نوبل اقتصاد برای دو آمریکایی
عکس: AFP نوبل اقتصاد ۲۰۱۲ به دو آمریکایی رسید
شادی آذری
دیروز آکادمی سلطنتی علوم سوئد اعلام کرد: قصد دارد جایزه نوبل اقتصاد سال ۲۰۱۲ را به طور مشترک به الوین الیوت راث و لوید استوول شپلی، دو اقتصاددان آمریکایی اهدا کند. این جایزه به‌خاطر مطالعه این دو استاد دانشگاه بر روی نظریه «تخصیص‌های پایدار و اجرای طراحی بازار» به آنان تعلق می‌گیرد.الوین الیوت راث، متولد ۱۹ دسامبر ۱۹۵۱ و استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه هاروارد است و لوید استوول شپلی متولد ۲ ژوئن ۱۹۲۳، ریاضی‌دان و اقتصاددانی است که در دانشکده‌های ریاضیات و اقتصاد دانشگاه کالیفرنیا تدریس می‌کند.
تخصیص‌های پایدار، از نظریه تا عمل
جایزه امسال به حل یکی از مشکلات مهم اقتصاد اختصاص یافت: چگونه می‌توان عوامل متفاوت را تا حد ممکن به بهترین نحو با هم جفت کرد. به عنوان مثال دانش‌آموزان باید با مدارس خود جفت شوند، اهداکنندگان اعضای بدن باید با بیماران نیازمند پیوند، جفت شوند. چگونه می‌توان این جفت‌یابی را به بهترین نحو ممکن انجام داد؟ چه روش‌هایی برای چه گروه‌هایی مفیدند؟ جایزه نوبل اقتصاد امسال به دو استاد دانشگاه تعلق گرفت که توانستند در گذار از تئوری محض «تخصیص‌های پایدار» به طراحی عملی موقعیت‌های بازار، به پاسخ این پرسش‌ها دست یابند.
لوید شپلی، از نظریه بازی‌های مشارکتی برای مطالعه و مقایسه روش‌های مختلف جفت‌یابی استفاده کرد. نکته کلیدی این است: تنها زمانی می‌توان اطمینان حاصل کرد که یک جفت‌یابی، پایدار خواهد ماند که هیچ دو عاملی را نتوان یافت که جفت شدن با هم را بر جفت فعلی خود ترجیح دهند. شپلی و همکارانش از روش‌های خاصی - موسوم به الگوریتم گیل-شپلی - استفاده کردند. این روش همیشه اطمینان حاصل می‌کند که جفت یابی، پایدار خواهد بود. علاوه بر این چنین روش‌هایی همچنین انگیزه‌های عوامل را برای دست‌کاری در فرآیند جفت‌یابی محدود خواهد ساخت. شپلی موفق شد نشان دهد که چگونه طراحی خاص یک روش می‌تواند به طور سیستماتیک به هریک از طرفین بازار نفع برساند.
از سوی دیگر الوین راث متوجه شد که نتایج نظریه شپلی می‌تواند عملکرد بازارهای مهمی را در عمل روشن سازد. راث و همکارانش در یک سری مطالعات تجربی نشان دادند که در تشخیص موفقیت موسسات خاص بازار، ثبات، نقشی کلیدی ایفا می‌کند. پس از آن راث توانست این نتیجه خود را در آزمایشات سیستماتیک آزمایشگاهی به اثبات رساند. او همچنین در طراحی دوباره موسسات موجود برای جفت کردن پزشکان تازه‌کار با بیمارستان‌ها، دانش‌آموزان با مدارس و اهداکنندگان اعضای بدن با بیماران، کمک‌های موثری ارائه کرد. همه این اصلاحات بر پایه الگوریتم گیل-شپلی انجام شد که همراه بود با برخی اصلاحات دیگر که در آنها جزئیات خاص و محدودیت‌های اخلاقی از جمله حذف پرداخت‌های جانبی هم در نظر گرفته شد.
گر چه این دو محقق مستقل از یکدیگر کار کردند، اما تلفیق نظریه پایه‌ای شپلی و بررسی‌های تجربی، آزمایشات و طراحی عملی راث، زمینه مناسبی را برای تحقیقات به‌وجود آورد و موجب بهبود بسیاری از بازارها شد. آکادمی سلطنتی علوم سوئد اعلام کرد که این جایزه به یک نمونه بارز از مهندسی اقتصادی تعلق گرفته است.
نوبل اقتصاد آخرین جایزه نوبلی است که سالانه توسط آکادمی سلطنتی سوئد اعلام می‌شود. به‌رغم دیگر جوایز نوبل که از سال ۱۹۰۱ میلادی، بر اساس بخشی از وصیتنامه آلفرد نوبل، پژوهشگر مشهور سوئدی به برندگان اهدا می‌شوند، جایزه نوبل اقتصاد از سال ۱۹۶۸ میلادی بنیان نهاده شده است.
عنوان رسمی جایزه نوبل اقتصاد، «جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» است. آلفرد نوبل پیش از مرگ در سال ۱۸۹۵ میلادی، در وصیتنامه‌اش جوایز سالانه نوبل در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح را پایه‌گذاری کرد و بانک مرکزی سوئد در سال ۱۹۶۸ میلادی جایزه سالانه اقتصاد را به مناسبت سیصدمین سالگرد تاسیس‌اش در نظر گرفت.
این جایزه از سال ۱۹۶۹ میلادی همزمان با دیگر جوایز نوبل اهدا می‌شود.
یان تینبرگن، اقتصاددان هلندی و رگنار فریش، اقتصاددان نروژی، در سال ۱۹۶۹ میلادی اولین جایزه نوبل اقتصاد را به طور مشترک دریافت کردند.
در سال‌های اخیر نیز کمیته نوبل اغلب دو یا سه اقتصاددان را به عنوان برندگان مشترک این جایزه معرفی کرده است.
عکس: AFP
ارسال نظر