اهتزاز پرچم آمریکا در سرزمین کاستروها

گروه جهان: یکی از پرونده‌های بازمانده از دوران جنگ جهانی دوم به پایان خود رسید. شاید صبح دوشنبه مورخ ۲۰ جولای ۲۰۱۵ به‌عنوان تحولی بزرگ در کتاب‌های تاریخ ثبت شود؛ روزی که واشنگتن و هاوانا پس از بیش از ۵۰ سال قطع رابطه سرانجام به درکی مشترک رسیدند و قرار شد در ماه اوت سفارتخانه‌های خود را در خاک یکدیگر بازگشایی کنند. به گزارش رویترز، برونو رودریگز پاریلا، وزیر خارجه کوبا، پس از ۵۴ سال در ساعت ۱۰:۳۰ صبح دیروز (دوشنبه) پرچم کشورش را در خاک آمریکا به اهتزاز در آورد.


سی‌ان‌ان می‌نویسد بازگشایی سفارت دو کشور اولین بار بعد از سال 1961 است که به زودی صورت خواهد گرفت. در مقابل، مقام‌های آمریکایی در کوبا هم همه چیز را برای اهتزاز پرچم کشورشان آماده کرده و منتظر سفر جان کری به این کشور هستند. به گزارش رویترز، وزارت خارجه آمریکا می‌گوید: «پرچم سفارت آمریکا تا زمان دیدار کری از این کشور به اهتزاز در نخواهد آمد. این دیدار ماه آینده صورت خواهد گرفت.»


به گزارش سی‌ان‌ان، این اولین سفر یک مقام رسمی و عالی رتبه آمریکایی از انقلاب ۱۹۵۹ کوبا به این کشور است. این گزارش می‌افزاید: «احتمالا مراسم بازگشایی در ماه اوت برگزار خواهد شد.» رویترز می‌نویسد این اقدام نمادین با نشستی در محل وزارت خارجه آمریکا و میان وزرای خارجه دو کشور همراه خواهد بود؛ این همچنین اولین دیدار وزرای خارجه دو کشور پس از انقلاب ۱۹۵۹ کوبا خواهد بود. مقام‌های آمریکایی می‌گویند از صبح دوشنبه (دیروز) مقام‌های کوبایی برخی اقدامات امنیتی را که سال‌ها پیرامون سفارت آمریکا برقرار بود برخواهند داشت و دیگر نام کوبایی‌هایی که وارد سفارت می‌شوند را ثبت و ضبط نخواهند کرد. بخش‌های حافظ منافع دو کشور به‌عنوان کاردار مسوولیت امور سفارت را به دست خواهند گرفت تا سفرای دو کشور معرفی شوند.


به گزارش سی‌ان‌ان، وقتی دیپلمات‌های آمریکایی وارد سفارت قدیمی کشورشان در کوبا می‌شوند باید گرد و خاک سال‌ها قطع رابطه را از در و دیوار بزدایند؛ به همین ترتیب باید خاطرات تلخ نیم قرن گذشته را هم از ذهن بزدایند تا شهد شیرینی رابطه با مرور خاطرات گذشته تلخ نشود. با این حال، بعید به نظر می‌رسد که در گام اول شاهد حضور گسترده دیپلمات‌های آمریکایی در کوبای پسا کمونیسم باشیم. «ویکی هادلستون» که از سال 1999 تا 2002 مسوول بخش حافظ منافع آمریکا در کوبا بود، می‌گوید: «بسیاری از آمریکایی‌هایی که به کوبا می‌آمدند فکر می‌کردند هیچ رابطه‌ای وجود ندارد و فقط یک اتاق کوچک در سفارت سوییس هست. هر روز آنها از جلوی سفارت قدیمی عبور می‌کردند اما نمی‌دانستند اینجا سفارت است چرا که پرچمی بر فراز آن دیده نمی‌شد.»


سی‌ان‌ان می‌نویسد بخش حافظ منافع آمریکا با ۵۱ کارمند و ۳۰۰ پرسنل کوبایی بزرگترین دفتر دیپلماتیک در کوباست اما این دفتر به جای بهبود رابطه میان دو کشور، در عمل به‌عنوان نوری در مسیر تقابل دو کشور عمل می‌کرد. بر روی دیوارهای بیرونی سفارت آمریکا در کوبا تبلیغی بود از یک انقلابی که کلاه بر سر گذاشته و به عمو سامی که «هیس هیس» می‌کرد و در حال سیگار کشیدن بود می‌گفت: «آقای امپریالیست، ما ترسی از شما نداریم.» فیدل کاسترو این دفتر حافظ منافع را «لانه جاسوسان» معرفی می‌کرد و بارها تظاهراتی را در برابر سفارت آمریکا برگزار ‌کرد.


آغاز عصری جدید

رائول کاسترو، رئیس‌جمهور کوبا، هفته گذشته در گفت‌وگویی تلویزیونی به مردم کشور گفت: «عصر جدیدی در حال آغاز شدن است. با این حال، راهی دراز و سخت تا عادی‌سازی روابط در پیش داریم و باید برای مشکلاتی که سال‌ها روی هم انباشته شده راه‌حلی بیابیم.» روابط دو کشور در سال 1961 کاملا قطع شد چرا که فیدل کاسترو رسما دیپلمات‌های آمریکایی را تهدید به اخراج از کشور کرد. ایالات متحده نسبت به مصادره اموال این کشور و اعدام برخی مقام‌های رژیم باتیستا از سوی فیدل به شدت اعتراض کرد. در آن زمان دوایت آیزنهاور گفت: «حد و حدودی برای تحمل آمریکا وجود دارد. این حد به پایان خود رسیده است.»


از جمله مسائل سختی که در روابط دو کشور اثرگذار بود می‌توان به تهاجم نافرجام آمریکا به خلیج خوک‌ها، اعلام کاسترو مبنی بر اینکه انقلابش سوسیالیستی است، توطئه‌های مکرر سیا برای ترور فیدل و بحران موشکی کوبا اشاره کرد. در سال ۱۹۷۷ و در دوره‌ای کوتاه در زمان کارتر بود که دو کشور بخش حافظ منافع خود در خاک یکدیگر را به راه انداختند. به گزارش سی‌ان‌ان، این دفتر حافظ منافع به دشمنان جنگ سرد اجازه داد تا بدون داشتن روابطی رسمی تعاملات دیپلماتیک داشته باشند.


شمشیر داموکلس بر سر سفارت آمریکا

با این حال، پرسنل دیپلماتیکِ شاغل در این دفتر از خاطرات تلخ خود در سال‌های حضور در هاوانا می‌گویند. آنها می‌گویند سیستم اطلاعاتی کوبا تمام آمد و شد‌های سفارت را زیر نظر داشت و در مواردی به آزار و اذیت ما می‌پرداخت. «جیمز کاسون»، مسوول بخش حافظ منافع در سال‌های 2002 تا 2005، می‌گوید: «سیستم اطلاعاتی کوبا 3 تا 4 هزار نفر را مامور نظارت بر پرسنل ما کرده بود و سعی داشت پرسنل ما را به استخدام خود در آورد در غیر این صورت آنها را مورد آزار قرار می‌داد. آنها گاهی به خانه ما می‌ریختند و کارهایی انجام می‌دادند تا نشان دهند که همه چیز را زیر نظر دارند. در روزهای حضورم آنها می‌دانستند که ما عنکبوت‌ها را دوست نداریم، با این حال، رطیل گرد خانه و محل کار ما می‌گذاشتند.»


دیپلمات‌های کوبایی در آمریکا هم با همین وضعیت مواجه بودند. در واقع، آنچه کوبایی‌ها در خاک خودشان علیه دفتر دیپلماتیک آمریکا انجام می‌دادند بازخوردی متقابل در خاک آمریکا و علیه سفارت کوبا داشت. با وجود درگیری‌هایی که میان دو کشور جریان داشت و بعضا در صدر اخبار قرار می‌گرفت اما هاوانا- واشنگتن به‌صورت آرام همکاری‌هایی در زمینه قاچاق، مهاجران و حمایت از محیط زیست داشتند. «جان کالفیلد»، مسوول بخش حافظ منافع از سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ می‌گوید این همکاری‌های متقابل زمینه افزایش تعاملات و روابط دیپلماتیک را سبب شد. او می‌گوید: «این پیامی به کوبایی‌ها است که اگرچه روابط عادی نداریم اما روابط رسمی داریم.»


۲۰۱۵: سال حل‌وفصل پرونده‌های جهانی

به نظر می‌رسد سال 2015 در کتاب‌های رکورد گینس به‌عنوان سالی که برخی از پرونده‌های مهم بین‌المللی در آن حل‌وفصل شد به ثبت برسد. در این سال، پرونده هسته‌ای ایران، رابطه کوبا با آمریکا، توافق فارک با دولت کلمبیا، تصویب طرح صلح لیبی در سازمان ملل و ... یا حل‌وفصل شدند یا در مرحله حل‌وفصل نهایی قرار دارند. با این حال، آنچه در این میان مهم است تقارن اعلام بازگشایی سفارت با تصویب قطعنامه‌ای در شورای امنیت در مورد پرونده هسته‌ای ایران است. نیویورک‌تایمز، به نقل از برخی تحلیلگران این مساله را بی‌مناسبت ندانسته است. شاید مقام‌های آمریکایی می‌خواهند این پیام را به جهان ارسال کنند که دو پرونده مهم جهانی (مساله هسته‌ای ایران و رابطه با کوبا) در دوران اوباما و با توسل به دیپلماسی فعال به نتیجه رسید یا در شرف به نتیجه رسیدن است. نیویورک‌تایمز می‌افزاید: رویکرد دولت اوباما نشان می‌دهد گزینه دیپلماسی به مراتب اثرگذارتر از گزینه نظامی است.