آب به آسیاب داعش

لینا خطیب مدیر مرکز خاورمیانه‌ای کارنگی در بیروت بریتانیا با رأی پارلمان این کشور به یکی از آخرین کشورهایی تبدیل شد که وارد جنگ علیه داعش شده‌اند. او در سخنان خود در مجمع عمومی سازمان ملل ضمن حمایت از اقدام نظامی براساس «تدارک دقیق» اعلام کرد که «کشورش بدون برنامه روشن عجله‌ای برای پیوستن به این جنگ ندارد». با این حال، ورود به جنگ از طریق حمله هوایی در عراق فی‌نفسه نشانه‌ای است از فقدان «برنامه روشن» به‌طور اخص در بخشی از بریتانیا و به‌طور اعم در ائتلاف ضد داعش. بریتانیا دخالت خود در عراق را بر پایه مشروعیتی قرار داده که از سوی دولت دموکراتیک عراق اعطا شده؛ سناریویی که نمی‌تواند در سوریه تکرار شود، اما داعش در سوریه و عراق ریشه دارد و مرز میان دو کشور را از میان برده است. محدود کردن اقدام نظامی علیه داعش - خواه نظامی یا غیر آن- فقط به عراق بی‌معنا است.

همچنین تمرکز بر حمله هوایی به عنوان روش کلیدی مشارکت نظامی ناکارآمد است. داعش به خوبی می‌داند که هیچ کشور غربی نمی‌خواهد در عراق یا سوریه نیروی زمینی وارد کند و آماده است تا خود را بر همین اساس آماده سازد. پیش از آغاز حملات نیروهای ائتلاف، پایگاه‌های داعش در رقه و سایر جاها تخلیه شده و اعضای این گروه به زیرِ زمین رفتند. براساس اطلاعاتی که از یکی از مطلعان کسب کرده‌ام، این حملات تاکنون آسیب اندکی به ظرفیت‌های نظامی داعش وارد آورده است. در واقع، آنها وارد استراتژی‌ای شده‌اند که داعش ترسیم کرده است. این استراتژی مبتنی بر جنگ‌های دفاعی و نامتقارن است و همان‌طور که نمونه‌های حزب‌الله و حماس نشان داده‌اند چنین جنگی برای شبه نظامیان خوب است، چرا که در مقایسه با ارتش‌های مرسوم ظرفیت‌های اندکی دارند.

داعش از اقدام نظامی علیه خود استقبال کرده تا مصداقی برای روایتش از مبارزه با «صلیبیون» باشد. این روایت با بسیاری از افرادی که در این جنگ کشته شدند تقویت شد، هرچه بیشتر غیرنظامیان بمیرند، نفرت از نیروهای ائتلاف هم افزایش می‌یابد و داعش برای اعضای بالقوه خود به گروهی جذاب‌تر تبدیل می‌شود. حمله هوایی، روابط مردم با داعش را بدتر نخواهد کرد. جذابیت داعش برای اعضایش فقط ایدئولوژی نیست بلکه مبتنی است بر انتقال بدبختی‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و نیز دنبال کردن پول و قدرت و تاسیس پروژه‌ای بزرگ به نام خلافت. اکنون که خلافت تاسیس شده، بیشترین چیزی که حمله هوایی می‌تواند به آن برسد، همانا مهار داعش از طریق محدود کردن توانایی‌هایش برای گسترش جغرافیایی است نه نابودی آن. بدون طرح اقتصادی و سیاسی که انگیزه‌های حامیان داعش در عراق و سوریه و در جهان را محدود کند، اقدام نظامی محدود همچنان داعش را زنده نگه خواهد داشت و درها را برای انتقام باز می‌گذارد. با توجه به اینکه بسیاری از اعضای داعش بریتانیایی هستند، مشارکت بریتانیا در حملات هوایی به معنای تهدید بیشتر امنیت بریتانیا است. خطر انتقام به تمام کشورهایی که در ائتلاف ضد داعش مشارکت دارند، گسترده خواهد شد. اقدام نظامی فعلی زمانی موثر بود که داعش در مرحله جنینی قرار داشت. اکنون که به واقعیت تبدیل شده، بریتانیا باید از جایگاه خود به عنوان یک قدرت مهم اروپایی و متحد اصلی ایالات متحده ائتلاف را به سوی فرمول بندی یک استراتژی بلندمدت سوق دهد که هم جامع باشد و هم طرحی واقعگرایانه برای آن چیزی باشد که در سوریه و عراق (در فردای پس از نابودی داعش) می‌گذرد.