جبران خسارت ناشی از کاهش ارزش پول در قراردادهای پیمانکاری
یکی از راهکارهای پیشگیری از ضرر و زیان در بخشی از قراردادهای پیمانکاری، جبران کاهش ارزش پول در اثر تورّم و افزایش نامتعارف قیمت‌ها است. اما به دلیل عدم وجود بسترهای قراردادی و غیر متعارف بودن موضوع، آگاهی کافی جهت استفاده از روش مذکور وجود ندارد.
برای توضیح بیشتر این مبحث با مرتضی آمری نیا مشاور و مدرس در حوزه قراردادها و مدیریت دعاوی پروژه‌ها، به گفتگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
تورّم تا چه حدی درنحوه اجرای پروژه های عمرانی تأثیرگذار است ؟
اگر تورّم را افزایش نامتعارف قیمت ها در یک بازه زمانی مشخص بدانیم، بایستی گفت که این اتفاق در صنعت ساخت و ساز، علی الخصوص در پروژه‌هایی که اجرای آنها بصورت غیر معمول طولانی تر از مدت زمان پیش بینی شده در قرارداد می شود، تأثیرات بسزائی در افزایش هزینه‌های اجرای پروژه بوجود می‌آورد و این می تواند دلیلی بر پیدایش ادعاها شود. متأسفانه با شروع ادعاها، روابط بین کارفرما و پیمانکار متزلزل شده و ممکن است به شکست پروژه بیانجامد.
دلیل طولانی شدن قراردادهای پیمانکاری چیست و چگونه می توان ازآن جلوگیری کرد ؟
عوامل متعددی وجود دارند که باعث این اتفاق می شود. به عنوان مثال عدم وجود قرارداد خوب، مدیریت غیر حرفه ای پروژه، مشکلات تأمین اعتبار و غیره. اما یکی از اصلی ترین چالش ها در این زمینه تأخیر در انجام تعهدات مالی قرارداد از جانب کارفرماست. زمانی که تعهدات مالی در زمان مناسب انجام نمی پذیرد، کمبود نقدینگی در پروژه، موجب بروز اختلال در روند اجرای کار خواهد شد. در این صورت سرعت انجام عملیات اجرایی کاهش، مدت زمان اجرای پروژه طولانی و پیرو آن عواملی چون افزایش نامتعارف قیمت ها، پیمانکار را با موقعیتی جز آنچه که در زمان مناقصه پیشبینی کرده بود، مواجه می‌کند. موقعیتی که در آن، انتظارات مالی پیمانکار برآورده نمی شود، اما با وجود یک قرارداد خوب و مدیریت صحیح، حرفه‌ای و عادلانه، تا حدود زیادی می توان از طولانی شدن نامتعارف قرارداد و بروز بالاسری های اضافی کاست.
قرارداد خوب چیست و چه خصوصیاتی دارد؟
قرارداد خوب، قراردادی خواهد بود که تا حد امکان انواع ریسک های اجرای پروژه را پیش بینی کرده باشد. همچنین محدوده تغییرات و تعهدات طرفین قرارداد در آن به درستی منعکس و مرزبندی شوند و البته روش‌های حل و فصل تناقضات و اختلافات با درج اولویّت ها، مدنظر قرارگیرد.
چگونه می توان قراردادی را به صورت صحیح،حرفه ای و عادلانه مدیریت کرد؟
پروژه ای موفق نخواهد بود مگر به همّت طرفین قرارداد و اینکه دو طرف نهایت تلاش خود را جهت انجام تعهدات قراردادی انجام دهند. اما بایستی این واقعیّت را قبول کرد که حتّی باوجود قراردادی خوب و جامع، بدلیل پیچیده بودن محیط انجام فعالیّت‌های ساخت و ساز و مدت دار بودن آنها، تا حدود زیادی مؤلفه‌های غیر قابل پیش بینی وجود دارند. به عبارتی قرارداد خوب شرط کافی برای انجام موفق پروژه نیست؛ زیرا گاهی اوقات شرایط به گونه ای است که پروژه خارج از پیشبینی های قراردادی، در موقعیتی قرار می گیرد که بدون حمایت کارفرما موجب تحمیل خسارت و ضررو زیان به پیمانکار شده که نتیجه ای جز به هدر رفتن وقت و هزینه ها ندارد. در این حالت، قطعاً نگاهی تک بعدی به تعاریف و روابط مندرج در قرارداد، بدون در نظر گرفتن مبانی حقوق پیمان و الزامات قانونی اداره قـــراردادها، منتج به مهندسی و مدیریت صحیح و حرفه ای قرارداد نخواهد بود. زمانی که هدف انجام موفق پروژه است، حتی با وجود اینکه در متن قرارداد پیشبینی های لازم جهت جبران برخی از انواع خسارات انجام نشده باشد، با کمک گرفتن از سرمایه های حقوقی موجود مانند قوانین بالادستی، رویه های حقوقی و منابع غنی در فقه و تلفیق آنها با روابط فنی قرارداد، می توان در جهت جبران بخشی از خسارات وارده به پیمانکار اقدام کرد.
آیا جبران کاهش ارزش پول در اثر تورّم از طریق مدیریت حقوقی قراردادها امکان پذیر است ؟
بله. در نگاه اول شاید موضوع جبران اینگونه خسارت ها، از مصادیق معاملات ربوی باشد که مطابق با شرع و قوانین اسلامی حرام و ممنوع است. اما با تدقیق در ماهیّت مسئله و بهره گیری از منابع حقوقی و فقهی، نتیجه می گیریم که امکان قانونی برای جبران اینگونه خسارتها، کاملا ْمحیّا می باشد.
باید به این نکته اشاره کنم که مقاله‌ای با تشریح جزئیات و روش های اجرایی مربوط به جبران کاهش ارزش پول در اثر تورّم و افزایش نامتعارف قیمت ها تدوین کرده‌ام که به کنفرانس ملی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری پایدار ایران ارایه شده و متن کامل آن پس از برگزاری کنفرانس و نمایه سازی، در وبسایت اصول مدیریت ادعا به آدرس www.claimlaws.ir منتشر خواهد شد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر