آتش‌بس شکننده بین اروپا و روسیه

محمدحسین باقی: ماراتن نفسگیر مذاکرات در بلاروس با امضای آتش‌بس میان دولت روسیه و اوکراین یک گام به پیش رفت. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه روز چهارشنبه ۱۱ فوریه با رهبران آلمان و فرانسه گرد یک میز نشست تا امضای خود را پای آتش‌بسی نهد که ماه‌ها است تنش‌های فراوانی را در روابط روسیه با غرب و میان روسیه و اوکراین برانگیخته است.

آتش‌بس 2

طی چند ماه اخیر اگرچه رهبران «متفرق غربی» با صدایی واحد در مورد اوکراین سخن گفته و راه‌حل نظامی را رد کرده و بر یافتن راه‌حل دیپلماتیک تاکید فراوان داشتند، اما وقتی مرکل و اولاند با پوتین پای میز مذاکره نشستند، دریافتند که پوتین دست برتر را در مذاکرات دارد چرا که او آماده استفاده از «ابزار نظامی» برای رسیدن به اهداف خود در عالم دیپلماسی است. آتش‌بس مینسک ۲ تحلیل‌های فراوانی را در خصوص رویکرد پوتین و موقتی بودن این آتش‌بس برانگیخته است.

مرکل صدراعظم آلمان و اولاند رئیس‌جمهور فرانسه به‌عنوان آخرین تلاش برای زنده کردن فرآیند صلحی که در ماه سپتامبر آغاز شد روز چهارشنبه به مینسک رفتند تا مذاکراتی را آغاز و به نتیجه برسانند که به گفته سخنگوی خانم مرکل «بارقه‌هایی از امید» در خود دارد. به گزارش نیویورک‌تایمز، «رهبران دو قدرت بزرگ اروپایی با اعتقاد به راه‌حل سیاسی به مینسک رفتند اما با واقعیتی سخت مواجه شدند که پوتین پدید آورده بود. این واقعیت سخت چه بود؟ آنها با اطلاع از اینکه پوتین در مینسک۱ با حمایت از شورشیان مذاکرات صلح را به شکست کشاند، دریافتند که او باز هم راه‌حل نظامی را در دستور کار دارد.» در آن زمان «پاول گوبارف»، رهبر جدایی‌طلبان روسی در مورد توافق مینسک ۱، گفته بود: «باید آب دهان بر این توافق افکند.»

«فیونا هیل»، افسر اطلاعاتی ارشد آمریکا در امور روسیه از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹، می‌گوید: «پوتین به آنچه می‌خواست در مینسک رسید. او یک بازی بزرگ را آغاز کرد. او در حال بازی در چند جبهه است. وقتی ما از دیپلماسی سخن می‌گوییم او از گزینه نظامی حرف می‌زند و وقتی ما از گزینه نظامی صحبت می‌کنیم او به دیپلماسی روی می‌آورد.» این مقام اطلاعاتی ارشد دولت آمریکا می‌گوید: «هرگونه توافق صلحی درست مثل مینسک ۱ و سایر توافقات، موقتی خواهد بود چرا که پوتین دائما میان گزینه نظامی و دیپلماتیک در حرکت است. او فقط به دنبال این است که به بیشترین امتیازات دست یابد.» «آماندا پاول»، متخصص امور روسیه در مرکز سیاست اروپایی که اندیشکده‌ای است مستقر در بروکسل، می‌گوید شکاف میان دیپلماسی سرسختانه اروپا و رویکرد روسیه در قبال اوکراین (که حرکت در دو جبهه است: از یکسو دم زدن از صلح و آتش‌بس و در سوی دیگر ارسال تجهیزات سنگین به هواداران خود) «باعث شده غرب و روسیه بازی کاملا متفاوتی در پیش گیرند.» او می‌گوید: «پوتین مانور می‌دهد و ما را بازی می‌دهد چرا که از محدودیت‌های ما آگاه است. ما کارت هایمان را رو کردیم. او می‌داند که ما نیرو و تسلیحات اعزام نخواهیم کرد. او می‌داند که حتی اگر آمریکا تصمیم بگیرد تسلیحات به نیروهای اوکراینی بدهد، روسیه هنوز آن‌قدر قوی است که اوکراین را تار و مار سازد. اما ما نمی‌دانیم محدودیت‌های پوتین چیست. او کارت‌های خود را برای ما رو نمی‌کند. غرب کارت‌های خود را رو کرده است. شاید گزینه نظامی روی میز نباشد اما باید کاری می‌کردیم که پوتین این تصور را دائما داشته باشد که احتمال گزینه نظامی هست.»

با وجود این آتش‌بس اما غرب هنوز مردد است که آیا تسلیحات دفاعی مانند سیستم‌های راداری، هواپیماهای شناسایی بدون سرنشین و خودروهای زرهی را به ارتش اوکراین تحویل دهد یا خیر. رهبران سیاسی، کارشناسان و مراکز تصمیم‌گیر سیاسی- فکری در غرب پاسخ‌های متفاوتی به بازگشت پوتین به میز مذاکرات می‌دهند. برخی پا را فراتر گذاشته و از موقتی بودن مینسک ۲ سخن می‌گویند.