آیا چین و روسیه می‌توانند برجام را حفظ کنند؟
در آستانه نشست کمیسیون برجام، امیدواری ها به یافتن یک نتیجه کاهش پیدا کرده است. روز پانزدهم (امروز) اذر یکبار دیگر ایران و 4+1 در وین به دور هم جمع می شوند تا در مورد روند توافق هسته ای گفتگو کنند. این در حالیست که دلخوری بزرگی میان ایران و اروپا وجود دارد و هر دو انگشت اتهام و انتقاد را به سمت دیگری نشانه گرفته اند. این بار اوضاع از دفعات قبل دشوارتر است و انتظار می رود که کشورها نشستی پرتنش را در پیش رو داشته باشند. ایران گام چهارم کاهش تعهدات برجام را برداشته و اروپا به شدت از این کار عصبانی است. هم زمان طرف اروپائی هم مدام حرف اینستکس را پیش می کشد ولی دیگر مشخص شده که راه اندازی این سازوکار هر چند یک اقدام مهم از سوی اروپاست اما به چیزی بیشتر از حرف نیاز دارد و حالا که پای شش کشور دیگر هم به میان آمده، که قدمی مهم به حساب می آید. اما همه چیز بستگی به این دارد که اروپا چطور از این ظرفیت و اعتمادی که کشورهای به اینستکس کرده اند، برای راه اندازی و آغاز به کار این سازوکار مالی بهره ببرد.
ناکارآمدی طرح های اروپائی
تهران از ناکارآمدی ایده های اروپائی ها برای حفظ برجام، ناراضی است و متوجه شده که عملا سازوکارهای اعلام شده با وجود اهمیت اما هنوز کاربردی ندارند. به نظر بسیاری از ناظران اروپا هرچند علاقه مند به حفظ توافق هسته ای است اما اراده کافی را برای یافتن یک راه حل ندارد و موضوع را به گذر زمان واگذار کرده است. به نظر می آید این کشورها منتظر یک معجزه در آمریکا هستند که شاید در پس استیضاح ترامپ یا انتخابات ۲۰۲۰ پنهان باشد. البته حقیقت این است که اروپا حتی اگر اراده فولادین هم داشته باشد، نمیتواند همه مشکلات مرتبط با برجام و سرمایه گذاری و.. را رفع کند. در هم تنیدگی سیاست و اقتصاد امریکا و اروپا، به گونه ای است که تصور سرپیچی کامل اروپا از دستورات ترامپ و تحریم هایی که برای ایران در نظر گرفته، ممکن نیست. اما در صورتی که اروپا حرف درمانی را کنار بگذارد، می تواند راه هایی باز کند.
در چنین شرایطی اروپا یکبار دیگر موضوع اینستکس را پیش کشیده . اینستکس سازوکار مالی با اهمیتی است که با وجود راه اندازی هنوز سودی برای ایران نداشته. به تازگی اروپائی ها می گویند شش کشور دیگر هم به این سازوکار پیوسته اند اما حرف تهران مشخص و شفاف است. تا زمانی که مشکل برای نفت ایران حل نشود و ایران نتواند پول فروش آن را به دست بیاورد ، اینستکس عملا معنایی نخواهد داشت و حتی اعتبار مالی اش هم تامین نمی شود. چرا که حجم مبادلات ایران و اروپا در شرایط فعلی و با حذف نفت، به اندازه ای نیست که اعتبار مالی این سازوکار را تامین کند. به همین خاطر عباس عراقچی تنها به ابراز امیدواری در مورد عملیاتی شدن اینستکس اکتفا کرده و ظریف هم به طعنه و کنایه به کشورهای اروپائی گفته به جای وعده های توخالی و ادعا علیه ایران، یک اقدام کوچک انجام دهند تا شرکت سوئیسی داروهای کودکان مبتلا به بیماری پروانه ای را به ما بفروشد.
تهدید به فعال کردن مکانیسم ماشه
در حالی که اروپائی ها خود را ملزم به انجام تعهداتشان نمی دانند و مدام امریکا و تحریم های این کشور علیه ایران را بهانه می کنند، از تهران انتظار دارند تا همچنان کامل و بی چون و چرا از توافق هسته ای پیروی کند. بسیاری از کشورهای اروپائی در پاسخ به این سوال که چرا از ظرفیت های موجود هم بی توجه می گذرند می گویند که تجار و بانک ها را نمی شود مجبور به ارتباط با ایران و پذیرش ریسک تحریم های امریکا کرد.
حرف تهران مشخص است و می گوید دست به کاهش تعهدات برجامی، بر اساس بند سی و شش توافق هسته ای زده و بدون اینکه تخلفی انجام بگیرد، با استفاده از ظرفیت های پیشبینی شده عمل کرده است. اما به نظر اروپائی ها گام چهارم تهران چیزی فراتر از پیشبینی ها بوده است. این اختلاف نظر، باعث شده تا اروپا کشورمان را به فعال شدن مکانیسم ماشه تهدید کند. مکانیسمی که بر اساس آن تحریم های شورای امنیت سازمان ملل به سرعت علیه ایران برخواهد گشت. بر اساس این مکانیسم یکی از طرفین برجام اگر احساس کند طرف دیگر به تعهداتش عمل نمی کند، می تواند به کمیسیون مشترک شکایت کند و خواهان پیگیری موضوع شود. در صورتیکه بعد از ۳۵ روز مشکل برطرف نشد، شکایت به شورای امنیت سازمان ملل خواهد رفت و این شورا سی روز زمان دارد تا نسبت به اینکه تحریم ها را برگرداند یا نه، تصمیم بگیرد.
ایا باید روی چین و روسیه حساب کرد؟
دو کشور متحد ایران یعنی روسیه و چین از شرکت کنندگان در نشست امروز هستند. در حالی که اروپائی ها شمشیر را برای ایران از رو بسته اند بر سر گام چهارمی که ایران برداشته، بهانه جویی می کنند، این دو کشور ایران را محق می دانند.
ایران از ظرفیت چین و روسیه برای حمایت از تهران در نشست کمیسیون برجام آگاه است. روسیه می گوید امید چندانی برای حل مشکلات ندارد اما چین هنوز بر سر ماندن برجام و اجرای دقیق آن پافشاری می کند و تلاش دارد تا امیدوارتر از روس ها به نظر برسد. آگاهی مقامات ایرانی از رویکرد چین، همان چیزیست که عباس عراقچی را به شرق اسیا فرستاده تا با مقامات چینی دیدار و با آنها مشورت کند. عراقچی صبح شنبه وارد پکن شد. این سفر به قصد چانه زنی بر سر مسائل توافق هسته ای و اندکی پیش از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام شکل گرفت. تهران در مقابل کشورهایی که به تعهداتشان عمل نمی کنند و در عین حال مواضع تندی علیه کشورمان دارند و از فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران حرف می زنند، نیازمند متحدی است که از قدرت کافی در میان ۴+۱ برخوردار باشد. این متحد کسی جز چین نیست. کشوری که بی چون و چرا و حرف اضافه در دو سال گذشته حامی برجام بوده و حفظ آن را ضروری دانسته است. تهران با آگاهی از اینکه چین می تواند نقشی فعال در نشست امروز داشته باشد، احتمالا تهران خیالش راحت است!
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
