ولیعهد سعودی از بحران خاشقجی رهایی یافت؟
کافیست تصاویری که از نشست رهبران گروه ۲۰ در آرژانتین منتشر شده است را مرور کنید تا متوجه توجهات بین‌المللی به ولیعهد سعودی شوید. لنزها به دنبال ثبت کردن لحظات مختلف ولیعهد جوان بودند.
محمد بن سلمان که بعد از مدتی سکوت خبری وارد یک نشست بین‌المللی شده بود، اظهار نظر عمومی نداشت اما حتی همین هم باعث نشد تا بحران خاشقجی به فراموشی سپرده شود. اما شاید مروری بر اظهارات شخص بن سلمان، دیدارهایش با مقامات رهبران کشورهای مختلف و البته جنسِ استقبال و توجهی که او از سوی روسای دولت‌های کشورهای گروه ۲۰ دریافت کرد تصویر بهتری از کارنامه این حضور در آرژانتین ارائه دهد.
احتیاطِ ترامپ
دونالد ترامپ را یکی از اصلی‌ترین حامیان بین‌المللی ولیعهد عربستان می‌دانند. کسی که حتی بعد از انتشار گزارش‌هایی از سازمان سیا مبنی بر نقش داشتن یا دستکم اطلاع داشتن او از ماجرای قتل خاشقجی هم باعث نشد او حمایت خود از بن سلمان را قطع کند.
دونالد ترامپ پیش از آغاز نشست بوئنوس آیرس اعلام کرده بود که با ولیعهد سعودی دیدار نخواهد داشت. رئیس جمهوری آمریکا البته دلیل این کار را کمبود زمان کافی و برنامه‌های فشرده در آرژانتین اعلام کرده بود. اما به نظر می‌رسد بعد از رای مثبت مجلس سنای آمریکا به بررسی پایان حمایت آمریکا از عربستان در جنگ یمن در ۲۸ نوامبر، رئیس جمهوری آمریکا ترجیح داد محتاطانه‌تر عمل کند و خود را بیش از این در عرصه داخلی با چالشی تازه رو‌به‌رو نکند. به ویژه که در همین روزها اعترافات مایک کوهن وکیل سابق او، وضعیت ترامپ را با دشواری‌های بسیاری رو‌به‌رو ساخته است.
با این وجود تنها تصویری که از تقابل ترامپ و بن‌سلمان در آرژانتین ثبت شده، به لحظه‌ای بر می‌گردد که رئیس جمهوری آمریکا از مقابل محمد بن سلمان عبور می‌کند و دو طرف لبخند گرمی را به یکدیگر تقدیم می‌کنند.
دستِ گرم روسی
در شرایطی که متحد اصلی عربستان و بن سلمان حاضر نشد با او دیدار کند، ولادمیر پوتین برای ولیعهدِ جوان، سنگ تمام گذاشت. هنوز در شبکه‌های اجتماعی تصویر دست دادنِ گرمِ رئیس جمهوری روسیه با محمد بن سلمان در حال بازنشر با توصیف‌های گوناگون است.
پوتین البته باهوش‌تر از آن است که شرایط بین‌المللی را درک نکند و احتمالا با همین محور تصمیم گرفت برخورد گرمی با بن‌سلمانی داشته باشد که کمتر مورد اقبال رهبران جهانی قرار گرفته است. پوتین که نشان داده کار خود را می‌کند و وقعی بر محافل حقوق بشری و انتقادات احتمالی که ممکن است به خاطر برخورد با بن‌سلمان متوجهش شود، نمی‌نهد، این راهبرد را برگزید.
به نظر می‌رسد رئیس جمهوری روسیه که بر میزان حساسیت‌های دستگاه حاکمه آمریکا نسبت به خود (پوتین) آگاه است، تلاش کرد با این نمایش، حساسیت‌های آمریکایی علیه بن‌سلمان را هم شدت بخشد. در شرایطی که اکثریت مجلس سنای آمریکا به بررسی پایان حمایت واشنگتن از عربستان در جنگ با یمن رای می‌دهد، نزدیک شدن پوتین به بن‌سلمان، می‌تواند یک کاتالیزور مهم در تسریع فرآیند فاصله‌گیری ریاض - واشنگتن به شمار آید.
در چنین شرایطی بن سلمان شاید بیش از گذشته به این نتیجه برسد که بر اهمیت روابط با روسیه تاکید کند.
لیندزی گراهام سناتور آمریکایی می‌گوید: این نمایش محبت‌آمیز منجر به افزایش آراء تحریم محمد بن‌سلمان در سنا خواهد شد
روابط نزدیک روسیه و عربستان، البته اتفاق جدیدی نیست و رصد اظهارنظرهای کرملین نشان می‌دهد که آنها نه در ماجرای جنگ یمن، نه در خصوص بحران خاشقجی و نه حتی در منازعه تهران و ریاض، هرگز پشت سعودی را خالی نکردند. ضمن اینکه توافقات نفتی میان روسیه و عربستان برای جبران کسری نفت ایران در بازارهای جهانی، ضمن لطمه زدن به منافع ایران، مسکو را هم راستا با ریاض جلوه‌گر نمود.
در چنین شرایطی احتمالا پوتین با آگاهی از تمام این حساسیت‌ها، این نمایش را برای منافع ملی روسیه اجرایی کرده است. نمایشی که حتما با استقبال بن‌سلمانی که حتی اصلی‌ترین متحدانش هم او را در این نشست مورد اقبال قرار ندادند، مواجه می‌شود.
استمرارِ اردوغان
اما احتمالا جایزه اسکار پایداری را باید به رجب طیب اردوغانی اختصاص داد که نشان داده، قصد ندارد تا کنار گذاشتن محمد بن سلمان، از پای بنشیند. رئیس جمهوری ترکیه که از ابتدای بحران خاشقجی، رویکرد پراگماتیکی را در دستور کار خود و کشورش قرار داده و بی آنکه مستقیما به ریاض حمله کند، توانست پیکان حملات بین‌المللی را به سمت عربستان سعودی و شخص محمدبن سلمان روانه سازد در آرژانتین هم همچنان روند پیشین خود را ادامه داد.
رئیس جمهوری ترکیه بخشی از مکالمه خود با نخست وزیر کانادا را فاش کرد: «آقای ترودئو به من گفت که ولیعهد سعودی به او گفته نمی‌توان عربستان را به قتل خاشقجی متهم کرد، درحالیکه مدارک و نشانه‌های قوی برای اثبات این اتهام وجود ندارد؛ من به ولیعهد سعودی می‌گویم آدم عاقل چنین حرفی نمی‌زند.»
اردوغان همچنین از عدم همکاری سعودی با ترکیه بر سر پیشرفت پرونده شناسایی عوامل قتل خاشقجی سخن گفت و نشان داد هنوز این پرونده را روی میز خود دارد. ترکیه که نشان داده به انتشار قطره‌چکانی اطلاعات مربوط به این پرونده ادامه می‌دهد، قصد ندارد این ماجرا را بدون حصول به نتیجه لازم رها کند. نتیجه‌ای که ولو به برکناری بن‌سلمان منتهی نشود، دستکم موجبات تضعیف و بی عملی او در عرصه سیاست خارجی را فراهم آورد.
نگاهِ متفاوتِ اروپایی
کشورهای اروپایی اما برخورد نسبتا متفاوتی با بن سلمان در نشست بوئنوس آیرس داشتند. آنگلا مرکل که پیش از حضور در آرژانتین اعلام کرده بود، دیداری با ولیعهد سعودی نخواهد داشت، چنین کرد وهیچ ملاقاتی میان ولیعهد سعودی و صدر اعظم آلمان صورت نگرفت.
ترزا می اما در حاشیه اجلاس، گروه کشورهای ۲۰ با بن سلمان نشست و آنطور که منابع رسمی دولت بریتانیا گزارش می‌دهند در این دیدار از عربستان خواسته است به سوالات در خصوص پرونده خاشقجی پاسخ دهد. خانم می همچنین خواستار پایان دادن به جنگ یمن هم شده است.
دفتر نخست‌وزیری بریتانیا، تصاویری از این دیدار منتشر کرده که در آن ترزا می را با حالتی جدی و سرسخت نشان می‌دهد. با این حال سعودی‌ها یک ویدیو کلیپ منتشر کردند که نشان می‌دهد دو طرف دوستانه با یکدیگر دست می‌دهند.
دیگر رهبر اروپایی که با بن سلمان گفتگو کرد امانوئل ماکرون بود. از این دیدار هم که ظاهرا تنها دقایقی به طول انجامیده است ویدیوهایی منتشر شده که در آن رئیس جمهوری فرانسه نگرانی‌های خود را به ولیعهد سعودی ابراز می‌کند.
در این ویدیو و تا آنجایی که مشخص می‌شود ماکرون از محمد بن سلمان می‌خواهد که به توصیه‌های رئیس جمهوری فرانسه گوش کند و به نگرانی‌هایی که {احتمالا در خصوص پرونده خاشقجی} پاسخ دهد. ضمن اینکه خبرگزاری‌ها به نقل از مقامات الیزه می‌گویند رئیس جمهوری فرانسه مکالمه قاطعی در خصوص پرونده خاشقجی با ولیعهد عربستان داشته است.
کارنامهِ حضور در آرژانتین
به هر ترتیب محمدبن سلمان توانست نخستین حضور در همایش بین‌المللی را پس از بحران خاشقجی به پایان برساند. اتفاقی که هرچند برای ولیعهد عربستان ساده نبود، اما او دستکم می‌تواند مدعی شود که از این بحران عبور کرده. در همین حال رسانه‌های سعودی تلاش کردند این حضور را یک موفقیت و پیروزی برای ولیعهد جوان خود به شمار آورند اما مشاهده تصاویر به ویژه در زمان گرفتن عکس یادگاری تمامی رهبران نشان می‌دهد او چندان مورد اقبال رهبران جهانی قرار نگرفته است و کمتر کسی به دست دادن و احوالپرسی با او رغبت نشان داده است. هرچند این ظاهر کار است و شاید در پشت پرده مذاکرات متفاوتی میان مقامات سعودی و دیگر کشورها صورت گرفته باشد، اما دستکم از آنچه در تصاویر و بیانیه‌های مطبوعاتی بر می‌آید، نمی‌توان بن‌سلمان را برنده اجلاس آرژانتین دانست.
این نشست نشان داد که هنوز سایه سنگین قتل خاشقجی بر محمد بن سلمان سنگینی می‌کند. سایه‌ای که بر روابط سعودی با متحدین کلاسیکش هم اثر گذاشته است. در عین حال پوتین چراغ سبز مهمی به ولیعهد نشان داد که می‌تواند در آینده معادلات سیاست خارجی ریاض در دستور کار قرار بگیرد. بن سلمان احتمالا با تاکید بر اهرم روسی تلاش خواهد کرد واشنگتن را از نزدیکی به مسکو نگران سازد. هرچند در اثرگذاری چنین راهبردی تردیدهایی هم وجود دارد. تردیدهایی که می‌تواند با نحوه حل و فصل پرونده‌های داخلی دونالد ترامپ با دستگاه حاکمه آمریکا ارتباط داشته باشد.
با این‌همه بن سلمان می‌تواند امیدوار باشد که توانسته از این مرحله سخت گذر کند، هرچند که آینده پیش‌رو با تردیدهای بسیاری رو‌به‌رو است. تردیدها از برنامه‌هایی که رجب طیب اردوغان با انتشار جزئیات پرونده خاشقجی برایش در نظر گرفته از یکسو و از سوی دیگر، فشارهایی که دستگاه حاکمه آمریکا به ویژه در مجلس نمایندگان و سنا بر جاه‌طلبی‌هایی محمد بن سلمان وارد خواهند ساخت.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر