پایان ضیافت اوباما بدون توافق

گروه جهان: نشست یک روزه کمپ دیوید میان باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا و سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس (کویت، قطر، امارات، عمان، بحرین و عربستان سعودی) روز پنج‌شنبه پایان یافت. پس از امضای تفاهم‌نامه لوزان میان ایران و ۱+۵، ناله و فغان اعراب گوش فلک را کر کرد. رئیس‌جمهوری آمریکا اندکی بعد برای کاستن از نگرانی سران عرب و اطمینان دادن به آنها، سران کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس را به استراحتگاه ریاست جمهوری در مریلند (کمپ‌دیوید) دعوت کرد. گزارش‌ها حاکی است که فضای سردی بر این نشست حاکم بود. برخی حاکمان عرب نمایندگان خود را به این نشست اعزام کرده بودند تا نارضایتی خود از عملکرد آمریکا در تحولات منطقه‌ای را نشان دهند. «بی‌بی‌سی» در گزارشی می‌نویسد: «برخی تحلیلگران معتقدند اعزام رهبران جوان از سوی پادشاهان و حاکمان سالخورده عرب نشان از نگرانی و خشم اعراب از رفتارهای آمریکا دارد.»

غایب بزرگ و توهم توطئه

غایب بزرگ کمپ دیوید پادشاه عربستان بود؛ کسی که خود را رهبر اعراب می‌داند و برخی او را باعث و بانی نشست کمپ دیوید می‌پندارند. اگرچه عادل الجبیر، وزیر خارجه جدید عربستان، در سفارت ریاض در واشنگتن به خبرنگاران از تماس تلفنی اوباما-سلمان گفت و تاکید کرد که غیبت پادشاه هیچ ارتباطی به این نشست ندارد اما کارشناسان امور دیپلماسی معتقدند که غیبت پادشاه عربستان کافی است تا نارضایتی این کشور عربی از رئیس‌جمهور آمریکا و مذاکرات این کشور با ایران را به خوبی عیان سازد. «عبدالخالق عبدالله»، استاد علوم سیاسی در یک دانشگاه امارات می‌گوید: «گمان نمی‌کنم اعتماد زیادی به اوباما و وعده‌های او وجود داشته باشد. اعراب از مذاکره آمریکا با ایران نگرانند و این نگرانی را به هر شکلی بروز می‌دهند.»

این دیدگاه در میان برخی کارشناسان منطقه‌ای وجود دارد که اعراب به دلیل بحران‌های داخلی همواره به دنبال پیدا کردن «خطری» هستند که با توسل به آن بتوانند انسجام داخلی و منطقه‌ای خود را تقویت کنند. در واقع، آنها با توسل به تئوری توطئه دائما در این تصور به سر می‌برند که ایران همواره در حال تهدید آنها است. در عین حال، اعراب با توسل به پروژه « ایران هراسی» به هر اقدامی برای منزوی کردن ایران ادامه می‌دهند. «عبدالخالق عبدالله» به بی‌بی‌سی می‌گوید: «اعراب،ایران را نیرویی بی‌ثبات‌کننده می‌بینند. این دیدگاه همچنان باقی خواهد بود و در صورتی هم که تحریم‌ها رفع شود، اعراب بر دیدگاه خود نسبت به ایران پافشاری خواهند ورزید.»

اوباما را نمی‌بخشیم

«نگرانی اعراب از رفتارهای آمریکا» و خودسری برخی کشورهای عربی در تحولات منطقه‌ای ریشه در سال ۲۰۱۱ دارد؛آنگاه که بهار عربی آغاز شد. در آن زمان، کشورهای عربی همچون دومینو در حال فروپاشی بودند. عربستان به‌عنوان پیشروی اعراب در اولین گام وارد بحرین شد تا مانع فروپاشی آل خلیفه شود. از سوی دیگر، پادشاه فقید عربستان ۱۷ میلیارد دلار در قالب کمک‌های بلاعوض در میان مردم این کشور پخش کرد تا مانع تسری بهار عربی به این کشور شود. با وقوع درگیری‌های داخلی در سوریه ورق برگشت. در سال ۲۰۱۳ دولت اوباما اعلام کرد که خط قرمز ما در سوریه سلاح‌های شیمیایی است و در صورت کاربرد این سلاح‌ها حمله را آغاز می‌کنیم. اما اندکی بعد دولت اوباما از تصمیم خود برگشت و هیچ حمله‌ای صورت نگرفت. این باعث شد دولت عربستان نسبت به آمریکا بدبین‌تر شود و شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که اعراب کینه آمریکا را به دل گرفتند و اوباما را به دلیل «انفعال» در تحولات منطقه عربی «هرگز نبخشیدند.» «فرانک گاردنر»، خبرنگار بی‌بی‌سی در همین رابطه می‌گوید: «ملک سلمان هرگز اوباما را به دلیل لغو حمله به سوریه در سال ۲۰۱۳ نبخشیده است. این در حالی است که سلمان در آن زمان وزیر دفاع بود.» با این حال، مذاکرات هسته‌ای با ایران، پرونده سوریه، تحولات بهار عربی همگی در حافظه اعراب انباشته شده است؛ چراکه آنها انفعال - و دربرخی اوقات حمایت- آمریکا از این تحولات را دلیل بحرانی شدن اوضاع منطقه می‌دانند. الجزیره می‌نویسد: «در نشست روز پنج‌شنبه پرونده سوریه، بهار عربی و ایران بر فضای مذاکرات سنگینی می‌کرد. غیبت برخی از پادشاهان کشورهای عربی و در عوض اعزام جانشینان و نمایندگان جوان‌تر نشان می‌دهد که اعراب چندان دل خوشی از آمریکا ندارند. اعزام نمایندگان جوان احتمالا حامل این پیام است که تغییراتی در سیاست اعراب در راه است؛ تغییراتی از آن دست که در یمن شاهد آن بودیم.»

الجزیره در ادامه گزارش خود با اشاره به اینکه «غیبت پادشاه عربستان نشان از سرخوردگی اعراب از سیاست‌های کاخ سفید دارد» می‌نویسد: «کاخ سفید اعلام کرده است که این رفتارها باعث شد این نشست به رویدادی سمبلیک تبدیل شود.» چنین است که برخی کارشناسان عرب نشست کمپ دیوید را «شکست خورده» توصیف کرده و می‌گویند: «رئیس‌جمهوری آمریکا در نشست کمپ دیوید هیچ تلاشی برای رفع نگرانی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس نسبت به امضای توافق هسته‌ای با ایران نکرد. اوباما در این نشست فقط از پایبندی خود به تامین امنیت اعراب سخن گفت.» الجزیره به نقل از این کارشناسان می‌نویسد: «نشست کمپ دیوید نتیجه مطلوبی برای سران و نمایندگان کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس نداشت. اینها رفته بودند که از ضعف خود به آمریکا شکایت کنند.»

ناتوی عربی

به نظر می‌رسد اعراب با بهره‌گیری از پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به دنبال تشکیل یک ناتوی عربی هستند؛ اما تشکیل چنین نیرویی با اما و اگرهایی مواجه است. اعراب امیدوارند با روابطی که با غرب دارند بتوانند رضایت آمریکا و کشورهای بانفوذ غربی را به دست آورند؛ اما برای تشکیل ناتوی عربی راه درازی در پیش دارند. «بن رودز»، معاون مشاور امنیت ملی آمریکا، به الجزیره می‌گوید: «آمریکا به دفاع از کشورهای عربی پایبند است؛ اما پیمانی رسمی تا آینده‌ای نزدیک در این رابطه منعقد نخواهد شد.» او به الجزیره می‌گوید: «یک پیمان آن چیزی نیست که به دنبالش باشیم. دهه‌ها طول می‌کشد تا یک ناتوی عربی بسازیم؛ اما می‌توانیم به اعراب تضمین دهیم که مدافع امنیت آنها هستیم.» با این حال، «اسکات هورسلی» که از کمپ دیوید گزارش می‌داد می‌گوید به‌رغم سخنان رودز اما آمریکا قراردادهای نظامی چاق و چله‌ای با کشورهای عربی بسته و حضور نظامی چشمگیری هم در منطقه دارد. او می‌گوید: «اعراب با لیستی از درخواست‌ها آمدند و اوباما هم با لیستی از پیشنهادها»؛ اما به‌طور رسمی قراردادی امضا نشد. این خبرنگار آمریکایی می‌گوید: «اوباما به دنبال انزوای ایران نیست بلکه مشارکت این کشور طیفی از مسائل منطقه‌ای را می‌طلبد.» با این حال، اوباما می‌گوید: هدف این نشست همانا تقویت ظرفیت اعراب بود تا در تعامل با ایران به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک از موضع برتر و با اعتماد به نفس بیشتری وارد شوند. با این حال، بسیاری بر این باورند که اعراب بدون پشتوانه امنیتی آمریکا و برخی دیگر از کشورها در حد و اندازه عرض‌اندام در تحولات منطقه‌ای نیستند.