حمیدرضا آریان‌پور: آخرین گزارش وزارت کار ایالات‌متحده داده‌هایی دارد که پیامدهایی ورای بازار کار بزرگ‌ترین اقتصاد جهان خواهد داشت، پیامدهایی احتمالا حتی فراتر از اقتصاد. داده‌های گزارش ماه نوامبر وزارت کار ایالات‌متحده همه بازارهای مالی را غافلگیر کرد تا دوباره بحث‌هایی بر سر عملکرد اقتصادی دولت باراک اوباما شکل بگیرد. آماری که روز جمعه منتشر شد چنان بهتر از انتظارها بود که باعث شده بدبین‌ترین کارشناسان هم از دیگر واقعیت‌ها برای انتقاد به دولت دموکرات بهره ببرند. براساس آخرین گزارش وزارت کار آمریکا، در نوامبر ۲۰۱۴، ۳۲۱ هزار شغل در بزرگ‌ترین اقتصاد جهان ایجاد شده که بیشترین میزان اشتغال‌زایی از ژانویه ۲۰۱۲ است. ثبت بهترین عملکرد بازار کار در تقریبا سه سال گذشته با تداوم بهبود وضعیت تقریبا تمام بخش‌های اقتصاد ممکن شده تا بهترین وضعیت اشتغال‌زایی از سال ۱۹۹۹ میلادی به این سو، رقم بخورد. اینها باعث شده که حالا سخن از ثبت بهترین رشد اقتصاد آمریکا در سال‌های پس از رکود، در سال ۲۰۱۵ باشد. این بهترین خبر برای اقتصاد آمریکا در ماه دسامبر، آخرین ماه سال میلادی است تا دولتی‌ها کریسمس را با آسودگی بیشتری جشن بگیرند.

اقتصاد آمریکا در سال ۲۰۱۴ بدون تردید بهترین عملکرد را در میان اقتصادهای بزرگ جهان داشته است. درست در روزهایی که اروپایی‌ها در انتظار تصویب سیاست‌های «تسهیل کمی» از سوی بانک مرکزی اروپا هستند تا تحریک اقتصاد خطر رکود و تورم معکوس را برطرف کنند و در روزهایی که ژاپنی‌ها رسما وارد رکود شده‌اند، آمریکایی‌ها پس از پایان رسمی سیاست‌های «تسهیل کمی» در انتظار افزایش نرخ بهره هستند تا گذار از «احیا» به «رونق» رسما جشن گرفته شود. اقتصاد آمریکا با شمارش ماه نوامبر، ۱۰ ماه پیاپی است که ماهانه بیش از ۲۰۰ هزار شغل ایجاد کرده تا طولانی‌ترین دوره چنین خیزی در ۳۰ سال گذشته ثبت شود. اقتصاد آمریکا در واقع در ۱۰ ماه نخست سال جاری میلادی ۶۵/۲ میلیون شغل ایجاد کرده که بیشترین رشد سالانه از سال ۱۹۹۹ است. عجیب نیست که باراک اوباما پس از انتشار این داده‌ها با غرور گفت که ایالات‌متحده در چهار سال گذشته از مجموع اروپا و ژاپن شغل بیشتری ایجاد کرده است: «ایالات‌متحده به پیشی گرفتن از بقیه جهان ادامه می‌دهد.» یک نشانه خوب دیگر برای آمریکا افزایش ۴/۰ درصدی حداقل دستمزد در ماه نوامبر است؛ البته حداقل دستمزد در ۱۲ ماه گذشته تنها ۱/۲ درصد رشد داشته که تقریبا برابر با دوره تقلای اقتصاد در میانه‌های سال ۲۰۰۹ است. یک نشانه خوب دیگر این است که بیشتر کسب و کارها اعلام کرده اند که انتظار دارند رشد اقتصاد آمریکا در سال ۲۰۱۵ شتاب بیشتری بگیرد و این «احساس» قطعا به نفع رونق عمل خواهد کرد.

داده‌های خوب، داده‌های بد

کارشناسان انتظار ایجاد ۲۲۸ هزار شغل در ماه نوامبر را داشتند و آمار اعلام شده بسیار بهتر از انتظارها بود، گرچه نرخ بیکاری آمریکا در ماه نوامبر دست نخورده روی ۸/۵ درصد مانده است. با این حال نرخ کنونی از نرخ ۷ درصدی سال ۲۰۱۳ فاصله گرفته است. اشتغال‌زایی به طور میانگین ۲۲۴ هزار موردی در یک سال گذشته در کنار دیگر داده‌های خوب مانند شاخص‌های خرید مدیران، شاخص‌های اعتماد مصرف کننده، شاخص‌های بخش مسکن و... نشان از احیای قوی اقتصاد آمریکا دارد.

شکست دموکرات‌ها در انتخابات میان دوره‌ای کنگره و سنا حالا با توجه به این داده‌ها راحت‌تر تفسیر می‌شود. از چند روز مانده به انتخابات مشخص شده بود که کاستی‌های سیاست خارجی اوباما بر تصمیم رای‌دهندگان آمریکایی اثر گذاشته و این در حالی است که دموکرات‌ها انتخابات میان‌دوره‌ای قبلی را به «اقتصاد» باخته بودند. حالا با توجه به عملکرد اقتصادی خوب دولت دموکرات، باید صبر کرد و دید آمریکایی‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۶ چه تصمیمی خواهند گرفت؛ البته حتی اگر از غلبه اقتصاد بر سیاست در اذهان هم مطمئن باشیم، باز نمی‌توان از حالا برنده انتخابات را تعیین کرد.

عملکرد مجالس نمایندگان و سنا که تحت کنترل جمهوری‌خواهان هستند، تاثیر زیادی بر آرای ۲۰۱۶ خواهد داشت، اما جدال به سیاست خارجی ختم نمی‌شود. سیاست خارجی کانون انتخابات اخیر بود و با توجه به اوضاع جهان یکی از سرفصل‌های منازعه دو حزب عمده آمریکا باقی خواهد ماند، اما اقتصاد هم که همیشه مهم بوده، از زمان رکود تبدیل به یکی از تاثیرگذارترین مولفه‌های انتخاباتی شده است. جالب اینجا است که پیرامون این آمار شگفت انگیز هم مباحثی در گرفته است. یکی از مسائلی که برخی کارشناسان به آن اشاره می‌کنند ثابت ماندن نرخ بیکاری است. همچنین به عدم رشد قابل توجه حداقل دستمزد اشاره می‌شود. دیگران به دلایل «فصلی» افزایش اشتغال‌زایی در بخش غیرکشاورزی توجه دارند. از سوی دیگر به نرخ بیکاری جوانان و نیز به کمبود مشاغل تمام وقت اشاره می‌شود.

بازار اقتصادی و میدان سیاست

تمام این مسائل‌ بدون‌تردید مورد استفاده جمهوری‌خواهان قرار خواهد گرفت، اما آنها هم نمی‌توانند عملکرد خوب اقتصادی دولت دموکرات را یکسره زیر سوال ببرند. جالب تر اینجا است که بر‌خلاف آنچه غول‌های رسانه‌های دست راستی در اذهان جای داده اند، داده‌های تاریخی هم حاکی از عملکرد بهتر اقتصاد در دوره‌های ریاست دموکرات‌ها بر کاخ سفید است.

همین حالا که بیشتر اقتصادهای عمده جهان یا با رکود دست و پنجه نرم می‌کنند یا در آستانه بازگشت به رکود قرار دارند، آمریکا رشدی بالاتر از ۴ درصد را برای خود رقم می‌زند. رسیدن شاخص دلار به بالاترین میزان در پنج سال گذشته خود یکی از شواهد عملکرد خوب بزرگ‌ترین اقتصاد جهان است. داده‌های اقتصادی نشان می‌دهد که پس از جنگ دوم جهانی، دولت‌های دموکرات عملکرد بسیار بهتری از دولت‌های جمهوری‌خواه داشته‌اند. رشد اقتصادی، بازگشت سرمایه، سود شرکت‌ها، شکاف درآمدی و... همه در دوره‌هایی که دموکرات‌ها قدرت را در دست داشته‌اند، از وضعیت بهتری برخوردار بوده است. بهتر بودن وضع اقتصاد ایالات‌متحده در دوره دموکرات‌ها واقعیتی است که هواداران هر دو حزب عمده آمریکا آن را پذیرفته‌اند؛ اما بر سر چرایی این وضعیت تحلیل‌های متناقضی وجود دارد.

آدام هرتونگ، کارشناس مسائل‌ رشد چندی پیش در مقاله‌ای تنها چند شاهد از شواهد موجود برتری اقتصادی دموکرات‌ها را در مقاله‌ای فهرست کرد: درآمد قابل عرضه شخصی در دوره روسای‌جمهور دموکرات حدود ۶ برابر بیشتر رشد کرده است، تولید ناخالص داخلی در دولت‌های روسای‌جمهور دموکرات هفت برابر بیشتر رشد کرده است، سود شرکت‌ها در دوره در قدرت بودن روسای‌جمهور دموکرات سالانه بیش از ۱۶ درصد رشد کرده است (در واقع این سود در دوره در قدرت بودن روسای‌جمهور جمهوری‌خواه سالانه ۵۳/۴ درصد افت داشته است). بازگشت میانگین سالانه سرمایه بازار سهام در دولت‌های روسای‌جمهور دموکرات ۱۸ برابر بیشتر بوده است (اگر شما در دولت‌های جمهوری‌خواه ۱۰۰ هزار دلار را ۴۰ سال سرمایه‌گذاری می‌کردید، در پایان ۱۲۶ هزار دلار داشتید، اما اگر همین کار را در دوره دموکرات‌ها انجام می‌دادید، در پایان ۴۰ سال ۹/۳ میلیون دلار داشتید). روسای‌جمهور جمهوری‌خواه ۵/۲ برابر روسای‌جمهور دموکرات به بدهی ملی افزوده‌اند و هر دو باری که اقتصاد آمریکا گرفتار بحران شده (بحران سال ۱۹۲۹ و ۲۰۰۸) در دوره حکومت جمهوری‌خواهان بوده است.

وضعیت خوب اقتصاد آمریکا از ماه ژوئن به خیز گرفتن دلار منجر شده است. شاخص دلار که این ارز را با ۶ ارز عمده جهان مقایسه می‌کند پیش از انتشار آمار روز جمعه روی بالاترین میزان در ۴ سال گذشته نوسان داشت و پس از انتشار داده‌های گزارش وزارت کار ایالات‌متحده به بالاترین سطح در پنج سال گذشته رسید. این گزارش و درواقع ادامه احیای اقتصاد آمریکا بر دیگر بازارهای مالی نیز اثرگذار بوده است. کالاهای پایه تحت فشار تقویت دلار هستند و بازارهای سهام به رکوردزنی‌های مثبت ادامه می‌دهند. حالا ممکن است افزایش نرخ‌های بهره در آمریکا زودتر از انتظارها به واقعیت بپیوندد که خود بر همه بازارهای مالی آمریکا و جهان اثرگذار خواهد بود. افزایش نرخ بهره در میانه‌های سال ۲۰۱۵، می‌تواند نماد قدرت اقتصادی اوباما شود.