محمدحسین باقی: در یک پیام مفصل یوتیوبی در اواخر دسامبر که سرشار از انتقاد و زخم زبان بود، مردی در یک لباس گشاد سفید و بلند دیده می‌شد. این مرد «علی ابو محمد» نام دارد، رئیس فراری «امارت قفقاز»؛ شبکه زیرزمینی متشکل از پیکارجویانی که سال‌ها است برای تبدیل منطقه قفقاز شمالی روسیه به دولتی مستقل می‌جنگند. مقام‌های روسیه این امارت را گروهی تروریستی و فعالیت‌هایش را غیرقانونی اعلام کرده‌اند. نام واقعی ابومحمد «علی اسخاب کبکوف» است که در صدر لیست افراد تحت تعقیب قرار دارد. ابومحمد خود را «امیر داغستان» می‌نامد؛ جایی که هر ساله بسیاری از پیکارجویان مسلمان، افسران و ضابطان قانونی و غیرنظامیان کشته می‌شوند. اندکی پیش، ابومحمد اعلام کرد که لژیون کوچکی از شبه نظامیان امارت قفقاز، به‌طور یکجانبه این گروه را ترک کرده و با داعش اعلام بیعت کردند؛ گروهی که صدها نفر از اعضایش از بومیان قفقاز هستند. ابومحمد در سخنرانی شدیداللحنی این اقدام را محکوم کرده و گفت: «شما به برادران تان خیانت کردید آن هم وقتی که آنها به وحدت و کمک شما نیاز داشتند. شما باعث شکاف میان مجاهدین شدید. اگر شما برادران می‌خواهید به بغدادی ملحق شوید، نزد او بروید و ما را تنها بگذارید.» در دو ماه گذشته سه نفر از جنگجویان وابسته به این امارت در فیلم‌های ویدئویی که منتشر کردند با داعش و البغدادی اعلام بیعت کردند. یکی از این جنگجویان «ابوابراهیم» نام دارد که «امیر» منطقه داغستان است که هم مرز با چچن است. ابوابراهیم در فیلم ویدئویی گفت: «من تسلیم البغدادی هستم و تا آخر به او وفادار خواهم ماند.» ابوابراهیم در این فیلم ویدئویی افزود: «از شما برادران می‌خواهم با خلیفه‌مان بیعت کنید. این لطف خداوند است و حقیقتی است روشن.»

سوگند وفاداری و اعلام بیعت مبارزان قفقازی لزوما به این معنا نیست که آنها به عراق و سوریه سفر کنند. ناظران و تحلیلگران امنیتی و دولتی می‌گویند: آنها می‌توانند در همان جا که هستند بمانند- در کوه‌های برفی، جنگل‌ها و پناهگاه‌های دورافتاده- یا در آپارتمان‌های شهری یا روستایی خود سکونت گزینند، چرا که بسیاری از اعضای این امارت و هوادارانش پیکارجویان ضعیف و فقیری هستند که دارای مشاغل روزانه، لباس‌های سیویل [لباس‌های معمولی مانند سایر مردم و نه رداها و لباس‌های سفید و بلند] و خانواده هستند. این تحلیلگران می‌گویند نکته اساسی اعلان وفاداری آنها این است که شکافی بس بزرگ میان شبه نظامیان روسی در سال‌های اخیر اتفاق افتاده که بی‌تردید بر تلاش‌های مسکو برای مبارزه با تروریسم در قفقاز و روسیه تاثیر خواهد گذاشت.

«الکسی مالاشنکو»، تحلیلگر سیاسی بنیاد مسکوی کارنگی، به الجزیره می‌گوید: «سخن گفتن در مورد وحدت این امارت سخت است. فکر می‌کنم جناحی به شدت رادیکال در قفقاز شمالی از گروهی که مقلد داعش است ظهور خواهد کرد.» وی می‌افزاید: این شکاف قریب‌الوقوع است چرا که باعث جدایی میان شبه نظامیان قدیمی (که در اواخر دهه ۹۰ سلاح علیه مسکو به دست گرفتند) از «نسل سومی» پیکارجویانی می‌شود که اکنون در عنفوان جوانی و آغاز ۲۰ سالگی هستند. مالاشنکو می‌گوید: «نمی‌دانم آیا آنها وجه مشترکی با امارت خواهند یافت یا خیر.»

آزادی قفقاز از دست کفار روس

«امارت اسلامی قفقاز» تغییر شکل یافته «جدایی‌طلبی سکولار و ملی گرایانه در چچن» است؛ جایی که ده‌ها هزار نفر در دو جنگ با مسکو کشته و صدها هزار نفر آواره و بی‌خانمان شدند. «امارت اسلامی قفقاز» در سال ۲۰۰۷ از سوی جدایی‌طلب چچنی «دوکو‌عمروف» شکل گرفت که می‌گفت هدف اصلی‌اش همانا «آزادسازی» قفقاز و آن دسته از استان‌های روسی دارای جمعیت قابل توجه مسلمان از دست «حاکمان کافر» مسکو است. از آن زمان به بعد، این گروه مسوولیت تعداد زیادی از حملات به مسکو و شهرهای بزرگ روسیه را بر عهده گرفته که صدها کشته بر جای گذاشته و موجی از شوک و ترس را در سراسر این کشور ایجاد کرد. در سال ۲۰۱۰ عمروف مسوولیت یک آتش بازی گسترده را بر عهده گرفت که باعث شد دود و غبار و خرابی‌های ناشی از آن تا هفته‌ها بر جای بماند و هوای مسکو را به شدت مسموم کرد. این امارت همچنین روحانیون مسلمان را هم هدف قرار داد؛ البته روحانیونی که ایدئولوژی سلفی را رد کرده و دنباله‌روی سنت صوفی گری هستند که در منطقه ریشه‌دار است. یک زن روسی که تازه به این گروه پیوسته بود در سال ۲۰۱۲ خود را در حالی منفجر کرد که سید افندی الچیرکاوی، رهبر ۷۴ ساله و ریش سفید صوفی در داغستان را که ده‌ها هزار هوادار داشت، به قتل رساند. گفته می‌شود عمروف فرمان این حمله را صادر کرده بود. اعتقاد بر این است که نیروهای این گروه بدون سازمان عمل و عمدتا به‌طور انفرادی برای حملات خود طرح‌ریزی می‌کنند. این امارت حتی نتوانسته پیکارجویانی که در این منطقه هستند را متحد سازد. داغستان به تنهایی زادگاه ۱۰۰ گروه قومی است. کبکوف پس از کشته شدن عمروف در ماه آوریل به رهبری این گروه رسید .شایع است که کبکوف ۴۳ ساله اقتدار یک جنگجوی با تجربه را ندارد و اعتبار او مورد خدشه قرار گرفته است. گفته می‌شود او در سال ۱۹۹۴ به دلیل فروش یک مهتابی خانگی بازداشت و جریمه شد. به همین دلیل کبکوف مورد تمسخر همقطارانش است. وی همچنین منتقد شدید داعش است و مبارزانی را که به این گروه می‌پیوندند به شدت محکوم کرده است.

کبکوف به مبارزان می‌گوید: «اگر می‌خواهید به عراق و سوریه بروید، ملالی نیست؛ فقط به داعش ملحق نشوید.» او همچنین منتقد الشیشانی بود که به داعش پیوست و تهدید کرده بود که روسیه را «امن» نخواهد گذاشت. الشیشانی چندی پیش کشته شد.

یکی از پیکارجویان قفقازی که مخالف کبکوف بود در پیامی، انتقاد او را چنین پاسخ داد: «بگذارید او در قفقاز بنشیند و برگ بخورد. ما عملیات‌های ۵ ستاره‌ای انجام خواهیم داد.» او می‌خواهد دل‌ها را از آن خود کند. کبکوف در ماه ژوئن از مبارزان قفقازی خواست تا غیرنظامیان را نکشند و از زنان به عنوان بمبگذار انتحاری استفاده نکنند. او در عوض خواست تا نیروهایش علیه نیروهای فدرال، پلیس و مقام‌های فاسد دولتی متحد شوند. این سیاست‌ها درست در مقابل رویکرد بی‌رحمانه، خشن و وحشیانه داعش است.

تخمین تعداد اعضای این امارت دشوار است؛ چرا که مقام‌های روسی هر بار آمار و ارقام مختلفی از این گروه می‌دهند. مقام‌های روسی برای اخذ پول بیشتر از دولت تعداد آنها را سه برابر حد معمول تخمین می‌زنند؛ اما مقام‌های محلی برای اینکه بیلان کاری خود را قابل قبول جلوه دهند، تعداد آنها را اندک اعلام می‌کنند. رمضان قدیروف- که مورد حمایت کرملین است- اعضای امارت را «صدها» مبارز اعلام می‌کند که در مقایسه با «هزاران» جدایی‌طلب چچنی که در دهه ۱۹۹۰ و اوایل سال‌های ۲۰۰۰ با مسکو می‌جنگیدند رقمی به حساب نمی‌آیند. تقریبا ۳۰۰ نفر از اعضای این امارت در قفقاز در سال ۲۰۱۴ به دلیل ۲۶ حمله جان خود را از دست دادند و ۱۳۰ نفر هم در درگیری با مقام‌های فدرال و پلیس کشته شدند. با این حال، مراکز تحلیلی مسکو مدعی اند که امارت اسلامی قفقاز در قیاس با جدایی‌طلبان چچنی تهدیدی جدی به حساب نمی‌آید. با این حال، این به این معنا نیست که مسکو چشم بر فعالیت‌های آنها بسته است. آنچه در این میان مهم می‌نماید شکافی است که میان پیکارجویان قفقازی بر سر پیوستن با داعش پدید آمده است. به گفته مالاشنکو، ممکن است گروهی خشن از دل شکاف‌های قفقاز بیرون آید که تهدیدی جدی بر مسکو باشد و به لحاظ خشونت، سایر گروه‌ها را پشت سر بگذارد.