جنگ منصور و یعقوب افغان‌ها

گروه جهان: پس از اعلام رسمی مرگ ملاعمر، دو سال پس از درگذشت او، بحران رهبری در طالبان ممکن است سرنوشت این گروه را به گونه‌ای دیگر رقم زند. مساله اصلی پس از ملاعمر این نیست که رهبر بعدی این گروه کیست بلکه پرسش اصلی این است که آیا آن فرد از حمایت کافی در سلسله مراتب طالبان برخوردار است تا مانع تفرقه و شکاف در این گروه شود یا خیر.

این مساله از آن جهت اهمیت دارد که طالبان هم اکنون با چند چالش در افغانستان مواجه است؛ یکی حضور داعش و دیگری برگزاری مذاکرات صلح با دولت افغانستان. به گزارش نیویورک‌تایمز، اگرچه هم اکنون «ملا اختر محمد منصور»، معاون ملاعمر، رهبری موقت این گروه را از کویته- در پاکستان- در دست دارد و طی یک سال گذشته و در دوره رهبری او بود که طالبان توانست پیشروی‌هایی در افغانستان به دست آورد اما حقیقت این است که رهبری او اکنون مورد پذیرش و تایید مسوولان اطلاعاتی و نظامی پاکستان است.

نیویورک‌تایمز می‌افزاید: «طی مصاحبه‌هایی که با برخی رهبران طالبان در افغانستان و برخی رده‌های رهبری در پاکستان داشتیم، مساله مهم در نزد تمام رهبران این گروه در این دو کشور این است که چه کسی می‌تواند رهبری طالبان را در دست بگیرد. این مساله هنوز حل نشده است.» یکی از رهبران طالبان می‌گوید مساله رهبری در «شورای کویته» که طی روزهای آینده برگزار می‌شود،مورد حل و فصل قرار خواهد گرفت.

این گزارش می‌افزاید؛ اعلام مرگ دیرهنگام ملاعمر باعث شده که برخی از اعضای طالبان رویکردهای سخت تری در مورد رهبری در پیش بگیرند، برخی به داعش اعلام وفاداری کرده، برخی راه خود را از طالبان جدا کرده و به نوعی از آن بریده‌اند. با این حال، ملا اختر برای اثبات رهبری خود با موانعی روبه‌رو است. یکی از این موانع، «یعقوب» فرزند ملاعمر است که در دهه ۲۰ عمر خود زندگی می‌کند و به گزارش نیویورک‌تایمز، دارای حمایت فراوان در میان این گروه است. هر یک از این دو چهره دارای نقطه قوتی است: ملا اختر مورد حمایت سیستم اطلاعاتی- نظامی پاکستان است و یعقوب مورد حمایت ملا عبدالقیوم ذاکر، یکی از فرماندهان نظامی برجسته طالبان است. این گزارش می‌افزاید: یعقوب و ملا اختر رقبای یکدیگرند و یکی از اعضای شورای کویته می‌گوید: اختلاف آنها در مورد نحوه مذاکرات صلح تشدید شده است.

اکنون مذاکرات صلح طالبان با دولت به حالت تعلیق در آمده است؛ چرا که هنوز استراتژی و رهبر این گروه مشخص نیست. یک عضو شورای کویته می‌گوید: «اختلافات ایدئولوژیک میان این دو نفر وجود دارد. ملا ذاکر که مدافع ملا یعقوب است، مخالف مذاکره است اما ملا اختر از سوی دولت پاکستان تحت فشار است تا به مذاکره بپردازد.» یک مقام افغان به شرط فاش نشدن نام می‌گوید: «ملا یعقوب طی ماه‌های اخیر بسیار فعال شده است. او به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سفر کرده تا با تاجران و اعضای در تبعید طالبان دیدار کند.» با این حال، این عضو شورای کویته می‌گوید: «در سلسله مراتب رهبری طالبان، ملا اختر جایگاه بهتری دارد.

آنها می‌گویند اخترخوب است و ملاعمر به او اعتماد داشت.» تحلیلگران معتقدند که ملا یعقوب فقط به واسطه فرزندی ملاعمر به دنبال رهبری است در حالی که منصور به لحاظ سن و سال، سابقه و صبغه کاریزماتیک که طی یک سال اخیر طالبان را رهبری کرده، از جایگاه بالاتری نسبت به فرزند ملا عمر برخوردار است. یحیی غانم، روزنامه نگار افغان که سال‌ها مسائل طالبان را رصد کرده است، در مصاحبه با الجزیره می‌گوید: «اختر چهره کلیدی در طالبان است. او پیش از حمله آمریکایی‌ها استاندار قندهار بود. در دوران طالبان هم وزیر هوانوردی بود.

او عملیات‌های اطلاعاتی مهمی را رهبری کرده؛ عملیات‌هایی بسیار مهم که در آن سیستم‌های اطلاعاتی غربی شکست خوردند.» غانم می‌گوید تجربه اطلاعاتی او در قندهار و نزدیکی او به ملاعمر شانس او را از فرزند بیست و چند ساله ملا بیشتر می‌کند. با این حال، خواه ناخواه یکی از تبعات اجتناب‌ناپذیر مرگ او شکافی است که در طالبان پدید خواهد آمد. حضور ملاعمر همچون چسبی عمل می‌کرد که نیروها را به یکدیگر متصل می‌کرد. حضور او مانع رشد نیروهای کاریزماتیک دیگر شده بود و مرگ او باعث آزاد شدن آنها شد. وقتی این چسب از هم گسست، نیروها از یکدیگر جدا شده و همچون براده‌های آهن یا به گروه‌های دیگر می‌چسبند یا این جدا شدگان خود مبادرت به تشکیل نیروهایی دیگر خواهند کرد.