نامه تهدیدآمیز پاتریک شاناهان کفیل وزارت دفاع آمریکا به خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه٬ از بسیاری جهات حائز اهمیت است.

وزیر دفاع ترکیه که در سالیان اخیر و پس از کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ میلادی از مهم‌ترین افراد نزدیک به اردوغان بوده٬ اعلام کرد که لحن نامه شاناهان با رفاقت استراتژیک در تضاد است و مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه نیز اعلام کرده که اگر آمریکا ترکیه را تحریم کند٬ ترکیه نیز مقابله به مثل خواهد کرد.

 

چنین به‌نظرمی‌رسد که مهم‌ترین بُعد تهدیدات شاناهان این است که اگر ترکیه همچنان که اعلام کرده٬ سامانه موشکی اس ۴۰۰ را از روسیه تحویل بگیرد٬ نه‌تنها هواپیماهای جنگنده اف ۳۵ را در اختیار نخواهد گرفت٬ بلکه از روند تولید قطعات این هواپیما نیز خارج نگه داشته می‌شود و رفته رفته همکاری‌های دفاعی ترکیه با ناتو نیز تحت تأثیر این موضوع قرار می‌گیرد، اما یکی دیگر از ابعاد مهم نامه اولتیماتوم‌وار شاناهان٬ این بود که آشکارا ترکیه به تحریم اقتصادی و کاهش روابط تجاری بین‌المللی محکوم خواهد شد.

در نامه شاناهان آمده بود: تمام مشکلات و محدودیت‌های مرتبط با هواپیمای اف ۳۵ ارتباط دقیقی با خرید موشک اس ۴۰۰ دارد. از آن جایی که آمریکا با روسیه روابط خصمانه دارد چنین چیزی می‌تواند مشمول تحریم موسوم به قوانین مرتبط با تحریم دشمنان آمریکا (CAATSA) شود.

این موضوعی است که در حال حاضر مورد توجه مقامات ترکیه قرار گرفته و با وجود آنکه آنکارا هنوز پاسخ روشن و قاطعانه‌ای به تهدید آشکار واشنگتن نداده٬ بررسی گسترده تحریم‌های احتمالی و موضوع قوانین مرتبط با تحریم دشمنان آمریکا (CAATSA) در دستور کار قرار گرفته است.

در واقع٬ ترس از تحریم‌های احتمالی آمریکا در دو حوزه برای ترکیه حیاتی است: نخست حوزه حملات روانی در بازار ارز و صعود ناگهانی قیمت دلار٬ دوم در حوزه اعمال تحریم علیه پروژه‌های مشترک ترکیه و روسیه.

ترس از شوک دلاری

آمریکا قبلاً هم نشان داده که می‌تواند با توجه به ویژگی‌های خاص اقتصاد ترکیه و تأثیر حیاتی دلار بر موازنات اقتصادی٬ به‌شکل ناگهانی به بازار ترکیه شوک وارد کند و معیشت مردم این کشور را تحت تأثیر قرار دهد. این همان بلایی است که از سوی مقامات جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان تلاش‌های آمریکا برای دامن زدن به تروریسم اقتصادی توصیف شده و شواهد نشان می‌دهد که مردم ترکیه نیز از ضربات و حملات تروریسم اقتصادی آمریکا در امان نخواهند بود.

شوک ناگهانی حملات دلاری آمریکا و به‌ویژه شخص دونالد ترامپ و پیام‌های توییتری او در سال ۲۰۱۸ برای بازار ترکیه٬ صعود ناگهانی ارزش دلار و سقوط پول ملی ترکیه را به‌دنبال آورد و در یک مقطع کوتاه ارزش هر یک دلار آمریکا در ترکیه تا از مرز ۷ لیره نیز گذشت و بسیاری از تحلیل‌گران اقتصادی منتظر آن بودند که ارزش دلار به رقم وحشتناک ۸ لیره برسد. اما دولت اردوغان با تزریق دلار به بازار و همچنین تزریق کالاهای ارزان‌قیمت در کلان‌شهرها٬ توانست برای مدتی تعادل بازار را حفظ کند و دلار را حتی از مرز ۶ لیره نیز پایین‌تر بیاورد.

تیم اقتصادی اردوغان در این وادی توانست تا حدودی رضایت مردم را به دست بیاورد، اما با وجود این٬ حملات اقتصادی آمریکا موجب تضعیف حزب عدالت و توسعه شد و داماد ارشد رجب طیب اردوغان یعنی برات آلبایراک وزیر امور مالی و دارایی در نوک پیکان حملات و انتقادات اقتصادی قرار گرفته است.

حالا ترکیه از این هراس دارد که یک بار دیگر با حملات اقتصادی آمریکا روبه‌رو شود و شوک دلاری٬ بازار این کشور را دستخوش سرگردانی و ترس و ناامنی کند.

شوک دلاری نه‌تنها موجب تورم گرانی و بالا رفتن افسارگسیخته قیمت‌ها و دشواری معیشت مردم می‌شود٬ بلکه موجب فراری دادن سرمایه‌ها از ترکیه نیز خواهد شد و اقتصاد ترکیه تحمل آن را ندارد که خاندان‌های ثروتمند و صاحبان سرمایه و صنایع سنگین٬ بخواهند ثروت‌های خود را از ترکیه بیرون ببرند.

اما مسئله برای ترکیه فقط شوک دلاری نیست و با توجه به تهدیداتی که در نامه پاتریک شاناهان آمده٬ ترس از قوانین تحریم آمریکا در مورد روابط این کشور با روسیه نیز مورد توجه آنکارا قرار گرفته است.

آنچه برای ترکیه مهم است

در روابط سیاسی و اقتصادی ترکیه و روسیه٬ چندین موضوع از اهمیت حیاتی و ویژه برخوردار هستند. اما موضوعات خاصی مانند پروژه ترک استریم و انتقال گاز روسیه با خط لوله از زیر دریای سیاه به ترکیه و اروپا و همچنین پروژه تکمیل نیروگاه هسته‌ای آک‌کویو در ملاتیای ترکیه٬ مشمول دایره همکاری با کشورهای دشمن آمریکا و قوانین (CAATSA) نخواهد شد.

ترکیه به کسب درآمد کلان چند میلیارد دلاری از ورود گردشگران روسیه اهمیت می‌دهد و کنار آن٬ حجم صادرات محصولات کشاورزی به روسیه و فعالیت شرکت‌های عمرانی و پیمانکارهای ترکیه در روسیه٬ درآمدهای خوبی عاید آنکارا می‌کند، اما موضوع ترک استریم و نیروگاه آک‌کویو اهمیت استراتژیک فراوانی دارد.

حجم رؤیایی ۷۵ میلیارد دلار

خانم رخسار پکجان وزیر تجارت ترکیه٬ چندی پیش اعلام کرد که حجم مبادلات تجاری ترکیه و آمریکا به رقمی نزدیک به ۲۱ میلیارد دلار در سال رسیده است.

او اعلام کرد که آنکارا و واشنگتن به‌دنبال این هستند که مبادلات را به حجم ۷۵ میلیارد دلار در سال برسانند، اما شواهد نشان می‌دهد که با توجه به وضعیت فعلی٬ نه‌تنها رسیدن به مرز ۷۵ میلیارد دلار٬ بسیار دور از ذهن و رؤیایی به‌نظر می‌رسد٬ بلکه ممکن است حجم فعلی نیز دستخوش کاهش شود.

اگرچه آمریکا میزان گمرک واردات آهن و فولاد ترکیه را پایین آورده، اما معافیت گمرکی به‌خلاف روند سابق برای کالاهای دیگر صدق نمی‌کند و کنار تهدیدات مرتبط با اس ۴۰۰ و اف ۳۵ جنگ تجاری نیز دور از ذهن نیست.

هزینه‌های سیاسی یک تصمیم

بسیاری از تحلیل‌گران سیاسی ترکیه بر این باورند که اختلافات اخیر بین واشنگتن و آنکارا٬ این موضوع را برای دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه به یک پیچ تاریخی تبدیل کرده است.

شواهد نشان می‌دهد که اگر اردوغان به‌شکل ناگهانی از خرید موشک‌های اس ۴۰۰ منصرف شود٬ باز هم از دست بهانه‌های آمریکا رها نخواهد شد و اتفاقاً اعلام انصراف٬ می‌تواند فشارها و مشکلات جدید به‌دنبال بیاورد.

بنابراین روند گفت‌وگوهای پنهانی مقامات دفاعی و سیاسی ترکیه و حصول نتایج این گفت‌وگوها در روزها و هفته‌های آتی از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند بر چند و چون روابط دوجانبه این دو کشور٬ تأثیر بگذارد.

اکنون باید دید در این مسیر٬ کشورهای عضو اتحادیه اروپا و به‌ویژه قدرت‌های ناتویی اتحادیه٬ در حوزه سیاسی و اقتصادی تا چه‌اندازه ترکیه را همراهی می‌کنند.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.