امتناع کلمبیا از چپ‌گرایی - ۷ دی ۹۴

دو مساله موجب شد برنامه بیشتر از سه سال طول بکشد. اولین مساله پیشنهاد پاسترانا درباره روند صلح و مذاکره با شورشیان فارک و ELN بود، پاسترانا معتقد بود که روند مذاکرات ممکن است در طول چند دوره ریاست جمهوری طول بکشد، اما امیدوار بود بتواند شالوده مذاکرات را پایه‌گذاری کند.

دومین مساله درباره استراتژی ضد مواد مخدر بود، تنها بخش روشن برنامه، رهیافت آن مبنی‌بر کاهش تولید کوکائین به نصف تا پایان سال ۲۰۰۵ بود، گرچه ارزیابی‌ها نشان می‌دهد تا پایان سال ۲۰۰۴ هدف مذکور محقق نشده بود. در آغاز سال ۲۰۰۲ جامعه بین‌المللی کمی بیشتر از ۲ میلیارد دلار را متعهد شد و ایالات‌متحده در ۷/ ۱ میلیارد دلار مشارکت کرد، چیزی حدود ۸۰ درصد را به مبارزه با موادمخدر اختصاص داد و ۲۰ درصد را برای تقویت دموکراسی و نهادسازی به‌ویژه حول حقوق بشر هزینه کرد. بقیه مشارکت کنندگان کانادا، ژاپن و کشورهای مختلف اروپایی بودند. سپس پاسترانا درگیر مذاکره با شورشیان شد. مذاکرات به دلیل اینکه شورشیان خواهان کسب قدرت سیاسی بودند، متوقف شد. البته شکست مذاکرات از قبل هم سابقه داشته است. برنامه کلمبیا حمایت‌های وسیع جاسوسی، نوسازی آموزش ارتش برای مقابله با شورشیان و گروه‌های شبه‌نظامی را برای کلمبیا به همراه داشت. اماارزیابی‌ها از نتایج برنامه کلمبیا متفاوت است.

به‌طور مثال گزارش استراتژی کنترل ملی موادمخدر در ۲۰۰۵ بر کاهش هروئین و کوکائین تاکید دارد گرچه گفته می‌شود کوکائین کماکان در نقاط دوردست و پنهان کلمبیا کشت می‌شود. در آوریل ۲۰۰۶ اداره سیاستگذاری ملی مواد مخدر کاخ سفید (ONDCP) اعلام کرد که تصاویر ماهواره‌ای از گسترش ۳۹هزار هکتار از زمین‌ها به کشت کوکائین حکایت دارد، اما این موضوع از سوی دولت کلمبیا رد شد. گرچه کشاورزان کوکا را در نقاطی دوردست و در مزارع کوچک‌تر کشت می‌کنند. کاندولیزا رایس، وزیر خارجه وقت آمریکا در ملاقات آوریل ۲۰۰۵ از کلمبیا نتیجه برنامه را مطلوب ارزیابی و اعلام کرد: ایالات‌متحده کمک‌ها را ادامه خواهد داد. تمام گزارش‌های رسمی، برنامه را در حال پیشرفت اعلام کردند. البته بین ۷۰ تا ۸۰ درصد برنامه کلمبیا صرف مبارزه با مواد مخدر و تروریسم شده است و بین ۲۰ تا ۳۰ درصد نیز به موضوعات نرم مانند تقویت دموکراسی، نهادسازی، جایگزین توسعه، کمک به پناهندگان و بهبود حقوق بشر پرداخته شده است.

برنامه کلمبیا توسط سانتوس درسال ۲۰۱۰ تجدیدنظر شد تا به بخش‌های توسعه منطقه‌ای، کاهش فقرروستایی و توجه به بومیان و گروه‌های داوطلب بیشتر پرداخته شود. وزارت خارجه ایالات‌متحده در ارزیابی ۲۰۱۱ خود از بهبود در کلیه زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خبر می‌دهد و در عین حال به کاهش ۹۲درصدی آدم ربایی، ۴۵درصدی قتل و ۷۱درصدی حملات تروریستی اشاره می‌کند. طبق برآوردها تولید کوکائین از۷۰۰تن ۲۰۰۱ به ۲۷۰ تن در ۲۰۰۹ و با کاهش ۶۱ درصدی همراه بوده است. این گزارش اذعان می‌کند اما چالش‌های اساسی همچنان باقی مانده است.


مشکلات برنامه کلمبیا

دو کشور ایالات‌متحده و کلمبیا نسبت به اجرای برنامه خوشبین بوده و اجرای آن را برای منطقه مثبت ارزیابی کردند. اما انتقادهایی نیز از سوی نیروهای داخلی و همسایگان نسبت به برنامه صورت گرفته است. در داخل کلمبیا تحلیلگران انتقادات جدی نسبت به این برنامه دارند:

1- ایالات‌متحده آمریکا در بررسی و تجزیه و تحلیل مشکلات کلمبیا به عدم توسعه چند دهه‌ای این کشور بی‌توجهی کرده و تنها به رهیافت فشار نظامی و سیاسی برای حل مشکلات متمرکز بوده است، بنابراین سایر ساختارهای پایه‌ای توسعه در این امر مغفول مانده است. برای حل و فصل مشکلات داخلی یک کشور نیاز به رهیافت تلفیقی و چندجانبه از تمام مباحث مربوط به توسعه در زمینه فرهنگ، اقتصاد و اجتماع است در حالی که رهیافت و نگرش ایالات‌متحده یکجانبه و تنها در حوزه نظامی و پلیسی متمرکز بوده است. به عبارت دیگر ایالات‌متحده، جامعه بین‌المللی، اروپا و حتی خود کلمبیا به مسائل نرم (Soft) توجهی نداشته و تنها مسائل سخت (Hard) را در حوزه نظامی مورد توجه قرارداده‌اند.

به‌رغم تقاضای مکرر کلمبیا، ایالات‌متحده و اروپا مشارکت جدی در هر دو حوزه نرم و سخت نداشته‌اند، زیرا منافعی برای خود در این حوزه متصور نیستند، تنها منافع اروپا فروش کالاها و امور تجاری است و در سایر حوزه‌ها علاقه‌مندی خاصی به منطقه ندارند. نخبگان داخلی کلمبیا به اجماعی در زمینه تقویت امور کشور نرسیده‌اند و عدم تمایل مذکور آسیب جدی بر روند امور وارد خواهد آورد، زیرا بنا بر تفسیرهای مختلف طیف وسیعی در داخل کشت کوکا را به‌عنوان کالایی کشاورزی تصور می‌کنند و تقاضای جهانی یا تقاضای بازار ایالات‌متحده را در بروز این مساله مقصر می‌دانند.

هادی اعلمی فریمان
پژوهشگرآمریکای جنوبی