دیدار سرگی لاوروف از عراق یک سفر دیپلماتیک معمولی نبود. طی دیدار وزیر خارجه روسیه از عراق، هیچ توافق رسمی امضا نشد و به نظر می‌رسید سیاست، سوریه و تروریسم در درجه اهمیت بعدی قرار داشتند و دیپلمات‌ها در حداقل بودند. در حقیقت عمده کسانی که به همراه وی حضور داشتند بازرگانانی شامل نمایندگان شرکت‌های نفت و گاز مانند گازپروم نفت، روس‌نفت، سویوزنفت گاز و لوک‌اویل بودند. همچنین نمایندگان شرکت تکنوپرومکس‌پورت که سازنده تاسیسات انرژی است و سرویس فدرال همکاری نظامی-فنی روسیه حضور داشتند. به گفته یک منبع آگاه در دولت نخست وزیر عراق که مایل نبود نامش فاش شود، در این دیدارها تنها روابط تجاری دوجانبه مورد بحث قرار گرفتند. یک منبع آگاه دیگر در دولت منطقه‌ای کردستان که مقر آن در اربیل است نیز اظهار کرد: روس‌ها مایل بودند اطمینان حاصل کنند در خصوص پروژه‌های شرکت‌های انرژی روسیه اوضاع مرتب است.

با توجه به سرمایه‌گذاری بیش از ۱۰ میلیارد دلار در بخش انرژی عراق که طی ۹ سال اخیر انجام شده است، مایه تعجب نیست که منافع روسیه در این کشور عمدتا به نگرانیهای تجاری متمرکز است.

شرکت‌های روسی در میان شرکت‌های نفتی خارجی در عراق هستند و به دلیل ماهیت بلندمدت قراردادهای نفت و گاز، سهم بازار روسیه به مرور زمان افزایش پیدا می‌کند. به عنوان مثال شرکت لوک‌اویل در سال ۲۰۰۹ یکی از نخستین قراردادهای نفتی را در دوران پس از جنگ عراق برنده شد که برای پروژه توسعه میدان کرنای غربی ۲ در بصره بود. این پروژه ۲۵ سال زمان خواهد بود و تولید ۸۰۰ هزار بشکه در روز تا پایان سال ۲۰۲۴ را هدف گذاری کرده است. اکنون این پروژه تنها حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کند اما در ۹ درصد از تولید نفت و ۱۲ درصد از صادرات نفت عراق سهم دارد.

قراردادهای دیگر از سال ۲۰۱۱ شامل قرارداد ۲.۵ میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری توسط گازپروم و شرکایش در مرکز عراق و منطقه کردستان است. گازپروم سه میلیون بشکه نفت از میادین سرقاله در گرمیان تولید کرده است و چندین پروژه اکتشاف در میادین حلبچه و شکال راه اندازی کرده است. درست در سپتامبر شرکت روسیه "استروی ترانس گاز" برنده یک قرارداد ۳۴ ساله برای اکتشاف نفت و گاز در استان انبار عراق شد که به گفته یک منبع آگاه در دفتر نخست وزیرعراق، لاوروف در سفرش بابت این قرارداد از عراق تشکر کرد.

روسیه تنها به میادین نفتی علاقمند نیست. روس‌نفت ۶۰ درصد در خط لوله نفت کردستان که خط لوله صادرات اصلی عراق است، سهم دارد. روس‌نفت در بهار سال ۲۰۱۸ امضای توافقی با وزارت منابع طبیعی منطقه کردستان برای توسعه زیرساخت نفت و گاز این منطقه از جمله یک خط لوله گازی جدید به ظرفیت انتقال سالانه حداکثر ۳۰ میلیارد مترمکعب گاز را اعلام کرد. این میزان معادل حدود شش درصد از تقاضای گاز اروپا است. به گفته یک سیاستمدار عراقی، روسیه قدرت سیاسی زیادی در عراق پیدا کرده است. نفت حدود ۹۶ درصد از صادرات عراق را تشکیل می‌دهد اما بدون خط لوله برای صادرات آن، نفت هیچ ارزشی برای این کشور نداشت. بنابراین اکنون روسیه عملا صادرات این کشور را کنترل می‌کند.

روسیه همواره در بخش نفت و گاز عراق حضور نداشت. پس از سقوط حکومت صدام حسین در سال ۲۰۰۳ و پس از آن اشغال عراق، شرکت‌های روسی در این کشور غایب بودند اما با مناقشات فزاینده داخلی در سال ۲۰۰۹ همه چیز تغییر کرد. حدود آن زمان، بسیاری از شرکت‌های نفتی غربی مانند اکسون موبیل و شورون به دلیل نگرانی‌های امنیتی به صورت موقت یا کامل این منطقه را ترک کردند و شرکت‌های روسی که مشتاق ریسک بودند، جای آنها را گرفتند.

ورود روسیه به عراق مورد استقبال قرار گرفت. یکی از سران منطقه کردستان به فارین پالیسی گفت: مدتها پیش از بحران سیاسی، امنیتی و مالی اخیر، در اوایل سال ۲۰۱۲ روس‌ها به عنوان یک سرمایه‌گذار بین‌المللی قوی وارد منطقه کردستان شدند. در آن زمان نیازی به روس‌ها نبود زیرا آمریکایی‌های حضور قوی داشتند. اما اندکی بعد که سران کرد از آمریکایی‌ها ناامید شدند، روس‌ها قوی‌تر و دوستانه‌تر به نظر آمدند. باور متداول در کردستان این بود که داشتن قرارداد تجاری با روسیه، مزایای سیاسی و امنیتی نیز به همراه خواهد داشت.

به نظر می‌رسد حتی تحریمها هم مانعی برای روس‌ها یا عراقی‌ها ایجاد کرد. برخی از شرکت‌هایی که در توسعه بخش نفت عراق حضور دارند شامل گازپروم و روس‌نفت به دلیل ارتباط با الحاق شبه جزیره کریمه و دست داشتن روسیه در مناقشه شرق اوکراین، در لیست تحریمهای آمریکا قرار دارند. اما مقامات عراقی نگران خاصی ندارند. یک منبع آگاه در این باره گفت: مدتهاست که عراق با شرکت‌های روسی تحت تحریم آمریکا، همکاری دارد و تاکنون این قراردادها واکنش شدیدی از سوی دولت آمریکا نداشته‌اند بنابراین ما مشکلی نمی‌بینیم.

دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا ممکن است دوست داشته باشد ادعا کند که آمریکا هنوز در بخش نفتی این منطقه دستی دارد. به عنوان مثال در توییتی درباره سوریه نوشت: میادین نفتی که در سخنرانی من درباره ترکیه و کردها مورد بحث قرار گرفتند، در دست داعش بودند تا این که آمریکا با کمک کردها آنها را پس گرفت. ما هرگز اجازه نخواهیم داد داعش بازسازی شده بخواهد دوباره این میادین را داشته باشد. و در دیدار با رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه گفت: "ما نفت را نگه می‌داریم. ما نفت را داریم. نفت مطمئن است". رییس جمهور آمریکا درباره عراق تاسف خورده که آمریکا پس از جنگ عراق کنترل ذخایر این کشور را بدست نگرفت. درست است که میادین نفت این منطقه هرگز دوباره تحت کنترل داعش قرار نمی‌گیرند اما بعید است که آمریکا هم بزرگترین نقش را ایفا کند. به جای آن روسیه حضور خواهد داشت. حتی به زودی ممکن است دلار در مبادلات دوجانبه حذف شود. روسیه و عراق سرگرم مذاکره برای پرداخت پول به روبل یا دینار به جای دلار به منظور اجتناب از استفاده از سیستم آمریکا هستند.

بر اساس گزارش فارین پالیسی، نفوذ روسیه بر نفت عراق و سوریه تنها یک ضربه اقتصادی بلندمدت به آمریکا نیست بلکه یک ضربه سیاسی هم محسوب می‌شود. نفت ارز اصلی در این دو کشور است بنابراین هر کسی که آن را کنترل کند، از قدرت اظهارنظر در مسائل ژئوپلیتیکی منطقه برخوردار خواهد بود.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.