اینکه جمعیت فک ها  به مرز انقراض نزدیک شود ، وجود دارد ک امیدواریم چنین احتمالی رد شود و همان انفجار یا مانور نظامی باشد که دستکم تلفاتش کمتر خواهد بود.

او افزود :شرایط در حال حاضر اصلا برای فک خزری خوب نیست و از چند سو همچون  آلودگی های دریایی، تخریب زیستگاه ، کمبود مواد غذایی  و تغییرات اقلیمی  تهدید می شوند.

مردم به لاشه فک‌ها دست نزنند

رییس مرکز حفاظت از فک های خزری با اظهار این که علت تلفات هنوز مشخص نیست و همه بر اساس حدس و گمان است ، نسبت به احتمال آلوده بودن لاشه ها هشدار داد و  گفت:با توجه به اینکه هنوز عامل اصلی مرگ فک ها مشخص نیست و احتمال بیماری های ویروسی  و میکروبی مشترک بین انسان و حیوان وجود دارد ، افرادی  که لاشه فک را در سواحل مشاهده کردند، بلافاصله با محیط زیست شهرستان یا مرکز حفاظت خزری تماس بگیرند و بی هیچ عنوان به لاشه دست نزنند.

وی افزود :در حال حاضر به علت مشخص نبودن علت تلف شدن فک ها ماموران محیط زیست از دستکش ، ماسک و مواد ضدعفونی کننده استفاده می کنند و لاشه ها نیز به صورت اصولی با آهک پاشی دفن می شوند که اگر بیماری داخل بدن باشد به بیرون بدن سرایت نکند.

صیاد شیرازی تاکید کرد : مردم به هیچ عنوان  ماجراجویی نکنند و نزدیک لاشه نشوند و فاصله را با لاشه کشف شده رعایت کنند.

فک خزری یک گونه پستاندار دریایی کمیاب است که تنها در دریای خزر و رودخانه‌های منتهی به آن مانند ولگا و اورال در روسیه زندگی می‌کند. این‌گونه تنها پستاندار دریای خزر به‌شمار می‌آید و به دلیل صید بی‌رویه و به هم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیت نیازمند به حمایت بین‌المللی است.

ساحل‌نشینان شمال به این جانور سگ آبی می‌گویند. فک ها به دمای آب بسیار وابسته هستند و به همین خاطر وقتی دمای آب افزایش می‌یابد، آن‌ها به بخش‌هایی که آب عمیق‌تر و قاعدتاً سردتر است، مهاجرت می‌کنند. فک‌ها در تابستان، بهار و پاییز بیشتر در آب‌های نیمه جنوبی خزر از جمله ایران زیست می‌کنند و برای زایمان به مناطق یخی در شمال دریای خزر می روند.