اقلیت جذاب؟

فرید زکریا تحلیلگر مسائل بین‌الملل پرزیدنت باراک اوباما اصطلاح درستی را برای گروه داعش به کار برد و به جای اینکه دینی را متهم به خشونت کند از اصطلاح «افراطیون خشونت‌گرا» استفاده کرد. منتقدان او می‌گویند شما نمی‌توانید با دشمنی بجنگید که حتی روی آن اسم نگذاشته‌اید. حتی حامیان او نیز معتقدند که رویکردهای او بسیار «حرفه‌ای» شده است، اما به دور از بحث‌های علمی در مورد درستی یا نادرستی این کار اوباما، او تعمدا و بنا به دلایل سیاسی و راهبردی از این کار احتراز کرد. با این همه، چه پیامدهای عملی بیشتری خواهد داشت اگر گروه داعش را دولت (خودخوانده) اسلامی بخوانیم؟ آیا غرب بمباران بیشتری انجام خواهد داد؟ سربازان بیشتری را برای جنگ اعزام خواهد کرد؟ نه. در واقع اتخاذ یک برچسب باعث خواهد شد که مسلمانان بیشتری احساس کنند که به دین آنها توهین شده است و همین امر باعث خواهد شد رهبران مسلمان جهان بیش از پیش از غرب ناامید شوند، زیرا آنها بارها گفته‌اند اعمالی که داعش انجام می‌دهد هیچ ربطی به دین اسلام ندارد. «گراییم وودز» ماه گذشته در مطلبی نوشت که داعش گروه سکولار با اهداف عقلانی نیست و به ایدئولوژی خود ساخته‌اش نیز بسیار پایبند است. پرسش اصلی این است چرا ایدئولوژی این گروه در لحظه برای برخی جذاب است؟ برنارد هیکل می‌گوید برخی چشمان خود را به روی اعمال داعش به دلیل مسائل سیاسی بسته‌اند. بسیاری از مسلمانان اعتقاد دارند که این موضوع‌ ربطی به دین اسلام ندارد. برنارد هیکل تاکید می‌کند دین اسلام دینِ صلح است. او می‌گوید در حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مسلمان در دنیا زندگی می‌کنند که تنها ۳۰ هزار نفر از آنها عضو این گروه هستند. هیکل می‌گوید با احتساب رقم یاد شده ۰۰۱۹/ ۰درصد از مسلمانان با برداشت ایدئولوژیک داعش موافق هستند. پرسش دیگری که مطرح می‌شود این است: چرا داعش توانسته [در جذب بعضی افراد]موفق عمل کند؟ پروفسور شری برمان، همکار هیکل در دانشگاه پرینستون می‌گوید: زمانی یک ایدئولوژِی موفق می‌شود که سایر ایدئولوژی‌ها مردود ‌شوند. در خاورمیانه، سوسیالیسم، سکولاریسم و پان عربیسم شکست خورده است. حتی دموکراسی‌های نوظهور نیز مردود شدند. رژیم‌های عربی در خاورمیانه خیلی زود به دیکتاتوری سرکوبگر تبدیل می‌شوند و به این طریق اقتصاد را به رکود می‌کشانند و عقب‌ماندگی اجتماعی به‌بار می‌آورند. در برخی از این موارد حتی یک ملت دچار فروپاشی شده است. در پاسخ به چنین بلبشویی گروه داعش می‌تواند برای موفقیت خود برنامه‌ریزی کند. مونا الانقار، در روزنامه نیویورک تایمز می‌نویسد: در جنگ عقاید در خاورمیانه، می‌توان به نمونه‌ای عینی اشاره کرد. یاکن جوانی ۲۲ ساله که زمانی در مصر زندگی می‌کرد و بسیاری به دلیل هیکل ورزشکاری‌اش طرفدار وی بودند از جمله این مثال‌ها است. او پس از اینکه مصر دچار دگرگونی شد، از کارش بیکار شد و دیگر نتوانست مانند گذشته درآمد کسب کند. مصر نیز با رکود اقتصادی و معضلات سیاسی و اجتماعی در حال فروپاشی بوده و هست. او اینک کجا است؟ وی در حال حاضر لباس داعش را به تن کرده و برای این گروه در حال جنگیدن است. برای تحلیل این موضوع باید دیدی عمیق‌تر داشت و پرسید چه نیرویی باعث می‌شود که افرادی از این دست جذب داعش ‌شوند؟