وضعیت اخلاقی در رسانه‌ها و فضای مجازی مطلوب نیست/ مدعیان اطاعت از رهبری رعایت کنند
روز دوشنبه در پایان مراسم عزاداری روز اربعین حسینی (ع) و در ارتباط تصویری با نمایندگان هیئت‌های دانشجویی و اساتید در دانشگاه تهران، رهبر معظم انقلاب امکانات ناشی از فضای مجازی و رسانه‌ای برای روشنگری و پاسخ به ابهامات را مغتنم خواندند و گفتند: «البته اصل قطعی در قضیه جهاد تبیین و بازگویی حقایق، استفاده از شیوه‌های اخلاقی و بیان مسائل همراه با منطق، متانت، عقلانیت کامل و استفاده از عواطف انسانی، و پرهیز از دشنام، تهمت، دروغ و فریبکاری در مواجهه با افکار عمومی است.»
در رابطه با تذکری که رهبر معظم انقلاب بیان کرد، عماد افروغ جامعه شناس و استاد دانشگاه به جماران گفت: «بارها توسط رهبر معظم انقلاب بر رعایت اخلاق تاکید شده اما متاسفانه رعایت نمی‌شود و کسی هم جلوگیری نمی‌کند. سال‌ها قبل اظهار داشتم که ما مدعی‌العموم اخلاقی می‌خواهیم. مدعی‌العموم اخلاقی را حسب انقلاب اسلامی می‌خواهیم».
متن گفت و گوی جماران با عماد افروغ در پی می آید:
روز گذشته رهبر انقلاب نکات ارزشمندی در باب فضای مجازی و پرهیز از بداخلاقی و توهین سخنان متین و معقول داشتند، تحلیل شما به عنوان یکی از بزرگان کشور در حوزه فرهنگی از سخنان رهبری چیست؟
در واقع توجه به اخلاق با توجه به جایگاهش در منظومه فکری، نظری و گفتمان انقلاب اسلامی مغفول واقع شده و آنطور که باید و شاید به این وجه ممیزه‌ی انقلاب اسلامی در کنار دو شعار آزادی و عدالت اجتماعی نه تنها توجهی نشده است بلکه سوگوارانه لگدمال شده است. عده‌ای به اسم انقلابی‌گری یا دفاع از آرمان‌ها و ارزش‌ها و یا رسیدن به اهداف عمدتا سیاسی خود هر چیزی را مباح و هر تهمت و افترا را روا می‌دانند و احتمالا به نام نقد نیز این کار را می‌کنند. اما هنوز نفهمیده اند که در نقد باید حساب افراد را از افکار و شخصیت آنان جدا کرد. ما در نقد باید با تفکر افراد سر و کار داشته باشیم، همان عبارت رسای امام علی؛ انظر الی ما قال و لا تنظر الی من قال. اگر ما به آنچه افراد می‌گویند کار و توجه می داشتیم طبعا گونه‌ای دیگر رفتار می‌کردیم. مستدل پیش می‌رفتیم و این روش باعث بسط حقیقت و نقد در جامعه می‌شد. ما حتی در محافل علمی هم شاهد رعایت اخلاق نیستیم و هنوز افرادی هستند که معنای نقد خوب را نمی‌دانند. متاسفانه طی این سال‌ها چه پرده‌دری‌ها و بی‌حرمتی ها که در حق اشخاص روا داشته نشد و چه حرمت‌هایی که از خانه کعبه ریخته نشد! آبروی مومن به منزله خانه‌ی کعبه است، به جه راحتی و با ثمن بخس حرمت کعبه را شکستند.
بارها توسط رهبر معظم انقلاب بر رعایت اخلاق تاکید شده اما متاسفانه رعایت نمی‌شود و کسی هم جلوگیری نمی‌کند. سال‌ها قبل اظهار داشتم که ما مدعی‌العموم اخلاقی می‌خواهیم. مدعی‌العموم اخلاقی را حسب انقلاب اسلامی می‌خواهیم. اگر انقلاب اسلامی شعار آزادی و عدالت اجتماعی دارد وجه ممیزه‌ی آن اخلاق و معنویت است و این هدف خاص مدعی‌العموم می‌خواهد. نه تنها ناظر بر بد اخلاقی های اعمال شده نسبت به سران قوا، حسب موضع گیری یکی از دادستان های سابق، بلکه نسبت به تمامی شهروندان. در گذشته یکی از دادستان ها می‌گفت: هر کسی به سران قوا توهین کند ما وارد عمل می‌شویم. اما این حق شهروندی و مربوط به همه انسان‌ها است. مدعی‌العموم اخلاقی باید در موارد هتاکی ها و بی حرمتی ها و به تمسخر کشیده شدن ها و آبروریزی ها وارد عمل شود و مواجهه تعریف شده قانونی کند، چه شکایتی دریافت کرده یا نکرده باشد.
حال که رسانه ها قرار است امیدوارانه در بحث‌ها و نقدها به اخلاق، منطق و استدلال توجه داشته باشند باید مراقب کامنت‌ها هم باشند، چه بسا کسانی که دستی در قلم و یا رسانه ای در اختیار ندارند بکوشند تا بد اخلاقی های خود را از طریق کامنت ها اعمال کنند. اگر ما جامعه پویا و زنده و رو به پیشرفت می‌خواهیم حتما باید در رسانه‌ها از هتاکی‌ها جلوگیری به عمل آوریم.
اهل قلم و متفکران ما به راحتی حاضر نیستند در شرایطی که با هتاکی و بی حرمتی روبرو می‌شوند قلم بزنند. و اگر نخبگان ما موضع نگیرند و دم فرو بندند، جامعه، بسته و به یک گورستان تبدیل خواهد شد که نتیجه طبیعی اش دیکتاتوری خواهد بود. مرحوم امام خمینی عبارتی دارند که من نقل به مضمون می‌کنم، اینکه فضا باید به گونه‌ای باشد که هر کسی بتواند حرف خود را قطع نظر از خوشایند افراد بزند.
به هر حال بنده این تذکر را به فال نیک می‌گیرم. امیدوارم رسانه‌ها در مجموع به مطالب و کامنت های خود از باب رعایت اخلاق و منطق و استدلال، توجه بیشتری نشان دهند.
امیدوارم حداقل کسانی که ادعای اطاعت از رهبری دارند و خود را پیرو بی چون و چرای ایشان می دانند رعایت کنند. مرور بر گذشته بد اخلاقی ها و حرمت شکنی ها معلوم می کند که چه کسانی در عدم رعایت اخلاق در موضع گیری های خود از دیگران گوی سبقت را ربوده اند. امیدوارم قوه قضاییه درک کند که در این خصوص وظیفه دارد و کاری به این نداشته باشد که مطلب منتشره در راستای منافع کدام گروه است. نفس انتشار یک مطلب غیر اخلاقی یک امر مذموم اخلاقی و انسانی و شرعی است که برای پیشرفت و تعالی کشور باید جلوی آن گرفته شود.
کسی که اخلاقی نیست انقلابی هم نیست
در ضمن، انقلابی بودن یعنی اخلاقی بودن. کسی که اخلاقی نیست انقلابی هم نیست. انقلابی گری بدون اخلاق شعاری بیش نیست. این کار فقط یک جهالت و یا یک کاسب کاری است.
مناسفانه وضعیت اخلاقی در رسانه‌ها و فضای مجازی مطلوب نیست و این یک درد مزمن و دیرینه است که امیدوارم تحولی رخ دهد.
وقتی افراد با آبروریزی و هتک حرمت روبرو شوند حرفی نخواهند زد
با توجه به اینکه قبلا رهبر انقلاب اسلامی از این قبیل توصیه‌ها داشته است چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟
بنده خودم دو مصاحبه زیر چاپ با روزنامه ایران و مجله عصر اندیشه درباره پیش بینی برخی بد اخلاقی های محتمل آتی دارم. این پیش بینی و هشدار از روی شناخت روند جریانات سیاسی از گذشته تا کنون و نمود برخی علائم، صورت گرفته است. احساس می‌کنم اگر از فضای رسانه‌ای مراقبتی به عمل نیاید به سمت انسداد و مواجهات غیر اخلاقی حرکت خواهیم کرد. فضای نسبتا یک‌دست سیاسی بتدریج به رسانه‌ها نیز سرایت می‌کند. سرایتی که نتیجه طبیعی آن مواجهه با منتقدان است. و این مواجهه در صورت عدم هشیاری و مراقبت می تواند سر از بد اخلاقی و هتاکی درآورد. احساس می کنم این موضوع در حال وقوع است، هرچند هنوز عیان نشده است. اما اینکه انگیزه رهبری معظم از طرح این موضع چه بوده است بنده بی اطلاعم و در مقامی هم نیستم که انگیزه و دلیل و یا علت خاصی را در طرح این مسئله به ایشان نسبت دهم. به هر حال مهم طرح این مسئله از سوی ایشان است که باید پاس داشته باشد.
به هر حال قرار بود نظام جمهوری اسلامی با حفظ آبروی افراد، بستر نقد و نقادی اندیشه ها و سیاست ها و رفتارها را فراهم کند. وقتی افراد با آبروریزی و هتک حرمت روبرو شوند حرفی نخواهند زد، مگر اینکه آن‌ها نیز رسانه‌ای داشته باشند تا بتوانند جواب دهند. حال چند درصد از اندیشمندان و منتقدان ما صاحب رسانه مستقل هستند؟
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
