تجویز نسخه‌ای مخدوش برای اصلاح‌طلبان

«شاید عقلانی‌ترین راهبرد را بتوان در «مشارکت مشروط»‌ جست؛ از فرصت انتخابات استفاده کرد ولی چنان چه شروط مطرح شده برآورده نشد، عطای انتخابات را به لقایش بخشید.» این را سعید حجاریان خطاب به اصلاح‌طلبان می‌گوید. حجاریان که بیشتر به لقب تئوریسن جناح چپ شناخته می‌شود در یادداشتی از الزامات انتخابات ۹۸ می‌گوید. او در این یادداشت با تحلیلی نسبت به اوضاع موجود کشور نوشت «اصلاح‌طلبان می‌توانند در انتخابات شرکت کنند و نقش موثر داشته باشند اما این نقش‌آفرینی مشروط به خروج آنها از رخوت و حضور فعالانه است». هرچند آنچه حجاریان به زبان آورد در برخی موارد درد پنهانی در اردوگاه چپ محسوب می‌شود اما واکنش‌ها به این صحبت‌ها نشان می‌دهد این موضوع چندان به مذاق اصلاح‌طلبان خوش نیامده است و اغلب واکنش‌هایی با اما و اگر نشان دادند. البته افرادی هم بودند که با ارائه تفاسیری، صحبت‌های حجاریان قابل بررسی دانستند که نمونه بارزش قاسم میرزایی نیکو عضو شورای مرکزی فراکسیون امید یا همان فراکسیون اصلاح طلبان در مجلس است.

او به خبرآنلاین می‌گوید: «پیشنهاد آقای حجاریان قابل بحث و بررسی و چکش‌کاری است، با این دست فرمان که تمرکز ویژه داشته باشیم و در مقابل رایی که مردم دادند، ببنیم چه اقداماتی صورت گرفت و نتیجه آن چه شد؟» او معتقد است پاسخگو کردن افراد یک حلقه گمشده در فعالیت جناح چپ بوده است. میرزایی نیکو ادامه می‌دهد:« اصلاح‌طلبان باید یک ارزیابی داشته باشند که نتیجه این اقدامات به کجا رسیده است؟»

البته نماینده اصلاح‌طلب مردم دماوند و فیروزکوه این را هم تاکید می‌کند که تنها راه اصلاح از مسیر دموکراسی و صندوق رای می‌گذرد او می‌گوید: «ما (اصلاح‌طلبان) در فازهای مختلف حرکت کردیم، در زمینه‌هایی که هیچ‌کسی نرفت حتی در سخت‌ترین شرایط که همه گفتند نباید رای بدهیم آقای خاتمی در دماوند رای داد این نشان‌دهنده آن است که بخشی از اصلاح‌طلبان همه نجات کشور را باز از مسیر صندوق رای، انتخابات و دموکراسی می‌دانند؛ بنابراین هرچه بتوانیم این موضوع را چکش کاری کنیم بهتر می‌توانیم نتیجه بگیریم تا اینکه بگوییم شرکت نمی‌کنیم یا پیش‌داوری کنیم. برای این کار هم اصلاح‌طلبان نباید منفعل باشند به این معنا که هر حزبی در درون اصلاح طلب باید یک کالبدشکافی داشته باشند و این کالبدشکافی و واکاوی می‌تواند در قالب جلسات میان احزاب و نمایندگان آنها صورت بگیرد»

او می‌گوید: «بارها گفته‌ام چرا جلسه‌ای با احزاب برگزار و از آنها درباره اینکه چه کار کرده اند سوالی نشده اما متاسفانه تا امروز جلساتی در این زمینه شاهد نبودیم البته آقای خاتمی با حسن آقا دیدارهایی داشته‌اند.»

خودزنی از نوع اصلاحات

احمد مازنی نماینده مردم تهران درباره پیشنهاد حجاریان به خبرآنلاین می‌گوید: «ما بین قهر و جنگ؛ بین عدم حضور و شرکت به صورت حداکثری باید یک میانه‌ای را هم انتخاب کنیم. صفر و صد که نمی‌توانیم باشیم.» او ادامه می‌دهد: «شرایطی که در حاکمیت و جامعه ما وجود دارد همین شرایطی است که امروز با آن مواجه هستیم. سال ۸۴ یک اشتباه کردیم و با کاندیدهای متعددی که معرفی کردیم باعث شدیم قطار مدیریت کشور از ریل اصلی خارج شود و ۸ سال کشور آسیب دید که نتیجه این آسیب‌ها خیلی بیشتر از ۸ سال بود. سال ۸۸ یک بازی باخت باخت را نیروهای درون نظام شروع کردند که آسیب آن متوجه همه ملت و همه نیروهای نظام شد. من نمی‌خواهم سهم عوامل را بشمارم اما به هر صورت خروجی آن یک بازی باخت باخت بود.»

مازنی می‌گوید: «سال ۹۲ اگر ما با آقای روحانی ائتلاف نمی‌کردیم کار دیگری می‌شد انجام داد؟ یا سال ۹۴ اگر با اصولگرایان معتدل ائتلاف نمی‌کردیم و لیست مشترک نمی‌دادیم آیا می‌توانستیم بازی انحصارگرانی که برای تک تک کرسی‌های مجلس آدم تراشیده بودند و به هر شکلی می‌خواستند آنها را وارد پارلمان کنند را بهم بزنیم؟» مازنی در نهایت عنوان می‌کند: «به هیچ‌عنوان نباید همه مسوولیت‌های ناشی ‌از ضعف نهادهای انتخابی به عهده اصلاح‌طلبان بیفتد. این یک‌نوع خودزنی است.»

پیگیری شروط از دریچه احزاب

عبدالکریم حسین‌زاده نائب رئیس فراکسیون امید نیز معتقد است باید به سمت فعال کردن احزاب و انتخاباتی با سازوکار حزبی برویم تا این شرایط در قالب احزاب محقق شود. او می‌گوید: «اصلا تصور می‌کنیم یکی از مشکلات اساسی، اصلاح‌طلبان باشند. شما می‌گویید سرمایه اجتماعی از دست رفته و من هم می‌گویم حق با شماست. نمود این صحبت‌ها آنجایی است که گفته می‌شود به یک لیستی در سال ۹۴ رای داده شده اما افراد توان پاسخ‌گیری از این لیست ندارند به این معنا که آیا افرادی که وارد مجلس یا شورای شهرو... تا امروز متعهد به میثاق‌نامه هستند یا خیر؟! شما تصور کنید الزام به پاسخ‌گویی وارد یک سازوکار مشخص شود یعنی اول از من نوعی به عنوان کاندیدایی که قرار است راهی مجلس شوم امضا و تعهد بگیرند؛ مشخص است وقتی من از طریق تناسبات حزبی راهی مجلس شده‌ باشم دیگر نمی‌توانم نسبت به آن بی‌تفاوت باشم. بنابراین وقتی فعالیت‌ حزبی پا بگیرد این شروط در مسیر تحزب به نتیجه می‌رسد.»

مصطفی کواکبیان از نمایندگان اصلاح‌طلب مردم تهران و دبیرکل حزب مردم سالاری نیز در این رابطه می‌گوید: «ما معتقدیم که اصلی ترین محور تصمیم‌گیری اصلاح طلبان در کشور همین شورای هماهنگی جبهه اصلاحات است و تصمیمات مهم نیز براساس رای همین شورا لحاظ خواهند شد. او ادامه می‌دهد: من معتقدم که ابتدا این موضوع باید به‌طور کامل شفاف شده و پیش از هرچیز پرسیده شود که ما باید با چه کسی شرط بگذاریم؟ با شورای نگهبان؟ با مجلس و یا با دولت، بنابراین با شرط و شروط کاری از پیش نخواهیم برد بلکه باید کاری کنیم که مسائل اصلاح شود».

در مجموع می توان گفت نسخه ای که حجاریان ارائه کرد مخدوش و غیرشفاف بود و هر کسی در اردوگاه اصلاحات از ظن خود آن را تفسیر کرد. در واقع این تئوری بیشتر بر ابهامات افزود و به تضارب آرام منتهی شد تا آنکه بخواهد به همگرایی برای برداشتن گام های مشترک بیانجامد.

مهمترین واکنش ‌ها به اظهارات حجاریان

البته اینها تنها واکنش ها به پیشنهادات حجاریان درباره نحوه حضور اصلاح‌طلبان در جریان انتخابات مجلس یازدهم نبود و این دیدگاه با وکنش‌های مختلفی چه از سوی اصلاح‌طلبان و چه از سوی اصولگرایان مواجه شد که به برخی‌ از آنها در جدول زیر اشاره کردیم.

نام	جناح سیاسی	نظر
حسین مرعشی	سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی	* حتی اگر شرایط اجتماعی طوری باشد که شکست اصلاح طلبان در شهرهای بزرگ و سیاسی متصور باشد و موج دل‌زدگی از سیاست و دوری از انتخابات در مردم دیده شود، باز هم اصلاح‌طلبان باید در صحنه حضور داشته باشند. * نباید تحت تأثیر فشارهای برخی از نیروهای سیاسی افراطی قرار بگیریم و صحنه را ترک کنیم.
اسماعیل گرامی مقدم	عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی	* تجویز تحریم انتخابات و شرط گذاشتن بر آن، به میزانی کهنه و ورشکسته است که دیگر محل بحث اصلاح‌طلبان نیست. * به وضوح نتیجه این رویکرد را در انتخابات مجلس هفتم و شورای شهر دوم دیدیم. *ایده آقای حجاریان در انزواست و عموم اصلاح‌طلبان ضمن ارائه انتقادهای خود در انتخابات امسال حضور گسترده خواهند داشت.
معصومه ابتکار	فعال سیاسی اصلاح طلب	* اساسا موافق تحریم انتخابات نیستم هیچ‌وقت هم نبودم چراکه مخالف هر گونه تحریم نظام‌ها و ساختارهای مردم سالاری در انتخابات هستم. * طیف اصلاحات همیشه برای خودش اصولی داشته و از اصول خودش عبور نکرده بنابراین اگر اقدامی داشته باشد یا ائتلافی کند با حفظ اصولش است.
محمد عطریانفر	عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی	* نظر آقای حجاریان، در این مقوله و زمان را باید اظهار نظر فردی تلقی کنیم؛ اقدامات اصلاح‌طلبان، اقداماتی کاملاً مشارکت‌جویانه است. *تجربه تاریخی در طول ۴۰ سال نشان می‌دهد که همواره اصلاح‌طلبان در انتخابات مشارکت داشته‌اند و اگر صحبت از حضور مشروط کرده‌اند، راه به جایی نبرده و زیان دیده‌اند.
حسین انصاری راد	مجتهد اصلاح طلب	* باید مهم‌ترین شرط اصلاح‌طلبان تغییر نگاه شورای نگهبان به نامزدهای اصلاح‌طلب باشد؛ به نحوی که این جریان با رد صلاحیت‌های گسترده مواجه نشود. * بهتر آن است که شروط اصلاح‌طلبان محقق شود اما در کنار آن ضرورت دارد که احزاب اصلاح‌طلب با تدوین برنامه‌های مشخص، راهبردی دقیق به مردم ارائه دهند تا حتی اگر نیروهای درجه دو یا سه آنها به مجلس راه یافتند، بدانند که باید چه رویکردی را در پیش بگیرند.
عبدالله ناصری	فعال سیاسی اصلاح طلب	هیچ راهی جز ایده آقای حجاریان نیست. انتخابات مجلس در سال ۹۴ نیز در همین شرایط حداقلی برگزار شد و مجلس در زمینه‌های قانونگذاری، سیاسی و اجتماعی* دستاورد چندانی نداشت. * زمانی می‌توان به حضور در انتخابات برای حمایت از اصلاح‌طلبان امیدوار بود که نامزدهای رأی‌آوری در انتخابات مجلس حضور داشته باشند و در واقع، این مبنای سخن اصلی آقای حجاریان مبنی بر مشارکت مشروط است.
آذر منصوری	قائم مقام حزب اتحاد ملت	* شرایط اصلاح‌طلبان در این انتخابات نسبت به انتخابات گذشته سخت‌تر شده است. کسانی که معتقد هستند تحت هر شرایطی باید در انتخابات شرکت کنیم باید توجیه لازم را برای مشارکت حداکثری مردم داشته باشند. * مشارکت حداکثری در شرایط فعلی یک ضرورت برای نشان انسجام کشور است اما به نظر نمی‌رسد که با ادامه رویه سه انتخابات گذشته ونوع اثرگذاری نهادهای انتخابی در حل مشکلات مردم، قابل تحقق باشد و اصلاح‌طلبان باید برای این موضوع فکر چاره کنند.
قاسم روانبخش	عضو شورای مرکزی جبهه پایداری	اظهارات حجاریان، اظهارات یک جریان است نه یک فرد. می‌خواهند شکست خود را گردن شورای نگهبان بیندازد. * این استراتژی سوخته‌ای است، اصلاح‌طلبان فکر می‌کنند مردم در انتخابات شرکت نخواهند کرد، این در حالی است که در سال ۹۰ هم انتخابات را تحریم اما حضور مردم چند درصد افزایش پیدا کرد.
محمود میرلوحی	فعال سیاسی اصلاح‌طلب	* با توجه به چالش‌هایی که جریان اصلاحات با آن مواجه است حضور غیرمشروط در انتخابات را نمی‌توان چندان متصور بود. اکنون کف انتظار مردم از اصلاح‌طلبان حضور مشروط در انتخابات است. * ما نمی‌توانیم دیگر از مردم بخواهیم در انتخابات شرکت کنند، اما به آنان بگوییم برای برآورده کردن وعده‌هایمان باید ببینیم بعد از انتخابات چه می‌شود. * رئیس دولت اصلاحات معتقد به حضور مشروط در انتخابات هستند.
ابراهیم اصغرزاده	فعال سیاسی اصلاح طلب	* مشارکت مشروط نمی‌تواند استراتژی اصلاح‌طلبان باشد. اشکال مشارکت مشروط این است که تاکتیک است و استراتژی نیست. اگر فرض را بر این بگیریم که بنای اصلاح‌طلبان مشارکت مشروط باشد، مخاطب این شرط هم شورای نگهبان نخواهد بود، بلکه مردم و بدنه اجتماعی هستند که به آنها رأی داده‌اند. * اصلاح‌طلبان باید در عمل تحول‌طلب شوند، نه اینکه شعار تحول‌طلبی سربدهند و در مجلس، شورا و دولت مثل اصولگرایان رفتار کنند.
جواد امام	دبیرکل حزب ایثارگران اصلاح‌طلب	* اصلاح‌طلبان هنوز به مباحث انتخابات ورود نکرده‌اند که بخواهند تصمیم بگیرند اگر توقعاتشان برآورده نشد آن را تحریم کنند؛ چنین صحبتی درست نیست.
محمدتقی فاضل میبدی	فعال سیاسی اصلاح طلب	سخن‌گفتن از تحریم انتخابات به‌ضرر ملت ایران* است زیرا فضای ناامیدکننده‌ای را ایجاد می‌کند. *تنها راه موفقیت اصلاح‌طلبان صندوق‌های رأی است. وقتی به چندسال اخیر نیز نگاه می‌کنیم، درمی‌یابیم که اصلاح‌طلبان در پی حمایت خود از آقای روحانی ضرر نکردند.
حمیدرضا ترقی	عضو حزب موتلفه اسلامی	* شرط گذاشتن از سوی جریانی که مدتهاست منفور مردم شده بسیار خنده دار است. اظهارنظر حجاریان بیش از هر چیز برای در امان ماندن از شکست قطعی است که اصلاح طلبان در انتخابات* آتی متحمل خواهند شد.
محمد مهدی اسلامی	عضو حزب موتلفه اسلامی	* مرثیه سرایی زودهنگام تندروهای اصلاح‌طلب نوعی اعتراف آنان در شکست انتخابات مجلس آتی است. * حجاریان قائل به توسل به «نافرمانی مدنی» برای عبور از روحانی است.
عبدالمجید اشکوری راد	استاد و مدرس فلسفه سیاست	* آقای حجاریان برای بقای تئوری اصلاح‌طلبی در سپهر سیاسی کشور، می‌کوشد تا با اعمال رفتارهای رادیکال و سوار شدن بر موج اعتراضات اجتماعی، افکار عمومی را از ایرادات اساسی تئوری لیبرال دموکراسی گمراه کند. * حجاریان یکی از ملزومات دستیابی به دموکراسی مشروطه را حضور مشروط در انتخابات اعلام کرده و معتقد است برای تحقق اصلاحات ساختاری در نهادهای حاکمیتی، باید اصول دموکراسی مشروطه در کشور به دقت پیاده شود.