رئیس جمهور آمریکا طی بیش از دو سالی که بر سر کار آمده، با خروج از معاهدات بین المللی و توهین‌های مستمر به نمادها و رهبران اروپایی از مرکل تا ترزا می و امانوئل مکرون، نشان داده است که یکی از اهداف اصلی تحرکات او در خاورمیانه، می‌تواند حذف اتحادیه از معادلات اصلی جهان و بویژه محروم کردن آن از انرژی و تجارت در منطقه غرب آسیا باشد.

یکی از این برخوردها، رفتار ترامپ با مکرون پیش از سفر او به فرانسه، به مناسبت پایان جنگ دوم جهانی، در نوامبر ۲۰۱۸ بود که کسی را شگفت زده نکرد. ترامپ در حالی که به میهمانی در پاریس می‌رفت، به رئیس جمهور فرانسه در خصوص ایده تشکیل ارتش متحد اروپایی تاخت؛ رفتاری که محافل سیاسی و رسانه‌ای در فرانسه آن را اهانت تعبیر کردند.

ترامپ همچنان یکی از مشوقان خروج بریتانیا از اتحادیه اروپایی است و انگلیسی‌ها نیز این روایت را خوب می‌دانند، چرا که با تصویب و اجرایی شدن برگزیت و خروج لندن، آینده اتحادیه مبهم خواهد بود و خیلی‌ها پیش بینی می‌کنند که برگزیت مقدمه فروپاشی اتحادیه است.

از همین رو می‌توان انتظار داشت، کنار گذاشتن اتحادیه از معادلات در روابط ایران و غرب به مثابه تیر خلاصی به حیثیت اروپا باشد، این درحالی است که در توافق برجام، اروپایی‌ها به عنوان بازیگر فعال تلاش کردند، جلوه‌ای مستقل از آمریکا و بازیگر مؤثر جهانی از خود به نمایش بگذارند و به علاوه منافع خود را از مسیر کاهش تنش‌ها و سروسامان دادن به روند بحران امنیتی منطقه جست و جو کنند.

شاید در چارچوب همین نگاه بود که اروپا حضور منطقه‌ای ایران را طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۸ که سخت‌ترین ایام امنیتی منطقه بود، با منافع خود همسو می‌دید، بویژه آنکه متحدان آمریکا در منطقه سرگرم گسترش و حمایت از گروه‌های تروریستی مانند القاعده و داعش بوده‌اند و در تقابل غیر مستقیم با ایران.

با این حال به نظر می‌رسد، اروپایی‌ها درک نسبی از اهمیت حضور یک ایران فعال و محکم در منطقه - که باعث شد نیروی محرکه تفکر و ماشین جنگی تروریسم تکفیری که کانون آن شبه جزیره عربستان بوده و هست، متوقف شود- نداشته‌اند؛ ایرانی‌هایی که با مقاومت در برابر تروریسم، روند هجوم موج وار پناهندگان به سمت اروپا را نیز تعدیل کردند.

در همین پیوند، در خصوص اهمیت نقش منطقه‌ای ایران، باید به اظهارات ژان اسلبورن وزیر خارجه لوکزامبورگ در هفته جاری اشاره کرد که در گفت وگو با روزنامه آلمانی “ولت ام زونتاگ” به شرکای اروپایی اش هشدار داده و گفته است که تشدید تنش بین ایران و آمریکا می‌تواند موجب آن شود که ۳ میلیون افغان از راه ترکیه به سمت اروپا سرازیر شوند.

اسلبورن البته به تبعات امنیتی درگیری مسلحانه در منطقه برای اروپا اشاره نکرد، شرایطی که در آن صدها هزار پناهجو با تفکرات تکفیری راهی پایتخت‌های اروپایی خواهند شد.

به علاوه توازن قوایی که به واسطه حضور فعال ایران در منطقه ایجاد شد، ریسک امنیتی حضور اقتصادی و تجاری اروپایی‌ها در منطقه را نیز به شدت کاهش داد که ادامه این روند برای کشورهای اروپایی منافع به مراتب بیشتری می‌توانست داشته باشد، اما حالا در کوران تحولات اخیر باید سوال کرد " در ذهن ترامپ در این خصوص چه می‌گذرد؟ "

این یک واقعیت است که نتیجه عملکرد اروپا در ارتباط با برجام، تأثیر بسزایی در آینده همکاری‌های اقتصادی و تجاری منطقه با اروپا دارد.

به هر حال، ترامپ امروز همه معادلات را با خروج از برجام، به هم زده و به دلیل ضعف قدرت‌های اروپایی در مقابل دلار و نفوذ باند بین المللی یهود، این توافق را برای آنان به معادله پیچیده‌ای تبدیل کرده است.

او تلاش کرده متحدان سابق اروپایی خود را به عنوان یک نیرو و بازیگر غیر مؤثر در روابط بین الملل تصویر کند، بطوری که فوریه سال جاری میلادی آنها را عملاً از نشستی در ارتباط با مسائل منطقه – کنفرانس امنیتی ورشو – نادیده گرفت و همچنین تلاش کرد اراده اروپایی‌ها را برای حفظ برجام، از طریق عملیاتی کردن اینستکس عقیم بگذارد.

اینک امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه سعی دارد با بکارگیری همه ابزارهایی که ممکن است اروپایی‌ها هنوز در اختیار داشته باشند، تنش‌ها در روابط میان ایران و آمریکا را کاهش دهد؛ او هم مانند سایر شرکای اروپایی اش می‌داند که وقوع یک درگیری مسلحانه در غرب آسیا چه تبعاتی برای اتحادیه اروپا خواهد داشت، اما معلوم نیست نیت‌های ترامپ را در این ارتباط خوانده باشد؛ چنانچه اقدام انگلیس به توقیف یک نفتکش ایرانی را در تنگه جبل الطارق در اواخر هفته گذشته، به سفارش آمریکا، نمی‌توان در همین چارچوب مورد مداقه قرار داد؟

با این اوضاف، محافل سیاسی و دیپلماتیک امیدوارند که فرستاده مکرون به تهران (امانوئل بن) که قرار است امروز وارد تهران شود، راه حل عملی در پوشه‌اش داشته باشد، راه حلی که هم آتش تنش‌ها را کم کند و هم اتحادیه اروپا را از وضعیت انفعال خارج تا از افتادن کامل اتحادیه به تله‌ای که ترامپ برایش تدارک دیده، جلوگیری کند.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.