چین در آستانه تجزیه

محمدحسین باقی: هنگ‌کنگ گرفتار یکی از طولانی‌ترین و جدی‌ترین تظاهرات از زمان واگذاری دوباره این کشور به چین در سال ۱۹۹۷ شده است. دموکراسی‌خواهانی که رهبری این تظاهرات را در دست دارند می‌گویند در صورتی که دولت هنگ‌کنگ به خواسته‌های آنها گوش ندهد این منطقه تجاری را - که قطب اقتصادی منطقه است- از طریق بست نشستن‌های طولانی و نافرمانی مدنی فلج خواهند کرد. درگیری میان دانشجویان و پلیس در هفته‌های جاری تظاهرات ضد پکن را داغ‌تر از همیشه کرده است. خواسته معترضان این است که دولت مرکزی چین به این مستعمره سابق بریتانیا که در سال ۱۹۹۷ به چین بازگردانده شد استقلال و حق رای کامل داده و در امور داخلی این شهر- کشور دخالت نکند. با این حال با افزایش تنش‌ها در هنگ‌کنگ ذکر چند نکته خالی از لطف نیست:

1 - هنگ‌کنگ یک شهر چینی مثل سایر شهرها نیست. هنگ‌کنگ به عنوان شهر آسمانخراش‌ها جمعیتی ۷ میلیونی دارد که در جنوب شرق چین قرار گرفته است. این شهر در سال ۱۹۹۷ با این معامله به چین بازگردانده شد که «میزان بالایی از خودمختاری» براساس فرمول «یک کشور، دو سیستم» داشته باشد. قانون اساسی این شهر به هنگ‌کنگ اجازه داده که سیستم حقوقی و مالی خاص خود را داشته باشد و از آزادی‌هایی مدنی برخوردار باشد که در سرزمین اصلی نشانی از آن نیست مانند سیستم قضایی مستقل، آزادی مطبوعات و حق اعتراضات. این قانون اساسی همچنین «حق رای همگانی» را هدف غایی در هنگ‌کنگ می‌داند، اما جدول زمانی مشخص نمی‌کند که اصلاحات سیاسی چگونه باید انجام شود. امروزه رهبر هنگ‌کنگ که «مدیر اجرایی» نامیده می‌شود از سوی کمیته قدرتمند ۱۲۰۰ نفره‌ای انتخاب می‌شود که وفادار به پکن هستند.

2 - مردم خسته شده‌اند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که میزان محبوبیت دولت هنگ‌کنگ در حال کاهش است در حالی که بی‌اعتمادی به دولت مرکزی در پکن در بالاترین حد از زمان واگذاری هنگ‌کنگ به پکن است. همچنین در میان جوانان، محرک این نارضایتی‌ها همانا شکاف گسترده ثروت است و بسیاری از این ناراحت هستند که شهروندان چینی برای خرید آپارتمان تا شیرخشک و پستانک به هنگ‌کنگ روی می‌آورند. نظرسنجی‌ای که در ۲۱ سپتامبر انجام شد نشان داد که یک نفر از هر ۵ نفر به دنبال مهاجرت است. موج جدید اعتراضات پس از آن آغاز شد که پکن در ماه اوت درخواست مردم برای انتخاب آزادانه رهبر بعدی این شهر را در سال ۲۰۱۷ رد کرد. معترضان هنگ‌کنگی که از طبقات مختلف- دانش آموز، دانشجو، رهبران دینی، استادان دانشگاه و فعالان حوزه مالی و پولی- هستند جز به استقلال کامل نمی‌اندیشند.

3 - خیلی‌ها از تظاهرات حمایت نمی‌کنند. گروه‌های طرفدار پکن مانند «اکثریت خاموش برای هنگ‌کنگ» می‌گویند کنشگران «هنگ‌کنگ را با خطر مواجه ساخته» و هرج و مرج آفریده‌اند. این گروه هم تظاهرات خاص خود را داشته و مخالف «مرکز را اِشغال کنید» بوده و در رسانه‌های محلی تبلیغاتی در راستای اهداف خود منتشر می‌کنند. فعالان اقتصادی از این واهمه دارند که هر اقدامی که این منطقه مالی را هدف قرار دهد به اعتبار هنگ‌کنگ به‌عنوان مرکزی امن و باثبات برای تجارت ضربه وارد کند.

۴ - چین بر این گمان است که هنگ‌کنگ «دچار سردرگمی» است. پکن در سندی سیاسی که در ماه ژوئن منتشر کرد اعلام کرد که هنگ‌کنگ از «خودمختاری کامل» بهره‌مند نبوده و شهروندانش از «یک دولت، دو سیستم» دچار سردرگمی شده و درک درستی از آن ندارند. «لی فِی»، یک مقام ارشد چینی، اعلام کرد که نظارت بر نامزدها برای تضمین اینکه «مدیر اجرایی، عاشق چین و عاشق هنگ‌کنگ بوده و از حاکمیت، امنیت و توسعه منافع این کشور حمایت کند» لازم است. دولت مرکزی چین همچنین اپوزیسیون دموکراسی‌خواه را به عامل انگلیس و آمریکا متهم کرده و این دو کشور را مسوول بحران‌ها در هنگ‌کنگ می‌داند.

۵ - پکن می‌گوید هنگ‌کنگ باید معامله را بپذیرد. دولت هنگ‌کنگ می‌گوید مردم باید معامله بر سر اصلاحات انتخاباتی که از سوی پکن ارائه شده را بپذیرند. این چارچوب جدید به ۵ میلیون هنگ‌کنگی واجد شرایط رای اجازه می‌دهد تا رهبر خود را انتخاب کنند، اگرچه نامزدها باید از سوی کمیته‌ای تایید شوند که مشابه کمیته‌ای است که مقام‌های بالای این شهر را در سال ۲۰۱۲ برگزید. منتقدان می‌گویند این یعنی اینکه فقط نامزدهایی که مورد رضایت پکن هستند بر روی برگه‌های رای ظاهر خواهند شد اما «سی. وای. لونگ» مدیر اجرایی هنگ‌کنگ در یادداشتی که برای سی.ان.ان نوشت اعلام کرد که مساله این نیست. او در این یادداشت می‌نویسد: «ما حتی جزئیات را مورد بحث قرار نداده‌ایم جز جنبه‌های مهمی از فرآیند تعیین نامزد برای نامزدهایی که می‌توانند بالقوه مدیر اجرایی باشند.» با این حال باید دید بهاری که از تونس آغاز شد در ادامه خود این بار هنگ‌کنگ را در خواهد نوردید و اینکه آیا این شهر تجاری هم به سرنوشت اسکاتلند دچار خواهد شد یا خیر.