گام پنجم ایران به چه معناست؟
ایران یکشنبه شب گذشته گام پنجم کاهش تعهدات برجام را با توقف آخرین محدودیت های عملیاتی در برجام برداشت. بعد از چهار گام پیشین که در هر کدام از آنها کشورمان برخی از تعهداتش را کاهش داد، قدم آخر لغو تمامی محدودیت های باقی مانده بود. با این حال تهران اعلام کرده که اگر اروپائی ها به تعهداتشان عمل کنند این گام ها قابل بازگشت هستند.در کشورمان این تصمیم چهار روز زودتر از موعد مقرر اعلام شد.گفته می شود شهادت سردار قاسم سلیمانی بر روی تصمیم ایران و اعلام زودهنگام آن موثر بوده است.
ایران از برجام خارج نشده است
درحالی که برخی لغو تعهدات را برابر خروج از برجام دانستند. تهران اعلام کرده که این گام خروج از برجام نیست و در چارچوب پیشبینی هایی است که درتوافق هسته ای انجام گرفته است. وزیر امور خارجه کشورمان در پیامی توئیتری با بیان اینکه گام پنجم ایران در چارچوب برجام اخذ شده ، تاکید کرد که در صورت اجرای موثر این توافق، همه گام‌ها قابل برگشت است. ظریف گفته که این کاهش تعهدات بر اساس بند ۳۶ توافق هسته ای انجام گرفته است.
بند ۳۶ برجام ناظر بر «ساز و کار حل و فصل اختلافات» میان طرفین است که طبق این بند اگر تهران به این نتیجه برسد که هر یک از اعضای حاضر در برجام تعهدات خود را انجام نداده اند، می تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع دهد و در صورتی که از این روش نتیجه نگرفت و به این نتیجه رسید که سر باز زدن اعضای برجام از اجرای تعهداتشان مصداق عدم پایبندی اساسی آنها به توافق است، می‌تواند این موضوع را ضمن ابلاغ به شورای امنیت سازمان ملل، مبنای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهدات‌اش وفق برجام قرار دهد.
جزئیات اقدام ایران
رئیس کمیته هسته‌ای کشور در گفتگو با تسنیم درتشریح جدیدترین جزئیات گام پنجم کاهش تعهدات هسته‌ای گفت: هیچ محدودیتی در گام پنجم پیش‌روی فعالیت هسته‌ای ایران نیست. ابراهیم رضایی با اشاره به کاهش تعهدات ایران در برجام در گام نهایی اظهار داشت: تصمیم نهایی در خصوص گام پنجم برجام اتخاذ شد و گام پنجم بدون هیچ‌گونه محدودیتی برداشته و هیچ محدودیتی برای فعالیت متخصصین جوان ایرانی وجود ندارد. در این گام، دولت ایران با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصدغنی سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه)مواجه نیست بنابراین جمهوری اسلامی ایران درگام پنجم کاهش تعهدات خود،محدودیت‌های عملیاتیدر برجام، یعنی«محدودیت در تعدادسانتریفیوژها » را کنار می گذارد. عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس تصریح کرد:بدین ترتیب برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست و ایران اسلامی بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت.
پیش از این پیشبینی شده بود که گام پنجم احتمالا اخرین گام ایران باشد.
انتخاب ایران برای لغو تعهداتی که در سال های اخیر و بر اساس برجام به آن متعهد بود، به دنبال بی عملی و حرف درمانی اروپائی ها انجام گرفت. کشورهای اروپایی با وجود رفت و آمدهای دیپلماتیک حاضر نشدند که به تعهدات خود پایبند باشند و خواسته یا ناخواسته با ایالات متحده برای تحت فشار قرار داد ایران همراهی کردند. با این حال تهران می گوید که اگر ایران از منافع برجام بهره مند شود و اروپا در روندی که در پیش گرفته، تغییر ایجاد دهد ، ما هم می توانیم دوباره تعهدات را برگردانده و آنها را اجرایی کنیم.
واکنش تروئیکای اروپایی
آلمان، انگلیس و فرانسه در بیانیه مشترکی خواستار بازگشت گام‌های برجامی ایران و خویشتن‌داری در مقابل اقدام تروریستی آمریکا شدند. سه کشور اروپایی در این بیانیه از ایران خواستند که از همه گام‌های اتخاذ شده برای کاهش تعهدات خود در برجام عقب‌نشینی و از اقدامات خشونت‌آمیز در ارتباط با ترور سردار سلیمانی خودداری کند. آنها همچنین در همین رابطه از همه طرف‌ها خواستند "حداکثر خویشتن‌داری و مسئولیت‌پذیری" را داشته باشند و وعده دادند که به تلاش‌های خود برای کاهش تنش‌ها و تضمین ثبات خاورمیانه تداوم بخشند.
این در حالیست که این سه کشور در فاصله میان گام چهارم تا گام پنجم که یکشنبه شب برداشته شد، حاضر به اقدامی تاثیرگذار برای بهبود وضعیت نشدند و تنها به صدور بیانیه و رفت و امدهای دیپلماتیک دست زدند. بهانه اروپائی ها برای بی تعهدی شان خروج امریکا از برجام و تحریم هایی است که این کشور برای ایران در نظر گرفته شده است. اروپا می گوید نمی تواند سرمایه گذاران را وادار کند تا با ایران به مبادله بپردازند و امکان جریمه شدن را برای خود بخرند. اما آنها حاضر نیستند که راهی برای عبور از بحران پیدا کنند. سازوکار مالی اروپایی(اینستکس) که گفته شده به راه افتاده هنوز عملیاتی نشده و حتی رئیسی هم ندارد و مسکوت مانده است، اما اروپا این بدعهدی را نادیده میگیرد و انتظار که تهران کماکان یک طرفه تعهداتش را اجرا کند.
چین و روسیه به عنوان دیگر کشورهای حاضر در برجام اعلام کرده اند که اقدام ایران خارج از برجام نیست. همچنین رسانه های چینی یاداوری کردند که تصمیم زودهنگام ایران برای برداشتن گام پنجم با شهات سردار سلیمانی مرتبط بوده است. تلویزیون دولتی چین نیز در گفتگو با یک کارشناس، این موضوع را متذکر شد که آخرین گام ایران، جایی برای دیپلماسی باقی گذاشته است.
وزیرخارجه کشورمان چندی پیش سفری به روسیه و سپس چین داشت. برخی کارشناسان این سفر ظریف را در ادامه رایزنی ها برای برداشتن گام پنجم دانستند. تا امروز این دو کشور با اروپائی ها در خصوص کاهش تعهدات برجامی توسط ایران همراه نشده اند و به نظر می رسد ظریف هم در این سفر و در گفتگوها خواهان همراهی پکن و مسکو شده تا در زمان برداشتن گام پنجم از ایران حمایت کنند. چین و روسیه اقدامات تهران را خلاف توافق هسته ای نمی دانند و به ویژه روس ها از کاهش تعهدات ایران در قبال بی عملی اروپائی ها، تلویحا حمایت می کند.
شهادت سردار قاسم سلیمانی ایران را نسبت به برداشتن گام نهایی در خصوص برجام مطمئن تر کرد. به نظر می رسد که این گام تنها جوابی به بی اعتنایی اروپا به تعهداتش نباشد و واکنشی به بی قانونی و عملیات تروریستی است که در سطح کلان علیه مقام عالی نظامی کشورمان رخ داده است.در عین حال جنایت آمریکا در به شهادت رسانده سردار سلیمانی و عدم واکنش مناسب اروپاییها به این اقدام تروریستی جای تردیدی باقی نگذاشت که تهران باید اقدامات تنبیهی خود را برای تحرک بخشی به همپیمانان واشنگتن با قاطعیت بردارد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
