ابومسلم یا ابوعلی بر تخت خلافت

حسین موسوی: او مثل مدیران ارشد اجرایی، منطقه تحت حکومت خود را اداره می‌کند. با احتساب عملیات‌ها و کشتارهایی که انجام می‌دهد و غنائمی که به دست می‌آورد. گزارش‌ها از عراق حاکی از این است که ابوبکر البغدادی خلیفه خودخوانده اسلامی در عملیات هوایی آخر هفته زخمی شده است، هر چند که خبرها هنوز در این خصوص ضدونقیض است. نه مشخص است که چه کسی او را زده و نه به‌طور دقیق گفته می‌شود در کجا به وی حمله شده است. اما اگر بغدادی مرده باشد چه اتفاقی برای گروه رادیکال شبه‌نظامی خواهد افتاد؟

داعش فرو نمی‌ریزد

«جیمز اسپایدر» ژنرال بازنشسته ارتش آمریکا می‌گوید که آنها تغییرات نرمی خواهند داشت و با رهبران جدیدتری ظاهر خواهند شد. در واقع نفرات این گروه در ارتش صدام حسین ریشه دارند و بسیار خوب آموزش دیده‌اند و دارای رهبرانی حرفه‌ای هستند.

عجیب نیست که بغدادی یا شورایی که این گروه را در امور مذهبی و نظامی هدایت می‌کند برای موردی از این دست، یک سناریو از پیش طراحی کرده باشند. لارن اسکوئیرز از موسسه مطالعات جنگ می‌گوید که آنها یک خط مشخص و روشن برای موضوع جانشینی دارند. به اعتقاد وی، داعش دارای یک سازمان بوروکراتیک است که هم بغدادی می‌داند جانشین وی کیست و هم شورا از این موضوع خبر دارد.

دو معاون ارشد

براساس گفته‌های موسسه تحقیقاتی مبارزه با تروریسم، ابوبکر بغدادی دارای مشاوران فراوانی است که در این بین وی دو معاون ارشد دارد که در این گروه افراد شناخته شده‌ای هستند. ابتدا ابومسلم الترکمانی، که جنگ در عراق را هدایت می‌کند و دیگری ابو علی الانباری است که فرمانده این گروه تروریستی در سوریه است.

هر دو از نیروهای نظامی هستند که در ارتش صدام حسین دوره دیده‌اند. پیتر نیومن از دانشگاه کینگ در این‌باره می‌گوید: این افراد در گذشته در ارتش صدام حسین آموزش دیده و در این ارتش خدمت کرده‌اند. ارتشی که به شدت بی‌رحم بود، زیرا خود صدام حسین هم بی‌ر‌حم بوده است. به اعتقاد نیومن، این بی‌رحمی با دیسپلین و نظم‌پذیری همراه شده است. آنها خوی نظامی‌گری در خونشان است و از تمرینات در ارتش عراق به ارث برده‌اند. داشتن چنین مهارت‌هایی برای گروه داعش مزایای فراوانی دارد که می‌تواند در میدان‌های جنگ به کمک‌شان بیاید. بیشتر تحلیل‌گران اعتقاد دارند که الترکمانی گزینه‌ای قوی برای رهبری داعش است. این موضوع زمانی شکل عینی به خود خواهد گرفت که خبرها در مورد مرگ بغدادی تایید شود.

نیومن در مورد اینکه چرا الترکمانی شانس بالایی برای جایگزینی بغدادی دارد می‌گوید که وی دارای ویژگی‌های برجسته‌ای در میادین سیاست و جنگ است. این دو موضوع به گفته نیومن می‌تواند وی را به‌عنوان رهبر بعدی این گروه مخوف تروریستی قرار دهد.

بر اساس ساختاری که از داعش مطرح شده، زیر نظر هر کدام از معاونان هم ۱۲ فرماندار خدمت می‌کنند که وظیفه این فرمانداران امور مالی، نظامی، قانون، رسانه‌ها و شوراهای اطلاعاتی را مدیریت می‌کنند. نکته‌ای که جالب به نظرمی‌رسد این است که این افراد ارزش‌های غربی از جمله دموکراسی را رد می‌کنند، جز این که از بوروکراسی پیشرفته‌ای برخوردارند.

یک احتمال دیگر

در محاسباتی که مطرح شده، نام دیگری هم مطرح است. ابو محمد العدنانی، سخنگوی گروه داعش یکی از کسانی است که می‌تواند رهبری این گروه را بر عهده بگیرد. در ماه سپتامبر، العدنانی در توصیف نفرات داعش گفته بود که آنها گرگ‌های تنهایی هستند که دست به حمله می‌زنند.

تحلیلگران می‌گویند که برخی از معاونان بغدادی کسانی بوده‌اند که در کمپ آمریکایی بوکا، هم‌سلولی وی بوده‌اند. بغدادی نزدیک به ۴ سال در سلول‌های این کمپ نگهداری می‌شده است و از این طریق توانسته دوستان زیادی را دور خود جمع کند. اسوکئیرز می‌گوید که وی توانایی این را داشته که اعتماد افراد را به خود جلب کند و در مورد ایدئولوژی خود با آنها صحبت و آنها را متمایل به همراهی کند. او از غرب متنفر بوده و توانسته این حس را به دوستانش نیز منتقل کند.

اهمیت شورا

اگر بغدادی همچنان زنده باشد، این شورا تنها مرجعی است که می‌تواند وی را بدون آنکه به او حمله شده باشد یا اتفاقی برایش افتاده باشد از کار برکنار کند. اگر صلاحیت بغدادی برای ادامه رهبری‌ داعش، زیر سوال برود این گروه می‌تواند وی را از قدرت برکنار کند. شورا وظیفه رصد کردن امور مذهبی را برای گروه داعش دارد. نه تنها آنها باید مطمئن شوند که افرادی که زیر نظر داعش فعالیت می‌کنند باید از اصول آن دور نشوند، حتی این قابلیت را دارند که در مقابل بغدادی به پا خیزند.

جاسمین اوپرمن، کارشناس موسسه تحقیقاتی امور تروریستی و تحلیلگر امور ضد تروریستی در این باره می‌گوید که شورا می‌تواند به بغدادی راه خروج را نشان دهد و بگوید اگر به استانداردهای مذهبی ما معتقد نیستی، باید بروی. این در حالی است که اوپرمن اعتقاد دارد، احتمال اینکه این موضوع رنگ واقعیت به خود بگیرد، نزدیک به صفر است. اما این امتیاز به این شورا تعلق گرفته تا در مواقع ضروری بتواند از آن استفاده کند. اوپرمن با قاطعیت تاکید دارد که گردن سه گروگان غربی زده شده با اجازه شورا بوده است. افزون بر این اوپرمن می‌گوید که این شورا می‌تواند تفسیرهای بغدادی را چنانچه با برداشت آنها از مذهب هماهنگ نبود سانسور کند یا مانع ترویج آن شود.

اما چه اتفاقی می‌افتد اگر بغدادی در شب حمله جنگنده‌های هوایی کشته شده باشد. هنوز چیزی مشخص نشده است. در حالی که مقامات عراقی می‌گویند که او به شدت زخمی شده یا وزیر امور خارجه عراق توییت می‌کند که وی به هلاکت رسیده است، مقامات آمریکایی و پنتاگون می‌گویند که در مورد صحت این خبر شک و تردید دارند.