مروری بر ۷ سکانس متفاوت مجلس در سال ۹۸/ از خداحافظی نمایندگان تا تصویب بودجه با حکم حکومتی
هر چهار سال مجلسی با ترکیب خاص خود و با نمایندگانی از راست و چپ روی کار می‌آید که برای ۴۸ ماه سکان قوه مقننه را به دست می‌گیرند. فرقی نمی کند کدام جناح اکثریت را به دست گرفته باشد انها در این چند ماه اتفاقاتی را رقم می‌زنند که منحصر به همان چهار سال باشد و در دوران قبل و بعدش شاید کمتر بتوان مشابهی از آن پیدا کرد. مجلس دهم هم از این قاعده مستثنی نبود؛ از خرداد ۹۵ که رسما مجلس دهمی‌ها کارشان را شروع کردند تا امروز اتفاقاتی برای ساکنان این دوره رخ داده یا خودشان آن را پدید آوردند که در طول ۴۰ سال گذشته بی‌سابقه یا دست کم، کم‌سابقه است. از حمله تروریستی به ساختمان هرمی شکل بهارستان به عنوان یکی از جنجالی ترین خبرهای مجلس دهم که بگذریم در آخرین سال مجلس دهم اتفاق کم نبود؛ از آن اتفاق‌هایی که هیچ سابقه‌ای جز در مجلس دهم در آن سراغ نداریم. البته همه آنچه در لوای مجلس دهم رخ داد جزو بی‌سابقه‌ها نبود و در دوره‌های قبل هم مانند آن گاهی پررنگ‌تر و گاهی کم‌رنگتر به چشم می‌خورد مانند دومینوی سوال و استیضاح‌ها که حداقل در این یکسال اخیر مصادیقش کم نبود.
۳۸ استیضاح در مجلس همراه با دولت
مجلس دهم نسبت به مجلس نهم همکاری بیشتری با دولت روحانی نشان داد اما همین رابطه خوب هم به معنای آن نبود که دولت و وزرایش بتوانند نفس راحتی بکشند. آنطور که علی اصغر یوسف نژاد عضو هیات رئیسه مجلس آذرماه ۹۸ خبر داد در طول ۴ سال فعالیت مجلس دهم ۳۸ استیضاح انجام شد یعنی تقریبا هر یک ماه و نیم یک استیضاح در مجلس دهم رقم خورد. که از این تعداد سهم وزیر آموزش و پرورش ۴ بار، وزیر اقتصاد ۳ بار، وزیر نیرو ۴ بار، وزیر راه و شهرسازی ۳ با، وزیر علوم و تحقیقات ۳ بار و وزیر کار و رفاه اجتماعی ۴ بار، وزیر کشور۶ بار، جهاد کشاورزی ۴ بار، وزیر نفت ۲ بار ، وزیر صنعت ۲ بار، وزیر ورزش ۲ بار و وزیر امورخارجه نیز یک بار بوده است.
در طول یک سال گذشته نیز ساکنان بهارستان ۶ استیضاح را کلید زدند که هیچکدام به سرانجام نرسید و منتفی شد؛ مثلا استیضاح رضا اردکانیان وزیر نیرو بعد از سیل‌های فروردین ۹۸ کلید خورد و استیضاح وزیران نفت و وزیر کشور بعد از حوادث آبان‌ماه استارت زده شد. استیضاح وزرای آموزش و پرورش، ورزش و جوانان و جهاد کشاورزی؛ نیز از همان دست استیضاح‌های نافرجام بود.
خداحافظی با ۶ نماینده پیش از پایان مجلس دهم
اتفاقات ریز و درشت مجلس تنها مسائل سیاسی را نشانه نرفت و گاهی دامن نمایندگان را هم گرفت. مانند فوت ۳ نماینده مجلس دهم که نتوانستند تا آخرین روز بر روی صندلی سبز مجلس بنشینند. محمدعلی حسین‌زاده نماینده منتخب مردم مراغه بود که حادثه تصادف در جاده به او اجازه نداد طعم نمایندگی را بچشد او پیش از آنکه مجلس دهم رسما آغاز به کار کند در کیلومتر ۶۳ باند جنوبی آزادراه قزوین_ زنجان جان خود را از دست داد.
مرتضی صفاری نطنزی نماینده نطنز در مجلس دهم که یک دیپلمات بود و سابقه سفیری را در کارنامه خود داشت و در سال‌های ۸۹ تا ۹۳ سفیر ایران در اسپانیا بود نیز ۵ تیرماه ۹۸ به دلیل سرطان پانکراس فوت کرد و او نیز که اتفاقا از نمایندگان متخصص و عضو کمیسیون امنیت بود نتوانست تا آخرین روز با دیگر همکارانش در مجلس دهم همراه باشد.
محمدنعیم امینی فرد نماینده مردم ایرانشهر از دیگر نمایندگان مجلس دهم بود که مرگ فرصت ماندن در مجلس دهم را از او گرفت. او ۱۵ دی ماه درست چند روز بعد از آنکه تذکرش درباره نا مساعد بودن وضعیت جاده‌های سیستان و بلوچستان را در صحن علنی مجلس ایراد کرد بر اثر حادثه تصادف در جاده خاش جان خود را از دست داد.
البته همه خداحافظی‌ها به دلیل فوت نبود و برخی هم تغییر شغل دادند مانند محمد دهقان نماینده طرقبه در مجلس دهم که با رای نمایندگان به جمع حقوقدانان شورای نگهبان اضافه شد و برای همین هم ساکنان بهارستان در ۲۵ تیر ۹۸ با استعفای او موافقت کردند.
کاظم جلالی نیز از جمله نماینده مردم تهران و رئیس فراکسیون مستقلین از جمله نمایندگانی بود که زودتر از موعد با این سمت خداحافظی کرد تا عازم مسکو شود و به جای مهدی سنایی به عنوان سفیر ایران در روسیه معرفی شود . داریوش اسماعیلی نماینده مردم سروستان نیز بهمن ماه سال گذشته برای حضور در معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت استعفا داد.
تصویب اولین سه فوریتی تاریخ پارلمان
طرح‌های سه فوریتی یکی از همان مواردی است که چند و چونش در تبصره ۱ ماده ۱۱۶ آئین نامه داخلی مجلس آمده است اما تا همین چند ماه پیش هیچ طرح سه فوریتی در مجالس ده گانه به سرانجام نرسیده بود، به هر صورت برای آنکه یک طرح سه فوریتی به ثمر بنشیند و به تصویب برسد که اضطرار و احتمال خسارت غیرقابل جبران وجود داشته باشد والبته باید رای دو سوم مجموع نمایندگان را هم داشته باشد موضوعی که تا دی ۹۸ هیچگاه نتوانست یک وفاق میان نمایندگان ایجاد کند. ۱۳ دی ماه بود که شهادت سردار سلیمانی توسط موشک لیزری آمریکا در عراق در کشور غوغایی به پا کرد و همان زمان مسئله انتقام سخت و مقابله با این اقدام آمریکا مطرح شد.
۱۷ دی ماه طرح سه فوریتی مقابله با آمریکا و انتقام از آمریکا درصحن مجلس مطرح شد. از آنجا که در طرح‌های سه فوریتی همه امور از تصویب کلیات تا بررسی جزئیات و تصویب و تائید در صحن و همان روز انجام می‌شود اعضای شورای نگهبان هم آن روز میهمان بهارستانی‌ها بودند تا این طرح را همزمان با تصویب مجلس بررسی کنند و موارد مغایر با شرع و قانون و اساسی آن را تشخیص بدهند.
یکی از مواردی که در آن روز مورد ایراد شورای نگهبان بود موضوع برداشت ۲۰۰ میلیون یورو از صندوق ذخیره ارزی برای تقویت نیروی قدس سپاه بود که نیاز به اذن رهبری داشت که علی لاریجانی یک روز قبل در جریان تشییع پیکر شهید سلیمانی از رهبری گرفته بود.در نهایت همان روز طرح ۳ ماده‌ای مقابله با آمریکا تصویب شد که بر اساس آن:
ماده ۱- در ماده یک قانون اقدام متقابل در برابر اعلام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان سازمان تروریستی توسط ایالات متحده آمریکا مصوب ۱۳۹۸/۲/۳ عبارت کلیه اعضای پنتاگون و شرکت‌ها و موسسات وابسته و فرماندهان و عاملان شهادت سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی قبل از عبارت فرماندهی مرکزی "سنتکام" نیروها و سازمان ها و یا نهادهای تحت اختیار این فرمانده اضافه می‌شود.
ماده -۲ در ماده ۴ قانون عبارت کلیه اعضای پنتاگون و شرکت‌ها و موسسات وابسته و فرماندهان و آمران شهادت سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی قبل از عبارت فرماندهان ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا سنتکام اضافه می‌شود.
ماده ۳- یک ماده به شرح زیر به قانون الحاق می‌شود:
ماده الحاقی - دولت موظف است جهت تقویت بنیه دفاعی نیروی قدس سپاه پاسداران مبلغ ۲۰۰ میلیون یورو از طریق صندوق توسعه ملی در اختیار این نیرو قرار دهد.
رد صلاحیت یک سوم مجلس دهم
۱۱ بهمن ماه بود که در بین تمام اتفاقات عجیب و غریب سال ۹۸ شورای نگهبان نیز با اعلام نتایج نهایی بررسی صلاحیت‌ها یک رکورد از خود به جای گذاشت. شورای نگهبان ۹۲ نفر از نمایندگان یعنی نزدیک به یک سوم مجلس دهم را رد صلاحیت کرد. موضوعی که با حواشی و انتقادات زیادی روبه‌رو شد. همین موضوع باعث شد تا در اولین روزهای اعلام نتایج بررسی صلاحیت‌ها، سخنگوی شورای نگهبان به بیان دلایل اصلی ردصلاحیت‌ها به خصوص رد صلاحیت نمایندگان فعلی مجلس بپردازد و بگوید: «فردی که در همین دوره جزو نمایندگان شاخص هم بوده در بررسی‌ها ردصلاحیت شده که البته بعد که ما نتایج را اعلام کنیم، هم خودِ آن فرد بهتر متوجه خواهد شد و هم افرادی که این نماینده یا نمایندگان را می‌شناسند، عمده دلایل برای ردصلاحیت‌ها دلایل اقتصادی و سوءاستفاده از موقعیت شغلی و دخالت در اموری است که مربوط به آنها نیست.»
آیت‌الله جنتی هم در مقام دبیر شورای نگهبان زمانی که نتایج بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس با واکنش‌های منفی همراه شد، به دفاع از عملکرد شورای نگهبان پرداخت و رد یا تأیید افراد شاخصی از هر دو جناح سیاسی را نشانگر رویکرد بی‌طرفانه و مستقل شورای نگهبان دانست.
هادی طحان‌نظیف، عضو حقوقدان شورای نگهبان نیز با بیان این نکته که «۹۰ درصد نمایندگان ردصلاحیت‌شده به‌دلایل غیرسیاسی تایید نشده‌اند»، بر تخلفات مالی و اخلاقی نمایندگان تأکید کرد.
توضیحات دبیر و مشخصا سخنگوی شورای نگهبان درباره ردصلاحیت نمایندگان فعلی به دلایل اقتصادی و مالی اما به سرعت با واکنش هایی در مجلس روبرو شد، آنچنان که حتی علی لاریجانی هم از تریبون باز صحن علنی به گلایه از این اظهارات پرداخت و تاکید کرد: «در رد صلاحیت بعضی از نمایندگان فعلی و نمایندگان ادوار از جانب سخنگوی محترم شورای نگهبان مطلبی در رسانه‌ها منعکس شد که عمدتا مربوط به سوءاستفاده‌های اقتصادی بوده است. این مطلب درست نیست؛ چراکه در نامه‌هایی که هیات نظارت به نمایندگان داده است، بندهایی اشاره شده که مربوط به این امر نیست. البته برخی اینگونه بوده، چرا باید مطلب درست منعکس نشود که بیگانگان از آن سوءاستفاده کنند و نظام را متهم به فساد کنند.»
اما لاریجانی تنها کسی نبود که ردصلاحیت ۹۰ نماینده مجلس فعلی را رویه ای نگران کننده دانست بلکه واکنش دیگر نمایندگان مجلس به ردصلاحیت‌های گسترده نیز با احساس «تعجب» گره خورد.
از علی مطهری و میرزایی نکو نمایندگان لیست امید گرفته تا محسن کوهکن چهره اصولگرای مجلس دهم، هر یک به نحوی با تعجب، رویکرد شورای نگهبان را با نقد همراه کردند.علی مطهری تکیه شورای نگهبان بر موضوع تخلف اقتصادی و اخلاقی برای رد صلاحیت‌ها را بازی با آبروی افراد دانست و در رابطه با دلیل ردصلاحیت خودش اینگونه توضیح داد: «درباره من به بند ۱ ماده ۲۸ یعنی التزام عملی به نظام استناد کرده‌اند. بنده اعلام کردم اعتراض می‌کنم، اما التماس نه. شورا از من دعوت کرد و در جلسه‌ای که جمعه گذشته با آنها داشتم، سه مورد را برای ردصلاحیت بنده اعلام کردند که همگی مربوط به اظهارنظرهای من می‌شد. هیچ‌یک از آنها نیز مصداق عدم التزام عملی به نظام نبود و در برابر استدلال من پاسخی نداشتند. به طور کلی اظهارنظر و بیان باید آزاد باشد، ولی اینها می‌گویند باید حرف ما را بگویید.»
ردصلاحیت‌ها، واکنش مراجع را نیز در پی داشت تا جایی که آیت الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید رد صلاحیت ۹۰ نماینده کنونی مجلس شورای اسلامی به دلایل گوناگون را تعجب برانگیز توصیف کرد. آیت الله العظمی سبحانی نیز گفت : جای شگفتی است که ۹۰ نفر از نمایندگان فعلی مجلس رد صلاحیت شده اند، چگونه مجلس در راس همه امور است اما یک سوم آن دارای روحیاتی غیر از انجام وظیفه باشند؟
رد شدن بودجه دولت روحانی در روزهای کرونا زده
۵ اسفند شرایطی پیش آمد که هیچ‌کسی تصورش را هم نمی‌کرد و آن درگیر شدن کشور با موضوعی به نام ویروس کرونا بود. نمایندگان مجلس در چنین شرایطی از کارزار انتخاباتی و گشت و گذارهای تبلیغاتی در نقاط مختلف برگشته بودند و حتی برخی مشکوک به ابتلا به این ویروس بودند. بررسی لایحه بودجه ۹۹ در چنین شرایطی در دستور کار صحن قرار گرفت و بعد از چند ساعت موافقت‌ها و مخالفت‌ها بر سر مهمترین لایحه مالی دولت نمایندگان کلیات بودجه ۹۹ را رد کردند.
اینکه کلیات لایحه بودجه درمجلس رد شود هرچند کم سابقه است اما هرچه باشد بالاخره درهمین مجلس و سال ۹۷ یکبار تجربه شده بود و سال ۹۱ هم مجلس نهم تجربه رد کلیات بودجه دولت را که احمدی‌نژاد سکاندارش بود پشت سر گذاشته بود. اما ماجرای رد لایحه بودجه اینبار کمی با گذشته فرق می‌کرد و برخی یکی از دلایل آن را باز شدن پای ویروس کرونا به کشور و حتی پارلمان می دانستند.
۵ اسفند در حالی مجلس اولین جلسه خود را بعد از تعطیلات تشکیل داد که چند روز قبل از آن نمایندگان بر سر تعطیلی مجلس با وجود بیماری کرونا سر جدال داشتند و حتی تعداد غایبین آنقدر بود که به زحمت تعداد برای علنی شدن جلسه به حد نصاب رسید. آن روز نمایندگان اگر به کلیات لایحه بودجه رای مثبت می‌دادند طبق قانون باید بلافاصله وارد جزئیات می‌شدند و این یعنی دو شیفت به ساعات کار مجلس اضافه می‌شد و مسلما نمایندگان بیشتر در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار می‌گرفتند و بنا به روایت ها برای همین تصمیم می‌گرفتند به کلیات بودجه رای منفی بدهند.
رد شدن لایحه بودجه برای تعطیل شدن مجلس پایان اتفاقات و تصمیمات منحصر به فرد درباره این لایحه نبود. طبق روال معمول وقتی مجلس به کلیات یک لایحه رای منفی می‌دهد این لایحه برای اصلاح باید به دولت باز گردانده شود اینبار اما هیات رئیسه به میدان آمد و از یک سکوت آیین نامه ای برای حل مشکل بهره گرفت. بر اساس تبصره ۳ ماده ۱۸۲ آیین نامه داخلی مجلس اگر کمیسیون تلفیق گزارش بودجه را رد کند و سپس مجلس هم آن را رد کند، این لایحه باید به دولت باز گردد و دولت باید لایحه جدیدی ارائه دهد اما در حالتی که کمیسیون آن را تأیید کرده و مجلس آن را رد کرده است، سکوت آیین نامه ای وجود دارد.
برهمین اساس بود که علی لاریجانی رئیس مجلس در دستوری فوری به کمیسیون تلفیق گفت؛«بر اساس بررسی هایی که ما در هیئت رئیسه مجلس انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که کمیسیون تلفیق از این ساعت تشکیل جلسه دهد و لایحه بودجه ۹۹ را بررسی و اصلاح کندو گزارش اصلاح شده به مجلس شورای اسلامی تقدیم شود.»
تصویب بودجه ۹۹ با حکم حکومتی
«با دستور ستاد مقابله با کرونا مجلس تا اطلاع ثانوی تعطیل شد»؛ خبر یک جمله بود اما حالا پرونده دردسری جدید پیش روی مجلس و لایحه بودجه باز شد و حالا بحث بر سر این بود که وقتی لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق اصلاح شد کجا باید به تصویب برسد؟! نهایتا ویروس کرونا موجب شد تا لایحه‌ای که باید از کمیسیون تلفیق به صحن می‌آمد از شورای نگهبان سردرآورد. ماجرا هم این‌طور اتفاق افتاد که علی لاریجانی با توسل به اصل ۸۵ قانون اساسی که این اختیار را به مجلس می‌داد تا برخی وظایف خود را به یک کمیسیون تخصصی خود تفویض کند، نمایندگان مجلس نیز به صورت تلفنی موافقت‌شان را با این موضوع اعلام کرده بودند. اما از آنجا که اصل هشتادوپنجی شدن لایحه بودجه خلاف آیین نامه مجلس و قانون بود رئیس مجلس باید برای پیشبرد تنها راهکار پیش روی لایحه بودجه و معطل نماندن بودجه دولت به حکم رهبری توسل می جست. علی لاریجانی برای عبور از این مشکل در نامه‌ای به رهبری این موضوع را مطرح کرد و اجازه خواست تا مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه در مورد لایحه بودجه سال ۹۹ به عنوان مصوبه مجلس تقدیم شورای نگهبان شود و همان مصوبه در صورت تائید شورا به عنوان قانون به دولت ابلاغ شود تا از ابتدای سال جدید قانون بودجه اجرایی شود. درخواستی که با موافقت رهبری عملیاتی شد و حکم حکومتی تکلیف اصل هشتادوپنجی شدن لایحه بودجه را مشخص کرد.
جلسات مجازی خانه ملت
کرونا که سبب ساز اتفاقات بی‌سابقه در مجلس دهم شد باز هم یک رویداد دیگری را در تاریخ مجلس و قانون‌گذاری ایران به ثبت رساند و آن دورکاری و جلسات مجازی نمایندگان بود. هرچند در جریان بررسی بودجه و مشکلات ریز و درشت آن این بحث مطرح شده بود که ممکن است کار خانه ملت به جلسات مجازی و از راه دور برسد اما کمتر کسی فکرش را می‌کرد که این ایده به میدان عمل برسد ولی این اتفاق افتاد و ۲۷ اسفند ماه اولین جلسه مجازی تشکیل شد. البته آن اولین و آخرین جلسه مجازی نبود و ۵ فروردین ۹۹ دومین جلسه مجازی مجلس تشکیل شد و بحث درباره چگونگی ادامه این جلسات هم به میان آمد. جلسات مجازی خانه ملت به جلسه سوم که در تاریخ ۱۰ فروردین برگزار شد نیز رسید با این تفاوت که این جلسه غیرعلنی برگزار شد و آنطور که برخی نمایندگان درباره چند و چونش صحبت کردند بحث درباره جلسات علنی ۱۹ و ۲۰ فروردین به میان آمده بود و طرح‌هایی هم درباره حمایت از کسب و کارهایی که در نتیجه کرونا آسیب دیده بودند مطرح شده بود.
با این اوصاف تا امروز بیشترین اتفاقات بی‌سابقه مجلس دهم در سال ۹۸ رقم خورده و حال باید دید آیا روزهای آغازین ۹۹ هم برای مجلس دهمی‌ها سوپرایزی در چنته دارد و یا این اتفاقات آخرین بی‌سابقه‌های مستاجران فعلی ساختمان میدان بهارستان است.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
