سقوط کامل رمادی

محمدحسین باقی: خلافت خودخوانده اسلامی اعلام کرد که کنترل کامل شهر رمادی در غرب عراق را به دست گرفته است. داعش این خبر را روز یکشنبه در بیانیه خود منتشر کرد. واشنگتن‌پست می‌نویسد کنترل این شهر از سوی داعش «بزرگ‌ترین شکست» برای ارتش عراق «از تابستان گذشته به این سو» است.

خلافت خودخوانده در بیانیه خود می‌گوید: «ده‌ها نفر از شهروندان» را اعدام کرده و تانک‌های بسیاری از ارتش عراق را به غنیمت گرفته است. رمادی مرکز استان الانبار در غرب عراق قرار گرفته است که عمدتا سنی‌نشین است. سی‌ان‌ان در گزارش خود می‌نویسد: «پیشروی داعش پس از آن رخ داد که این گروه مجموعه‌ای از خودروهای بمب‌گذاری شده را به هوا فرستاد و یورش خود را آغاز کرد.» این گزارش در ادامه به نقل از شهردار این شهر می‌گوید: خودروهای بمب‌گذاری شده داعش باعث شد نیروهای امنیتی و مبارزان قبایل از شرق این شهر دست به عقب‌نشینی بزنند. پیتر منصور، سرهنگ بازنشسته ارتش آمریکا می‌گوید: «این شکست بزرگ برای نیروهای عراقی و استراتژی آمریکا برای زمینگیر کردن داعش بود.» جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، با اشاره به اوضاع رمادی می‌گوید راه درازی در پیش داریم. او به سی‌ان‌ان می‌گوید: «آنچه در رمادی اتفاق افتاد برای ما غیرمنتظره نبود، اما یقینا باور دارم که روزهای آینده وضعیت برعکس خواهد شد.» احمد سلمانی عضو پارلمان که نماینده الانبار هم هست، می‌گوید: «رمادی اکنون به‌طور کامل در کنترل داعش است.»

تکرار تراژدی موصل در رمادی

سقوط رمادی و افتادن این شهر به دست داعش تراژدی تکرار سقوط موصل را به اذهان متبادر می‌کند. گزارش‌ها حاکی است که باز هم نیروهای امنیتی عراق سلاح‌های خود را بر زمین گذاشته و از پیش روی داعش گریختند. اگر تکریت از دست داعش آزاد شد، اما سقوط رمادی آزادسازی تکریت را به حاشیه برد. حیدرالعبادی نخست‌وزیر عراق که در قضیه آزادسازی تکریت خواستار محدود شدن فعالیت شبه‌نظامیان شیعی «حشد شعبی» شده بود، این بار دست یاری به سوی آنها دراز کرد. به گزارش خبرگزاری رویترز العبادی خواستار به‌کارگیری شبه‌نظامیان شیعی برای آزادسازی دوباره رمادی شد؛ در حالی که پیش‌تر اما و اگرهایی در این رابطه مطرح کرده بود. سی‌ان‌ان هم می‌نویسد: «او به شبه‌نظامیان حشد شعبی دستور داده که آمادگی لازم برای حمله به داعش در الانبار را کسب کنند.» العبادی می‌گوید: این نیروها در کنار نیروهای امنیتی عراق و داوطلبان سنی قبایل برای آزادسازی رمادی عازم این شهر خواهند شد. سناریویی تکراری که یکبار در موصل و بار دیگر در تکریت آزموده شده بود باز هم تکرار شد: نیروهای امنیتی با یورش نیروهای خلافت خودخوانده بار دیگر پست‌های خود را خالی کرده و فرار را بر قرار ترجیح دادند. خبرگزاری رویترز در ادامه گزارش خود می‌نویسد: «سقوط رمادی با وجود حملات جنگنده‌های آمریکایی یک پیروزی بزرگ برای داعش و یک شکست بزرگ برای ارتش عراق بود.» ظاهرا سخنگوی پنتاگون پس از اعلام سقوط رمادی تمایلی برای پذیرش این خبر نداشت. الیسا اسمیث، سخنگوی پنتاگون می‌گوید: «رمادی از تابستان گذشته مقاومت کرده است.» او می‌گوید از دست دادن این شهر به این معنا نیست که کل عملیات ارتش عراق به نفع داعش تمام شده باشد، اما پذیرفت که این مساله «حربه تبلیغی به دست داعش خواهد داد.» پیش‌تر اعلام شده بود که در فصل بهار قرار است ارتش عراق با پشتیبانی ائتلاف غرب دست به عملیات بهاری برای آزادسازی موصل بزند؛ اما با تحولات رمادی بعید به نظر می‌رسد که ارتش عراق بتواند برنامه خود برای موصل را از پیش ببرد. یکی از نیروهای امنیتی عراق که از پیشروی داعش گریخته بود به خبرگزاری رویترز می‌گوید: «نیروهای داعش در بلندگو فریاد می‌زدند که سلاح‌های خود را زمین بگذارید. در این صورت بخشش در انتظار شماست.» این افسر عراقی می‌افزاید: «بسیاری از نیروها از پیش روی داعش گریختند. ظاهرا هیبت داعش جلوتر از نیروهای این گروه به رمادی رسیده بود. نیروها ترجیح دادند فرار کنند تا به دست داعش نیفتند.»

عطال فهداوی، عضو شورای شهر استان الانبار، اوضاع رمادی را «سقوط کامل» توصیف می‌کند. او می‌گوید شهرهای اندکی در کنترل دولت مانده است. فهداوی ادامه می‌دهد: اهمیت الانبار به این دلیل است که هم مرز با عربستان، سوریه و اردن است. سرهنگ ناصر علوانی، یکی از افسران پلیس شهر رمادی، به واشنگتن‌پست می‌گوید: «فرار نظامیان باعث شد حدود ۶۰ خودروی زرهی به تصرف داعش در آید.» او می‌گوید: «بسیاری از این خودروها روز شنبه از سوی دولت عراق برای تقویت مواضع نیروهای خود اعزام شده بود که همگی به تصرف داعش در آمد.» علوانی می‌افزاید ۴۰۰ نفر از نیروهای پلیس تحت امر او به شرق عراق گریختند تا از دسترس داعش دور بمانند.

موج فرار غیرنظامیان

مُهَنَّد هَیمور، سخنگوی استاندار الانبار، تخمین می‌زند که ۵۰۰ غیرنظامی در حملات داعش جان خود را از دست داده‌اند. گزارش‌های دیگر می‌گوید داعش پس از تسلط بر رمادی ۵۰۰ نفر را اعدام کرد. هَیمور می‌گوید: داعش هر شهری را که می‌گیرد موج فرار از آن شهر آغاز می‌شود. اکنون وضعیت رمادی به‌گونه‌ای است که موج فرار غیرنظامیان از آنجا برای یافتن محلی امن برای اسکان شروع شده است. با این حال، سخنگوی استاندار الانبار می‌افزاید اگرچه داعش رمادی را در اختیار خود گرفته است اما درگیری‌های پراکنده‌ای علیه آنها در این شهر جریان دارد. کارشناسان می‌گویند: احتمال دارد تسلط کامل داعش بر شهر باعث شود که این گروه دست به پاک‌سازی خانه به خانه بزنند و کسانی را که مانده‌اند از دم تیغ بگذرانند. برخی احتمال می‌دهند «موج خون» در رمادی به راه افتد. ناظران می‌گویند داعش اکنون خشن‌تر از قبل عمل می‌کند. این گروه از شکستی که در تکریت متحمل شد عصبانی است. بنابراین، راه افتادن موج خون در رمادی احتمالی است که برخی از آن سخن می‌گویند.

پیامدهای سقوط رمادی

اگرچه برخی مقام‌های آمریکایی از جمله وزیر خارجه این کشور سقوط رمادی را دست کم گرفته و آن را کم‌ارزش جلوه می‌دهند؛ اما ژنرال بازنشسته ارتش آمریکا آنتونی شافر، همکار در مرکز تحقیقات سیاسی لندن‌ نظری بر خلاف کری دارد. او می‌گوید: وضعیت رمادی نشانه‌ای است مهم از اینکه باید نیروهایی را که در حال نبرد با داعش هستند، مورد پاک‌سازی قرار داد. او می‌گوید: «واحدهای نظامی که ما آموزش دادیم چیزی جز شرمندگی به بار نیاوردند. آنها سلاح را زمین گذاشته و از برابر داعش گریختند.» واقعیت این است که خشونت‌های داعش در عراق کار خود را کرد. این گروه با توسل به فضای مجازی، عکس‌ها و تصاویر خشونت‌های خود را برای رعب‌افکنی منتشر کرده و در نتیجه هیبت نیروهای «خلافت خودخوانده اسلامی» پیشاپیش آنها در حرکت است. در نتیجه، نیروهای ارتش عراق با این پیش زمینه حاضر به ایستادگی نیستند. به همین دلیل است که ژنرال شافر سخن از پاک‌سازی نیروهای ارتش عراق به میان می‌آورد. فیلیپ ماد، تحلیلگر ضدتروریسم در سی‌ان‌ان می‌گوید: سقوط رمادی بیش از آنکه ناشی از توان شبه‌نظامیان باشد نشانگر ناتوانی ارتش و نیروهای عراقی و گسل‌های مذهبی- قومی و تاریخی است که اکنون خود را در قالب فرار ارتش نشان می‌دهد. او می‌گوید: «مساله داعش نیست؛ بلکه توانایی ارتش عراق برای مواجهه با داعش است.» تبلیغات داعش اثر خود بر روحیه سربازان عراقی را بر جا گذاشته است.

مُهَنَّد هَیمور، سخنگوی استاندار الانبار اما نظر دیگری دارد. او می‌گوید: درست نیست تمام تقصیر را به گردن ارتش عراق بیندازیم و بگوییم آنها «ترسو» هستند یا از برابر داعش می‌گریزند. هیمور می‌افزاید: «مساله این است که مبارزان داعش به خوبی آموزش دیده‌اند و دارای سلاح‌های سنگین بوده و به راحتی دست به حملات انتحاری می‌زنند.» واقعیتی که او قصد پذیرش آن را ندارد این است که نیروهای ارتش عراق از سوی نظامیان آمریکایی آموزش دیده و سلاح‌هایشان هم همگی آمریکایی است. تنها وجه ممیزه ارتش عراق و داعش در این است که اعضای داعش هیچ باکی برای عملیات انتحاری ندارند. او می‌گوید: «آنها به الانبار آمده‌اند تا بمیرند. متوقف کردن یک بولدوزر که مسلح شده و راننده اش یک فرد انتحاری است، دشوار است. برخورد با این مبارزان بی نهایت دشوار است.»