از زمانی که ترامپ از برجام خارج شد و حسن روحانی  جلوی دوربین آمد و شرط ماندن ایران در برجام را ایجاد روندی برای بهره برداری ایران از مزایای برجام، اعلام کرد، شش ماه میگذرد. اروپایی ها و ایران در این مدت جلسات کارشناسی بسیاری داشته و به واقع تلاش کردند سازوکاری برای ایجاد مبادلات بانکی مستقل از امریکا ایجاد کنند. سازوکاری که حالا از آن با نام SPV یاد می شود. این ساز و کار باید بتواند روندی ایجاد کند که ایران در مهمترین موضوعی که با آن درگیر است، یعنی فروش نفت و برگشت پول آن مانعی پیش روی خود نداشته باشد. این سازوکار باید کمک کند ایران با اروپایی ها و همچنین مشتریهای نفتی اش مبادلات خود را به آسانی انجام دهد و بدون دخالت امریکا تحریمهای آن را پشت سر بگذارد. اما سوالی که حالا مطرح است این است که چرا این سازوکار در شش ماه گذشته به سرانجام نرسیده و پس از بازگشت تحریمها، اروپایی ها هنوز به صدور بیانیه اکتفا می کنند. در این باره یاسر نورعلی وند کارشناس مسائل اروپا در گفت و گو با خبرآنلاین می گوید: برخی چالشها باعث به تاخیر افتادن سازوکار مالی اروپا برای ایران شده است. پاسخهای این کارشناس به سوالات خبرآنلاین را در ادامه می خوانید:  

پس از لوکزامبورگ، اتریش هم گفته حاضر نیست میزبان نهاد ساز و کار ویژه ارتباط تجاری با ایران باشد. این موضوع را باید به معنی نبود اراده کلی اروپا در این مورد دانست؟

خودداری اتریش و کشورهای مطرح شده از میزبانی سازوکار ویژه به معنی نبود اراده اروپا در زمینه حفظ برجام نیست بلکه به دو دلیل نخست ابهاماتی که این سازوکار دارد و تصویر روشنی از آنچه که قرار است تحت این سازوکار اتفاق بیفتد پیش روی این کشورها قرار نمی دهد. دوم اینکه نقیصه ای وجود دارد، آنهم اینکه این سازوکار ریسک تجاری را از بین نمیبرد.

آیا موضوع موانع آمریکا برای اروپاست؟ آیا می توان برجام را سرآغاز اختلاف این دو دانست؟ 

آمریکا دیگر منافع امنیتی اروپا را مثل سابق پوشش نمی دهد و اولویت‌های این دو در زمینه های مختلف مثل سابق منطبق بر هم نیست و با هم تفاوتهایی را داراست. به عنوان مثال امنیت منطقه غرب آسیا آنقدر که برای اروپا حایز اهمیت حیاتی است برای آمریکا نیست. این اختلاف در اولویت‌های امنیتی اگر چه از ابتدای قرن بیست و یکم نمایان شد و به تدریج گسترده تر شد اما در دوره ترامپ به اوج خودش رسیده است. اروپا در حال حاضر احساس میکند که آمریکا به ویژه در دوره ترامپ دیگر مثل گذشته امنیت اروپا را در معادلات استراتژیک خود لحاظ نمیکند و خودش باید به فکر تامین امنیت خودش باشد. جدیدترین نمونه هم به خروج ترامپ از پیمان ۱۹۸۷ با روسیه است. صحبتهای مکرون و مرکل در زمینه ارتش اروپایی و شورای امنیت اروپایی به سبب همین خلا امنیتی است که اروپا در نتیجه بی تفاوتی آمریکا احساس میکند. از این نظر مشاجرات ترامپ و مکرون را باید چهارچوب اختلافات کلی بین اروپا و آمریکا تحلیل کرد. مسئله ایران و برجام هم یکی از مصادیق اختلاف نظر است که اهمیت زیادی هم دارد.

باید منتظر ادامه این اختلافات تا پایان دوره ترامپ باشیم یا پس از ان هم احتمال تداوم آن وجود دارد؟

این اختلافات به ماهیت نظام بین الملل پس از جنگ سرد برمیگردد که عموما در دوره دموکرات‌ها به سبب قرابت فکری بیشتر با اروپا به کمترین میزان و در دوره جمهوری خواهان به بیشترین میزان خودش میرسد.  به عنوان مثال می بینیم که در دوره بوش هم در مورد جنگ عراق و هم در مورد پرونده هسته ای ایران با اروپا دچار اختلاف شد ولی در دوره اوباما این اختلافات کمرنگ شد و در مورد ایران همگرایی کم نظیری بین اروپا و امریکا شکل گرفت.  در حال حاضر در دوره ترامپ این اختلافات یکبار دیگر سر باز کرده است که شخصیت و دیدگاههای ضد جهانی و ضد بین المللی ترامپ آن رو به اوج رسانده است.

تحریم های امریکا بازگشت اما اروپا هنوز می گوید دارد سیستم وعده داده شده به ایران را تکمیل می کند. به نظر شما ایران بزودی به چنین سیستمی دسترسی پیدا خواهد کرد یا عملکرد اروپا در حد صدور بیانیه خواهد ماند؟

عملی نشدن سازوکار وعده داده شده اروپا در موعد مقرر یعنی پیش از اجرایی شدن تحریم های آمریکا به دلیل موانعی است که پیش روی عملی شدن این سازوکار قرار دارد. چالش هایی مثل اینکه تعداد شرکت ها،  بانک ها و کشورهایی که تمایل دارند در چهارچوب این سازوکار با ایران تجارت داشته باشند کم است و دوم اینکه هیچ کشوری حاضر نیست میزبانی آن را بپذیرد. با وجود این چالش ها بالاخره در روزها و ماههای آتی اجرای این سازوکار از سوی اروپا اعلام خواهد شد،  اما به یک دلیل روشن همانند "قانون مسدودساز" اثربخشی لازم را نخواهد داشت آن هم اینکه: هر راه حل و سازوکاری که از سوی اروپا برای نجات برجام ارایه میشود ممکن است از لحاظ فنی و حقوقی از لحاظ تئوری مشکلی برای اجرا نداشته باشد اما هیچکدام "ریسک تجارت با ایران" را برای شرکت‌ها و بانک ها پایین نمی آورد.

به نظرتان روند روابط ایران با کشورهای باقی مانده در برجام مخصوصا اروپایی ها در چه شرایطی هست؟ میتوان به زنده ماندن برجام امیدوار بود؟

در پاسخ به این سوال باید بگویم که تحریم های آمریکا بدون همکاری اروپا اثربخشی دوره قبل را نخواهد داشت. خود آمریکا یی ها هم در این مدت به این نتیجه رسیده اند از طریقی غیر از برجام باید به روابط ایران و اروپا آسیب بزنند بخاطر همین از طریق شیطنت ها و برنامه هایی مثل قضیه دانمارک و فرانسه سعی دارند رابطه ایران و اروپا را به هم بزنند و اروپا را با خود همراه کنند. از این نظر همکاری ایران و اروپا و واگرایی اروپا و آمریکا در قضیه برجام برای ایران تحت هر شرایطی یک فرصت محسوب می شود و از بار اثرات تحریمی می کاهد و خیلی بعید است که این دو در شرایطی که حفظ برجام در مقایسه با نبودش بیشتر منافعشان را تامین می‌کند وارد تنش و واگرایی شوند.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.