عربستان هنوز به آموزه‌های عبدالوهاب وفادار است
بازسازی نیم میلیارد دلاری اقامتگاه شیخ
در درون یک مجتمع عظیم در حومه ریاض که مملو از پارک، رستوران و کافی شاپ است، صدها کارگر در حال بازسازی آن کاخ‌های کاهگلی و تبدیل آن به موزه هستند که روزگاری اقامتگاه خاندان سعود بود. در همان حوالی ساختمان جالبی وجود دارد که محل اقامتگاه شیخ بود. این پروژه در برهه‌ای حساس کلید خورده است. قیام‌های مردمی و جنگ‌های داخلی نظم منطقه‌ای را به هم ریخته است؛ کاهش قیمت نفت بر پیکر بودجه دولتی ضرباتی وارد آورده است؛ و بار دیگر این پادشاهی از سوی بسیاری متهم به ترویج شاخه‌ای از اسلام شده که بسیار شبیه به داعش است. توسعه شهر «درایه» پروژه‌ای است که از دوران سلمان آغاز شده است. او درصدد است تا اصالت و جذابیتی بیابد تا تاثیر و حاکمیت ملی خانواده سلطنت را بیش از پیش تقویت کند. به گفته پیمانکاری که نام خود را بیان نکرد، کل هزینه این مکان تاریخی حدود نیم میلیارد دلار تخمین زده شده و قرار است ظرف دو سال افتتاح شود. به گزارش نیویورک‌تایمز، آن پیمانکار به این دلیل از ذکر نام خود خودداری ورزید که هنوز بودجه لازم برای ساخت این مکان عمومی تهیه نشده است. مقام‌های سعودی امیدوارند این پروژه «شهروندان را به گذشته‌شان» پیوند دهد. آنها درصدد هستند تا «تفسیرهای اشتباهی را که از اندیشه‌های شیخ عبدالوهاب شده است، تلطیف کنند». نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «در حالی که وهابیت پیروانی در جهان دارد، اما بسیاری از مسلمانان از وهابیون بیزارند؛ چرا که آنها شیعیان و هر گروه غیرسنی دیگر- شامل مسیحیان و یهودیان و... - را کافر می‌دانند. بسیاری از مسلمانان بر این باورند که آبشخورهای فکری داعش و القاعده هم ریشه در دیار آل‌سعود دارد.» این گزارش می‌افزاید:«برخی دیگر بر این باورند که ترویج وهابیت از سوی عربستان در خارج از این کشور به مثابه سوخت ایدئولوژیک برای گروه‌هایی مانند القاعده و داعش است. سعودی‌ها اما این دیدگاه را نمی‌پذیرند.»
عبدالله الرکبان، از مقام‌های کمیسیون عالی برای توسعه ریاض و پروژه‌های آن سوی دریاها، می‌گوید: «برای سعودی‌هایی که در زمانه فعلی زندگی می‌کنند مهم است بدانند که دولت‌شان از کجا آمده و ریشه در کجا دارد؛ باید بدانند آن مکان حفظ شده و بر پایه تساهل، راستی، درستی و احترام بنا شده است». قرار است «بنیاد عبدالوهاب» به مرکز مطالعات بین‌المللی تبدیل شود. این نشان می‌دهد که عربستان هنوز به آموزه‌های شیخ وفادار است و هنوز در صدد پراکندن آن در دنیاست. با این حال، بسیاری از اندیشمندان معتقدند که در آموزه‌های عبدالوهاب نمی‌توان نشانی از تساهل یافت؛ همان تساهلی که رهبران سعودی از آن دم می‌زنند. دیوید کومینز، استاد تاریخ در دانشکده دیکینسون که کتابی هم در مورد وهابیت نوشته می‌گوید: «اگر کسی با آموزه‌های او در مورد یکتاپرستی موافق نباشد یا باید تغییر دین دهد یا باید بر او چیره شد.» به گزارش نیویورک‌تایمز، در قرن ۱۸ حس داشتن «ماموریت الهی» مزیتی به خاندان سعودی می‌داد که براساس آن بر نبردهای قبیله‌ای که عربستان را در خود فرو برده بود، غالب آمدند. برخی این ایدئولوژی را جذاب یافتند و رهبری سعودی‌ها را پذیرفتند. شیعیان حملات خشونت بار وهابیون به کربلا در سال‌های اول قرن ۱۹ را به یاد می‌آورند. پس از اینکه سعودی‌ها کنترل خود بر شهرهای مقدس مکه و مدینه را گسترش دادند امپراتوری عثمانی وارد میدان شد و اولین دولت سعودی را ساقط کرد و پایتخت آنها در «درایه» را تار و مار کرد. اعضای باقی مانده خاندان سعود به ریاض منتقل شدند همان جایی که ملک عبدالعزیز بن سعود- پدر سلمان، پادشاه فعلی- دولت مدرن سعودی را در سال ۱۹۳۲ پایه گذاشت. او با شیخ عبدالوهاب ائتلافی تشکیل داد که هنوز ادامه دارد.
برخی کارشناسان می‌گویند علاقه‌ای که خاندان سلطنت به «درایه» دارد؛ بیشتر سیاسی است تا اینکه مساله حفظ یک بنای تاریخی در میان باشد. آنها خاطر نشان می‌سازند که حکومت سعودی بسیاری دیگر از مکان‌ها و آثار تاریخی را فراموش کرده یا نابود کرده است. «عرفان علوی»، مدیر بنیاد تحقیقاتی میراث اسلامی، می‌گوید بسیاری از مقبره‌ها و مکان‌های تاریخی که از دوران صدر اسلام بازمانده بود، حتی بسیاری از مکان‌های تاریخی بازمانده از امپراتوری عثمانی در این کشور نابود شده است. حال چگونه خاندان سلطنت ادعای حفظ بناهای تاریخی دارد؟ «مداوی الراشد»، استاد مدعو در مدرسه اقتصادی لندن که صاحب کتابی در مورد تاریخ عربستان است، می‌گوید خاندان سلطنت می‌کوشد تا مشروعیت خود را با ایجاد چنین مراکزی تقویت کند. خاندان سعود اکنون با بزرگترین چالش موجودیتی از بدو تاسیس این کشور روبه‌رو بوده‌اند: داعش. اگرچه بهار عربی می‌رفت تا جوانه‌های دموکراسی در جهان عرب را بشکفد اما محصول این بهار داعش بود که اکنون بزرگترین تهدید برای بقای فرزندان سعودی است. الراشد می‌گوید: «خاندان سعودی نسبت به درایه بی‌نهایت حساس است؛ چراکه می‌خواهند بگویند شبه‌جزیره عربستان پیش از ما تاریخی نداشت و این ما بودیم که این خطه را دارای تاریخ کردیم.»
اکنون «درایه» به قلب تپنده خاندان سعود تبدیل شده است. بازدیدکنندگان همچنین خواهند توانست از منطقه قدیمی به نام «طُرَیف» هم بازدید کنند؛ منطقه‌ای که در سال ۲۰۱۰ در زمره میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. «ترکی الشطری»، عضو برجسته از خاندان مفتی‌ها در عربستان می‌گوید:«فرانسه بر انقلاب بنا شده، آمریکا بر اندیشه‌های پدران بنیانگذار شکل گرفته و عربستان سعودی هم بر ماموریت به اصطلاح‌الهی شیخ عبدالوهاب بنا شده است». نیویورک تایمز می‌نویسد:« آنها نمی‌خواهند بپذیرند که شیخ تساهل نداشت یا نمی‌خواهند از شباهت‌های او با داعش سخن به میان آورند.»
ارسال نظر