خروج نیروهای آمریکایی از عراق، حالا دیگر به یک مطالبه جدی برای مردم این کشور تبدیل شده است. روز جمعه با بیانیه مقتدی صدر مردم این کشور با حضوری میلیونی خواسته خود را که خروج آمریکایی ها از این کشور است با صدای بلند فریاد زدند. با این حال به نظر می رسد دولت ترامپ هنوز تصور می کند که در عراق جایی برای ماندن ایالات متحده وجود دارد. آمریکا بر اساس توافق نامه امنیتی که با عراق دارد، حاضر به ترک این کشور نیست یا خود را محق به گرفتن غرامت سنگیتنی از عراقی ها می کند. مقتدی صدر در بیانیه ای که روز جمعه منتشر کرده است خواهان لغو این توافق نامه شده. اما سوال اصلی اینجاست که آیا امریکا حاضر است بدون اینکه هزینه های این توافق از سوی طرف عراقی پرداخت شود، به باطل شدن آن تن در دهد یا نه؟ دیدارهای اخیر برهم صالح و نچیروان بارزانی با رئیس جمهور آمریکا باعث شد تا برخی ناظران هم از نوعی توافق میان عراق و ایالات متحده برای روشن شدن تکلیف نظامیان صحبت کنند. ترامپ فعلا گفته که مشخص نیست وضع تحریم هایی که قولش را داده بود علیه عراق اعمال کند، چطور پیش برودو این موضوع به گمانه زنی ها در مورد اتفاقات پشت پرده و توافقاتی که ممکت است بین مقامات دو کشور رخ دهد، دامن زده است. برخی از مقامات عراقی از جمله برهم صالح هم از تظاهرات روز جمعه مردم عراق حمایت و به خواسته های آنها مشروعیت بخشیدند. با این حال اینده حضور نظامیان آمریکایی هنوز در ابهام است.

با محمد اخباری کارشناس مسائل عراق، در مورد اتفاقات اخیر و خروج آمریکا از این کشور به گفتگو نشستیم:

تظاهرات میلیونی روز جمعه با بیانیه مقتدی صدر شکل گرفت اما سیاستمداران عراقی چندان خود را درگیر این مساله نکردند. این در حالی بود که جمعیت حاضر در خیابان ها کم نظیر دانسته شده است. به نظر شما در میان سیاستمداران عراقی اراده ای جدی برای خروج امریکایی ها از عراق وجود دارد؟

چه مردم عراق و چه سیاستمداران این کشور به خوبی می دانند که خروج نیروهای فرامنطقه ای از منطقه، نتایج مثبتی خواهد داشت. ما شاهد بوده ایم که حضور نیروهای خارجی در خاورمیانه همیشه باعث ناامنی شده است و آنها به دنبال ایجاد همین ناامنی هم هستند. خروج هر کدام از این نیروها این تاثیر را خواهد داشت که کشورها و سیاستمدارانشان بتوانند برای خود تصمیم بگیرند و به صورت عادی، سیاستمداران باید از چنین موقعیتی استقبال کنند. اما در عراق ویژگی های خاصی حاکم است. به هر حال سیاستمداران عراقی در مراحل مختلف درخواست برای خروج امریکایی ها از عراق، حداقل در ظاهر حمایت نسبی خود را اعلام کرده اند. به هر حال این طرحی است که از سوی پارلمان عراق رای آورده و این نشان می دهد که این فقط مقتدی صدر نیست که حامی خروج نیروهای نظامی خارجی است. بر همه روشن است که تا وقتی که نیروهای خارجی در کشوری حضور داشته باشند، بازیگران داخلی قدرت تصمیم گیری برای سرنوشت کشور را ندارند و تصمیم گیری برای منافع ملی اتفاق نخواهد افتاد. این فرآیند که نیروهای خارجی به جهت منافع خودشان در یک کشور خارجی فعالیت کنند و در کنارش نیروهای داخلی نتوانند منافع کشور خود را پیگیری کنند در طولانی مدت به بحران و ناامنی منجر خواهد شد. همانطور که دیدیم در عراق هم همین اتفاق افتاد و این کشور بحران هایش روز به روز شدت گرفت و بزرگتر از قبل شد.

آمدن مردم به خیابان های عراق در روز جمعه می تواند بر روی آمریکایی ها تاثیر بگذارد و آنها بر اساس جو ضدآمریکایی ایجاد شده، تصمیم به خروج بگیرند؟

مردم عراق درمراحل مختلف نشان داده اند که اهل ایستادگی هستند اما یک مساله وجود دارد و آن این است که باید ببینیم سیاستمداران عراقی تا چه اندازه پای خواسته مردم می ایستند. احتمال هایی وجود دارد مثل اینکه خود مقتدی صدر عقب نشینی کند یا سیاستمداران دیگری که در این مدت از خروج امریکایی ها حمایت کرده اند، حرفشان را پس بگیرند. این مساله مهمی است و باید منتظر ماند و دید که چه اتفاقی خواهد افتاد. اما واقعیت این است که در آخر اگر مردم عراق اراده کنند، بالاخره نیروهای آمریکایی وادار به خروج از عراق خواهند شد.

اما به نظر من آمریکایی ها از خود مقاومت نشان خواهند داد و به این سادگی رضایت نمی دهند که از عراق خارج شوند. به دلیل وضعیت ویژه عراق در منطقه و همچنین منابع نفتی عظیم این کشور، آمریکا هرکاری می کند که ماندنش در این کشور طولانی تر شود و به این راحتی زیربار درخواست خروج نخواهند رفت. روند آنها معمولا اینطور است و وقتی وارد منطقه ای می شوند، دیگر به این راحتی آن را از دست نخواهند داد. مگر اینکه آنها در عراق احساس ناامنی کنند. مثل وقایعی که پیش از این اتفاق افتاد و باعث شد که دولت اوباما تصمیم به خروج از عراق را اتخاذ کند. چون متوجه شده بودند که ماندن در این کشور هزینه های جبران ناپذیری را به خود آمریکایی ها تحمیل خواهد کرد و آنها قادر به پرداخت این هزینه ها نبودند.  اگر احساس ناامنی برای سربازان و نیروهای نظامی حاضر در عراق به وجود بیاید آنها ناچارند تا در جهت حفظ امنیت نیروهای خود اقدام کنند.

دیدارهای اخیر برهم صالح و نچیروان بارزانی با ترامپ را چطور تحلیل می کنید؟ برخی معتقدند که این در این دیدارها ممکن است توافق های محرمانه ای در مورد سربازان امریکایی شکل گرفته باشد. نظر شما در این خصوص چیست؟

به اعتقاد من اگر آمریکایی ها احساس امنیت خود را در پایگاه های فعلی نظامی خود از دست بدهند، به دنبال تغییر مکان خواهند بود. در این میان تنها گزینه این است که آنها نیروهای خود را از پایگاه های فعلی که کوچک و پراکنده هستند جمع کنند و به یک پایگاه در شمال عراق و اقلیم کردستان بفرستند. امریکایی ها احتمالا در حال حاضر به دنبال لابی گری و چانه زنی برای چنین اتفاقی هستند تا در زمان لازم این کار انجام بگیرد. دولت اقلیم کردستان نشان داده که در مراحل گوناگون به امریکا و حتی اسرائیل خدمات ارائه می دهد و دولت ایالات متحده هم می داند که می تواند بر روی حمایت اقلیم از خود حساب کند. همانطور که دیدیم نمایندگان کردستان حتی در جلسه پارلمان هم که با هدف رای گیری برای خروج امریکا از عراق بود شرکت نداشتند.

اگر آمریکایی ها حضور خود را به اقلیم کردستان محدود کنند، همزمان هم در عراق حضور خواهند داشت و هم عواقب این حضور چندان دامنشان را نخواهد گرفت. آنها دیگر درگیری با مقامات و عراقی هایی که خواهان خروج از عراقند را تجربه نمی کنند و امنیت نیروهای آمریکایی حفظ می شود و همزمان بر روی تصمیمات سیاستمداران تاثیرگذار خواهند بود و نفوذ خود را بر آنها حفظ خواهند کرد. با توجه به وضعیتی که در عراق وجود دارد بعید نیست که در پشت پرده توافقی میان سیاستمداران در حال بسته شدن باشد یا حداقل گفتگوهایی در این زمینه در جریان باشد. به ویژه آنکه میبینی ترامپ دیگر موضوع تحریم عراق را زیاد پیش نمی کشد.

به اعتقاد من آمریکایی ها به این زودی حاضر به خروج از عراق نخواهند بود. آنها نمی خواهند که به همین سادگی یک پایگاه خود را در خاورمیانه از دست بدهند و همزمان با آن نفوذشان در منطقه هم کاهش پیدا کند. برای همین مردم عراق که نشان داده اند هیچ علاقه ای به ماندن آمریکایی ها ندارند راه سختی در پیش خواهند داشت.

تکلیف توافق نامه امنیتی میان عراق و آمریکا چه می شود؟ امریکایی ها پیش از این موضوع پرداخت غرامت را مطرح کرده بودند. اما مساله این است که عراق می تواند این غرامت را بپردازد یا این توافق که سال گذشته منعقد شده یک مانع جدی بر سر راه اخراج امریکایی ها از عراق است؟

بحث اساسی این است که آمریکایی ها به هیچ وجه قصد ندارند که از عراق خارج شوند، این توافق نامه امنیتی دست آویز خوبی برای آمریکایی هاست که بخواهند به حضور خود در عراق ادامه دهند به خاطر اینکه آنها فکر خروج کامل از عراق را در ذهن ندارند.

از سوی دیگر با مطرح شدن موضوع پرداخت یک غرامت سنگین به امریکایی ها دست دولت عراق هم تا حدی بسته تر است و باید به دنبال یک توافقی باشد که بتواند بدون اینکه هزینه ای بدهد، امریکایی ها خاک عراق را ترک کنند. این موضوع احتمالا زمانبر است و به قدرت گفتگو و چانه زنی عراقی ها هم بر می گردد. امریکایی ها با اقداماتی که انجام داده اند، توافقی که با عراق داشته اند را نقض کرده و همزمان علیه نیروهای نظامی عراق و امنیت این کشور اقدام کرده اند. در چنین شرایطی نقض توافق در اصل ابتدا از سوی ایالات متحده انجام گرفته است. اما ترامپ با پیش کشیدن موضوع تحریم می خواهد بازی را به نفع خود عوض کرده و مقامات عراق را تحت فشار قرار دهد تا آنها در مقابل هر نوع اعتراضی به ماندن نظامیان در کشورشان مقاومت کنند. عراق در شرایط کنونی بعید است که بتواند غرامتی بابت نقض قرارداد بپردازد و باید منتظر ماند و دید که سیاستمداران این کشور برای عبور از بحران چه تصمیمی را می گیرند و چطور می خواهند که این موضوع را حل کنند. در حال حاضر از وقتی که برهم صالح از داووس و دیدار با ترامپ برگشته حمایت خود را از خواسته عراقی ها اعلام کرده و به بیانیه صدر هم چراغ سبز نشان داده است. به نظر می رسد این رویکرد نتیجه گفتگوهای داووس باشد و باید منتظر عکس العمل های اینده سیاستمداران عراقی ماند.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.