مصرف گاز در کشور چقدر است؟
در بهار امسال ۶۰۳.۷ میلیون مترمکعب در روز تولید گاز سبک صورت گرفته که ۱۱۴.۱ میلیون مترمکعب در روز مربوط به بخش خانگی، ۱۶.۹ میلیون مترمکعب در روز مربوط به بخش تجاری و عمومی، ۶.۳ میلیون مترمکعب در روز مربوط به بخش کشاورزی، بخش پتروشیمی ۵۶.۰ میلیون مترمکعب در روز، بخش صنعت و نیروگاه ۲۹۹.۰ میلیون مترمکعب در روز و بخش حمل و نقل ۱۹.۴ میلیون مترمکعب در روز مصرف داخلی بوده است.
این در حالی است که طبق آمار اعلامی وزارت نفت، تولید گاز سبک نسبت به دوره مشابه سال قبل، صفر درصد، در بخش خانگی ۲۳ درصد، در بخش تجاری و عمومی ۱۳.۴ درصد، در بخش کشاورزی ۲۸.۶ درصد و در بخش پتروشیمی ۲۱.۷ درصد افزایش داشته و در دو بخش صنعت، نیروگاه و حمل و نقل به ترتیب ۶.۱ درصد و ۶.۳ درصد کاهش داشته است .
علاوه‌بر این بر اساس ترازنامه هیدروکربوری کشور، جمع مصارف داخلی گاز طبیعی در کشور در دوره ۱۳۹۵-۱۳۸۵ از ۱۰۳ هزار و ۳۷۶ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۸۵ به ۱۸۳ هزار و ۸۹۷ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است. بدین ترتیب رشد بالای مصرف گاز به میزان میانگین سالانه ۵.۹۳ درصد برای دوره مذکور اتفاق افتاده است.
توجه به بررسی شاخص‌های توسعه گاز در بخش‌های مختلف، نشان می‌دهد که در این سال‌ها سرعت توسعه شبکه‌های اصلی و فرعی گاز به نحوی بوده که در دوره زمانی ۹۵-۱۳۹۰ تعداد انشعابات گاز از ۸.۷۳ میلیون انشعاب تا پایان سال ۱۳۹۰ با متوسط رشد سالیانه ۴.۱۹ درصد به حدود ۱۰.۷۲ میلیون انشعاب در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته و همچنین تعداد مصرف‌کنندگان گاز طبیعی در بخش‌های خانگی/تجاری و صنعتی تا پایان سال ۱۳۹۰ بالغ‌بر ۱۴.۶۸ میلیون مصرف کننده بوده که با متوسط رشد سالیانه ۷.۵۴ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۲۱.۱۱ میلیون مصرف‌کننده رسیده که از رشد مصرف در دوره زمانی یاد شده بیش‌تر است.
در عین حال، متوسط رشد تولید گاز سبک در دوره زمانی ۱۳۹۵-۱۳۹۰ برابر با ۴.۴۶ درصد بوده که نشان‌دهنده هماهنگی روند گسترش گازرسانی در کشور در مقایسه با توسعه طرح‌های تولید گاز در سال های اخیر است. همچنین میزان مصرف در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال قبل ۷.۰۶ درصد افزایش یافته است که می‌توان آن را به افزایش رشدها قابل توجه ۲۰.۱۲ در بخش کشاورزی، ۱۰.۲۱ در صنایع عمده و کوچک، ۵.۳ درصدی مصرف گاز در نیروگاه‌ها، رشد ۶.۶۲ درصدی خوراک پتروشیمی و رشدهای ۸.۱۹ درصدی بخش‌های خانگی و تجاری نسبت داد.
همچنین بر اساس گزارش عملکرد سالانه شرکت ملی گاز ایران که بر اساس تحویل گاز به شرکت‌های توزیع و مصرف کنندگان عمده تنظیم می‌شود، مصارف گاز طبیعی کشور در سال ۱۳۹۵ مجموعاً به میزان ۱۹۳ هزار و ۵۰۸ میلیارد متر مکعب بوده است که مصارف خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده با مصرف ۹۷ هزار و ۸۸۱ میلیارد متر مکعب، گاز مصرفی نیروگاه‌ها (به‌جز نیروگاه‌های صنایع عمده) با مصرف ۶۰ هزار و ۹۴۰ میلیارد مترمکعب و گاز مصرفی صنایع عمده با ۳۴ هزار و ۶۸۸ میلیارد مترمکعب به ترتیب با سهم ۵۰.۶ درصد، ۳۱.۵ درصد و ۱۷.۹ درصد اجزای اصلی مصرف گاز طبیعی در کشور را تشکیل می‌دهند.
این در حالی است که گزارش تجزیه فروش گاز طبیعی به زیربخش‌های مختلف که بر اساس اندازه‌گیری فروش گاز به مشترکین مختلف خانگی، تجاری، صنایع، نیروگاه‌ها و غیره تنظیم می‌شود، درمجموع ۱۸۱.۳۱۳ میلیارد مترمکعب مصارف گاز طبیعی در کشور را گزارش می‌کند. این اختلاف آماری در میزان تحویل گاز به مراکز توزیع و میزان فروش نهایی گاز، در اصطلاح به «گاز قرائت نشده» یا Unaccounted-for Gas مشهور است و در اکثر سیستم‌های گازرسانی در دنیا وجود دارد.
دلایل این اختلاف معمولاً در دو گروه از عوامل مشکلات سیستم‌های اندازه‌گیری و وجود نشتی و تخلیه گاز در برخی از سیستم‌های توزیع گاز بررسی می‌شود. در این میان، یافتن میزان دقیق گاز قرائت نشده ناشی از اختلافات در سیستم‌های اندازه‌گیری که سهم عمده‌ای در گازهای قرائت نشده دارد، بسیار زمان‌بر و دشوار است، چرا که معمولاً اندازه‌گیری در مبدأ و مقصد در شرایط متفاوتی از دما و فشار صورت می‌گیرد که خود این عوامل نیز مرتباً در حال نوسان و تغییر هستند، به‌علاوه کنتورهای اندازه‌گیری متفاوتی با طول عمر، فناوری و دقت‌های مختلف در سیستم‌های توزیع وجود دارد.
از سوی دیگر، در سال ۱۳۹۵ سهم مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی در کشور ۲۶ درصد از کل مصرف گاز بود که مصرف آن از ۴۶۵۷۴ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۴ با حدود ۸.۰۸ درصد رشد به ۵۰ هزار و ۳۳۹ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است. در دوره ۱۱ ساله ۱۳۹۵-۱۳۸۴ تعداد مصرف‌کنندگان خانگی تحت پوشش از ۹.۲ میلیون مصرف‌کننده در سال ۱۳۸۵ با متوسط رشد سالانه ۸.۶ درصدی به بیش از ۲۱.۱۱ میلیون مصرف‌کننده تا پایان سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است که بیش از رشد متوسط سالیانه مصرف گاز در دوره زمانی مذکور است.
این ناهماهنگی نمایانگر این است که گاز در این دوره به بخش خانگی بدون محدودیت عرضه شده است. چنان‌که ملاحظه می‌شود با اجرای تعرفه‌های بالای پلکانی گاز برای دهک‌های هشتم تا دهم که دارای مصرف نسبتاً زیادی هستند و همچنین اعمال قانون هدفمندی یارانه‌ها در سال ۱۳۹۳، مصرف در بخش خانگی رشد افزایشی ۳.۱۶ درصدی را در این بخش تجربه کرد.
مصرف گاز طبیعی در بخش تجاری شامل مصرف بخش‌های عمومی، ادارات، مدارس، هتل‌ها، رستوران‌ها، ساختمان‌های دولتی، بیمارستان‌ها و اماکن مشابه است. مصرف گاز طبیعی کشور در بخش تجاری در سال ۱۳۸۵ بالغ‌بر ۴۹۵۰ میلیون مترمکعب بوده که در دوره زمانی ۱۳۹۵-۱۳۸۵ با متوسط رشد سالانه ۳.۱۶ درصد، در سال ۱۳۹۵ با سهم ۳.۹ درصد از کل مصرف گاز، به ۷۶۲۲ میلیون مترمکعب رسیده که در این دورة ۱۰ ساله تقریباً هماهنگ با رشد مصرف گاز در بخش خانگی بوده است.
این امر نمایانگر عرضه بدون محدودیت گاز همانند بخش خانگی به این بخش در این دوره زمانی است. مصرف گاز در این بخش نیز در سال ۱۳۹۵ به علت عدم اعمال محدودیت در عرضه گاز به این بخش و دلایلی که در مورد بخش خانگی پیشتر ذکر شد، نسبت به سال قبل با افزایش ۸.۸۸ درصدی مواجه شده است.
گاز طبیعی به‌عنوان سوخت و خوراک در بخش صنعت استفاده می‌شود؛ گاز طبیعی خوراک که تحت عنوان مصارف غیر انرژی‌زا تلقی می‌شود، در بخش مصرف نهایی در جدول ترازنامه انرژی در ردیف جداگانه‌ای گزارش می‌شود. مصرف گاز طبیعی بخش صنعت شامل مصرف گاز پالایشگاه‌های نفت و گاز، تلمبه‌خانه‌‌ها و خوراک گاز واحدهای هیدروژن و خوراک پتروشیمی در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است.
این بخش از مصرف که در سال ۱۳۹۴ با سهم ۲۷.۸۲ درصد، از مصرف کل گاز در آن سال معادل ۵۱.۱۷۲ میلیون مترمکعب بوده با افزایش ۸.۳ درصدی نسبت به سال قبل و با سهم حدود ۲۸.۱ درصد از کل مصرف گاز به ۵۴۳۷۳ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۵ رسیده است. بدین ترتیب رشد مصرف صنعت به تنهایی (بدون در نظر گرفتن مصرف سوخت گاز و خوراک کارخانه‌های هیدروژن‌سازی پالایشگاه‌های نفت و گاز خوراک پتروشیمی و سوخت پالایشگاه‌های گاز و ایستگاه‌های تقویت فشار) با رشدی معادل ۶.۲۵ درصدی مواجه بوده است.
گاز طبیعی در بخش کشاورزی اغلب در کارخانه‌های بزرگ کشت و صنعت و سایر صنایع وابسته، مرغداری‌ها، کشت‌های گلخانه‌ای و … در نقاط مختلف کشور به‌عنوان سوخت مصرف می‌شود. مصرف گاز طبیعی در این بخش در سال ۱۳۹۵ با سهم یک درصد از مصرف کل گاز در آن سال معادل ۱۹۷۰ میلیون مترمکعب بوده که به علت کنترل شدید عرضه عمده‌ترین سوخت مایع این بخش (نفت‌گاز) و قیمت نه چندان بالای عرضه گاز نسبت به سایر بخش‌ها و گازرسانی بهتر به صنایع این بخش، با رشد ۲۰.۱۲ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۴ افزایش یافته است.
مصرف گاز طبیعی فشرده (CNG) در بخش حمل‌ونقل عمومی از سال ۱۳۸۰ آغاز شد و به‌تدریج با گازسوز کردن خودروهای سواری عمومی و اتوبوس‌های شهری مقدار آن از حدود ۷ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۸۲، به حدود ۷۶۴۹ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است.
با شروع اعمال سهمیه بندی در عرضه بنزین موتور در سال ۱۳۸۶، از گازسوز کردن خودروها استقبال بسیار زیادی به عمل آمده به طوری که در دوره زمانی ۹۵-۱۳۸۵ مصرف گاز طبیعی فشرده از رشد متوسط افزایشی ۳۰.۸۰ درصد برخوردار بوده لیکن در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و افزایش قابل ملاحظه قیمت CNG و کاهش استقبال مصرف‌کنندگان در مورد عملکرد مصرف CNG در خودروها و مسایل کمبود جایگاه‌های سوختگیری و به خصوص پراکندگی آن‌ها، روند افزایشی مصرف به‌شدت کاهش یافت.
این در حالی بود که رشد مصرف گاز بر خلاف سال‌های گذشته در این بخش که با حدود ۶۱ تا ۹۹ درصد افزایش نسبت به سال‌های قبل مربوطه در نوسان بوده، به‌طور قابل ملاحظه‌ای به ترتیب با رشدهای افزایشی ۱۲.۶۸ و ۱۰.۷۴ در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ نسبت به سال‌های قبل مربوطه رو به افزایش گذاشت و در سال۱۳۹۲ عمدتاً به دلیل قطع گاز جایگاه‌ها، رشد کاهشی۳.۶ درصد داشت. در سال‌های ۹۵-۱۳۹۴، با بهبود مدیریت عرضه گاز و توسعه تدریجی جایگاه‌ها تقاضای گاز طبیعی در بخش حمل‌ونقل به ترتیب رشد افزایشی سالانه ۴.۱۹ و ۳.۹ درصدی را نشان داد.
همچنین با بهره‌‌برداری از واحدهای جدید نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی در کشور و جایگزینی سوخت‌های مایع با گاز طبیعی، خصوصاً با اعمال سیاست تخصیص حداکثری گاز به بخش نیروگاهی توسط وزارت نفت از سال ۱۳۹۲ به بعد، مصرف گاز در این بخش نیز رو به رشد بوده، به‌طوری که علی‌رغم اعمال محدودیت در دوره ۹۵-۱۳۸۵، مصرف در سال ۱۳۸۵ از ۳۴۷۰۱ میلیون مترمکعب با متوسط رشد سالانه ۵.۷۶ درصد در سال ۱۳۹۵، به ۶۰۹۴۰ میلیون مترمکعب افزایش یافته است.
متوسط رشد سالیانه مصرف گاز طبیعی در دوره مذکور در نیروگاه‌های برق کمتر از رشد تولید برق حرارتی بوده که می‌توان آن را به اعمال محدودیت عرضه گاز به این بخش و در نتیجه استفاده از سوخت‌های مایع جایگزین کمبود گاز در فصل سرد سال نسبت داد. در این رابطه در سال ۱۳۹۵ رشد مصرف گاز در بخش نیروگاهی نسبت به سال ۱۳۹۴ با افزایش ۵/۰۳ درصدی روبرو بوده که دلایل آن را می توان به تأمین مناسب گاز طبیعی در سال ۹۵ و پیگیری سیاست تخصیص گاز حداکثری در این سال نسبت داد.
مصرف گاز در استان‌های مختلف کشور در سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که در استان‌های سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، اردبیل، قزوین، گلستان، مازندران، یزد و کرمان رشد قابل ملاحظه بیش از ۱۰ درصد را نسبت به سال داشته‌اند. سرانه مصرف خانگی در استان‌های کشور کشور کاملاً با گرمسیر-سردسیر بودن هر یک از استان‌ها و میزان دسترسی به شبکة گاز طبیعی نسبت مستقیم دارد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
