حلقه های مفقوده مدیریت بحران در ایران
چرخه مدیریت بحران "پیشگیری، آمادگی، مقابله، بازسازی و بازتوانی" را شامل می‌شود. چرخه‌ای که غفلت در هر کدام از بخش‌ها می‌تواند ناهماهنگی‌هایی را در مراحل دیگر ایجاد کند؛ چرخه‌ای که در ماه‌های اخیر، به دلیل رخدادن اتفاق‌هایی مانند زلزله کرمانشاه، کرمان و تهران، بهتر می‌توان آن را ارزیابی کرد و دید که مهمترین چالش‌های و مشکلات در مدیریت بحران در کشور چیست.
لایحه مدیریت بحران ۳۰ ماه است که در کمیسیون‌های مجلس می‌چرخد و ما در بی‌قانونی کار می‌کنیم.
یکی از مواردی که در این چرخه قابل توجه است، میزان هماهنگی دستگاه‌های مسئول و متولی بحران است. موضوعی که محمد جمالی نوبندگانی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون امنیت ملی مجلس درباره آن می‌گوید: مدیریت بحران از منظر هماهنگی با چالش‌هایی روبرو است. وی یکی از چالش‌ها را عدم آشنایی سازمان‌های دخیل در حوزه مدیریت بحران با عملکردهای تیمی می‌داند. او می‌گوید که "عملکردها به صورت جزیره‌ای" رخ می‌دهد و چون در سال‌های اخیر در حوزه مدیریت بحران برنامه‌ریزی مدونی وجود نداشته بسیاری از افراد از روی احساس مسئولیت فردی وارد عملکرد مدیریت بحران می‌شوند.
فاطمه صالح، معاون پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان مدیریت بحران تهران نیز بر ضرورت هماهنگی میان دستگاه‌های درگیر مدیریت بحران تاکید دارد و می گوید: موضوع و اقدامات مدیریت بحران مانند ظرفی است که هر کدام از سازمان‌های مربوط وظایف و مسئولیت‌های خود را به عنوان بخشی از عملکرد بحران باید انجام بدهند.
حمیدرضا خانکه، قائم مقام سازمان اورژانس کشور به مشکلات ساختاری را از مسائل حوزه مدیریت بحران می‌داند و می‌گوید: متاسفانه ساختارهای مدیریت بحران در کشور ما از ساختارهای با ثباتی برخوردار نیستند و سیاست‌های دراز مدتی در این حوزه وضع نمی‌شود." این در حالی است که به گفته او آنچه "باعث کاهش نیاز به پاسخ‌دهی به بحران می‌شود، توسعه زیرساخت‌های بحران است."
بخشی از این تداخل‌ها و مشکلات مربوط به مدیریت بحران را شاید بتوان ناشی از بلاتکلیفی قانونی این سازمان دانست. موضوعی که با انتقاد اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور هم همراه بود و در این رابطه می گوید: لایحه مدیریت بحران ۳۰ ماه است که در کمیسیون‌های مجلس می‌چرخد و ما در بی‌قانونی کار می‌کنیم. پیشگیری اساس کار ما است، نمی‌توان از سازمان انتظار داشت و از طرف دیگر امکانات ندهیم و مشکلات را حل نکنیم.
باید نقشه خطر تهیه شود تا بر اساس آن بتوان تمام بخش‌های کشور را به همراه درصد وقوع مخاطرات و آسیب‌پذیری مناطق در مدیریت بحران کشور را مد نظر قرار داد.
لایحه‌ای که البته نه تنها انتقاد رئیس سازمان مدیریت بحران مبنی بر بلاتکلیفی را به همراه دارد، بلکه مفاد آن نیز نگرانی‌های برخی از کارشناسان مدیریت بحران را بر انگیخته است چون معتقدند این لایحه ایرادهای اساسی دارد. عباس استاد تقی‌زاده،استاد دانشگاه و کارشناس مدیریت بحران یکی از افرادی است که اعتقاد دارد "این لایحه پاسخگوی بحران‌های کشور نیست."
از سوی دیگر یکی دیگر از چالش‌های مدیریت بحران شناخت مخاطرات و میزان آسیب‌پذیری هر منطقه است که قائم مقام سازمان اورژانس کشور در این راستا "تهیه نقشه خطر کشور" را پیشنهاد می‌کند و معتقد است: باید نقشه خطر تهیه شود تا بر اساس آن بتوان تمام بخش‌های کشور را به همراه درصد وقوع مخاطرات و آسیب‌پذیری مناطق در مدیریت بحران کشور را مد نظر قرار داد.
توجه به پیشگیری یکی از ارکان مدیریت بحران است و هر چه میزان توجه به پیشگیری بیشتر باشد و برای آن برنامه‌ریزی شود از هزینه پاسخ کاسته می‌شود اما به نظر می‌رسد به این بخش از چرخه مدیریت بحران توجه مناسبی نمی‌شود و به اعتقاد فاطمه صالح،معاون پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان مدیریت بحران تهران "متاسفانه در کشور ایران موضوع پیشگیری را به عنوان هزینه تعبیر می کنند."
فاطمه صالح معتقد است که "رفتار تک تک مردم در افزایش یا کاهش اثرات بحران تاثیر دارد" اما این در حالی است که به گفته او "در بسیاری از مواقع مردم ایران درک مشترکی از خطر و بحران" ندارند و این در حالی است که مدیریت بحران زنجیره‌ای به هم پیوسته است که رفتارهای فردی تک تک مردم درافزایش یا کاهش اثرات بحران در منطقه تاثیر بسزایی دارد.
رفتارهایی که البته به نظر می‌رسد با آموزش تغییر می کنند. آموزشی که مسئولیت آن هم با نهادهایی همچون هلال احمر است و برنامه‌هایی آموزشی هم برگزار می شود اما سئوال اینجا است که چرا این آموزش‌ها نمی‌توانند منجر به تغییر نگرش شوند و چرا میزان آمادگی خانوار ایرانی برابر زلزله حدود ۱۰ درصد است. ضعف‌های آموزشی را می‌توان در جاهایی مانند زلزله تهران دید که خود زلزله خسارتی به بار نیاورده اما به دلیل ترس از آن و هنگام فرار افراد زیادی مصدوم می‌شوند و ترافیک تهران قفل شد و در مقابل جایگاه‌های پمپ بنزین صف‌های طولانی تشکیل شد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر